تاریخچه‌ای از خرابکاری‌های هسته‌ای علیه ایران؛ سایه‌ای بر پیشرفت علمی و صنعتی؟
خرابکاری‌های هسته‌ای علیه ایران، اگرچه خسارات مادی و انسانی قابل‌توجهی به ایران وارد کرده‌اند، اما نتوانسته‌اند پیشرفت علمی این کشور را متوقف کنند.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، برنامه هسته‌ای ایران، که از دهه ۱۳۲۰ با هدف استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای آغاز شد، در دهه‌های اخیر به یکی از جنجالی‌ترین موضوعات بین‌المللی تبدیل شده است.
این برنامه، که دستاورد‌های قابل‌توجهی در زمینه غنی‌سازی اورانیوم، تولید آب سنگین و رادیودارو‌ها داشته، بار‌ها هدف حملات خرابکارانه قرار گرفته است.
از ویروس استاکس‌نت تا انفجار‌های مرموز و ترور دانشمندان، این خرابکاری‌ها نه‌تنها خسارات مادی و انسانی به بار آورده، بلکه تلاشی برای کند کردن پیشرفت علمی ایران بوده است.
پیشینه برنامه هسته‌ای ایران
برنامه هسته‌ای ایران در سال ۱۳۲۹ با همکاری ایالات متحده در چارچوب برنامه «اتم برای صلح» آغاز شد. ایران در سال ۱۳۳۷ به عضویت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) درآمد و در سال ۱۳۴۷ پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) را امضا کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، این برنامه با توقف همکاری‌های بین‌المللی به‌صورت مستقل ادامه یافت و تاسیسات کلیدی مانند نطنز، اراک و فردو توسعه یافتند. با این حال، پیشرفت ایران در این حوزه با واکنش‌های تند غرب و اسرائیل مواجه شد که آن را تهدیدی برای امنیت منطقه‌ای و جهانی قلمداد کردند.
خرابکاری‌های هسته‌ای
طی دو دهه اخیر، تاسیسات هسته‌ای ایران بار‌ها هدف حملات سایبری، انفجار‌ها و ترور‌ها قرار گرفته است. در ادامه، مهم‌ترین این حوادث بررسی می‌شوند:
ویروس استاکس‌نت
یکی از پیچیده‌ترین حملات سایبری علیه برنامه هسته‌ای ایران، ویروس استاکس‌نت بود که در سال ۱۳۸۹ به تاسیسات نطنز نفوذ کرد. این بدافزار، که گمان می‌رود توسط ایالات متحده و اسرائیل طراحی شده باشد، به سانتریفیوژ‌های غنی‌سازی اورانیوم آسیب رساند و حدود ۱۰۰۰ دستگاه را از کار انداخت.
گزارش‌ها حاکی از آلودگی ۳۰،۰۰۰ سیستم کامپیوتری و تخریب ۲۰٪ از سانتریفیوژ‌های نطنز است.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، این حمله را «خرابکاری سایبری پیچیده» توصیف کرد و گفت که این ویروس به‌طور خاص برای هدف قرار دادن سیستم‌های کنترل صنعتی طراحی شده بود.
کارشناسان معتقدند این حمله، اگرچه موقتاً برنامه غنی‌سازی ایران را مختل کرد، اما در بلندمدت به انگیزه ایران برای خودکفایی در فناوری هسته‌ای افزود.
ترور دانشمندان هسته‌ای
بین سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰، پنج دانشمند برجسته هسته‌ای ایران ترور شدند که همگی به اسرائیل نسبت داده شده‌اند. مسعود علی‌محمدی استاد فیزیک دانشگاه تهران و متخصص ذرات بنیادی، در دی ۱۳۸۸ در اثر بمب‌گذاری در خودرویش به شهادت رسید.
مجید شهریاری دانشمند ارشد هسته‌ای، در حمله‌ای مشابه درآذر ۱۳۸۹ به شهادت رسید. داریوش رضایی‌نژاد متخصص برق و الکترونیک مرتبط با برنامه هسته‌ای، در مرداد ۱۳۹۰ به شهادت رسید.
مصطفی احمدی‌روشن از نیروهای ارشد تاسیسات نطنز، در اثر انفجار بمب مغناطیسی در دی ۱۳۹۰ به شهادت رسید. محسن فخری‌زاده رئیس سازمان پژوهش‌های نوین دفاعی، در آذر ۱۳۹۹ به شهادت رسید. همچنین فریدون عباسی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی، در آذر ۱۳۸۹ از یک سوءقصد جان سالم به در برد.
انفجار در تاسیسات نطنز
در تیر ۱۳۹۹، انفجاری در کارگاه مونتاژ سانتریفیوژ‌های نطنز رخ داد که به تخریب بخشی از تاسیسات منجر شد. دیوید آلبرایت، بازرس سابق تسلیحاتی سازمان ملل، این حادثه را «احتمالاً خرابکاری» دانست و گفت که انفجار در سالن بالانس سانتریفیوژ‌ها رخ داده است.
در این راستا، بهروز کمالوندی اعلام کرد که این انفجار به مواد هسته‌ای آسیب نرساند، اما روند تولید سانتریفیوژ‌های پیشرفته را موقتاً متوقف کرد.
نیویورک تایمز این انفجار را به اسرائیل نسبت داد، اگرچه مقامات اسرائیلی این ادعا را رد کردند.
خرابکاری در برق‌رسانی نطنز
در فروردین ۱۴۰۰، قطعی برق در تاسیسات نطنز باعث اختلال در فعالیت سانتریفیوژ‌ها شد. وزارت اطلاعات ایران فردی به نام «رضا کریمی» را به‌عنوان عامل این خرابکاری معرفی کرد که پیش از دستگیری، متواری شد.
ایران این اقدام را «تروریسم هسته‌ای» خواند و به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشدار داد که چنین اقداماتی خطر نشت مواد رادیواکتیو دارد.
این حادثه باعث شد ایران غنی‌سازی اورانیوم تا ۶۰٪ را آغاز کند، گامی که به گفته کارشناسان، واکنش به این خرابکاری بود.
فریدون عباسی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی، در سال ۱۴۰۰ اعلام کرد که طی ۱۵ سال، پنج خرابکاری بزرگ در نطنز رخ داده است. خسارات این حوادث شامل تخریب هزاران سانتریفیوژ و توقف موقت غنی‌سازی بوده است.
کارشناسان معتقدند که این خرابکاری‌ها، عمدتاً با هدایت اسرائیل و حمایت ضمنی ایالات متحده، با هدف کند کردن پیشرفت هسته‌ای ایران و جلوگیری از دستیابی به توانایی‌های هسته‌ای انجام شده‌اند. با این حال، کلسی دانپورت، تحلیلگر هسته‌ای، می‌گوید: «خرابکاری ممکن است برنامه ایران را موقتاً عقب بیندازد، اما در بلندمدت نمی‌تواند مانع پیشرفت آن شود.»
به طور کلی، خرابکاری‌های هسته‌ای علیه ایران، از حملات سایبری مانند استاکس‌نت تا ترور دانشمندان و انفجار‌های هدفمند، بخشی از تلاش‌های هماهنگ برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران بوده است. این اقدامات، که از سوی اسرائیل و ایالات متحده انجام شده‌اند، اگرچه خسارات مادی و انسانی قابل‌توجهی به ایران وارد کرده‌اند، اما نتوانسته‌اند پیشرفت علمی این کشور را متوقف کنند.
واکنش ایران، از تقویت زیرساخت‌های دفاعی تا افزایش غنی‌سازی، نشان‌دهنده عزم این کشور برای حفظ استقلال هسته‌ای است. با این حال، این تقابل‌ها به پیچیدگی‌های دیپلماتیک و تشدید تنش‌های منطقه‌ای دامن زده است.
سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.