پشت پرده کم رونقی توسعه صنعت پتروشیمی/همه تخم مرغ ها در یک ظرف؟

به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، یکی از آفت‌های صنعت پتروشیمی ایران که به طور ادواری در حال اصلاح آن در کشور هستیم، وابستگی به صادرات مواد اولیه و محصولات پایه است. به این ترتیب که بخش عمده‌ای از صادرات پتروشیمی ایران به محصولات پایه (مانند اتیلن، متانول، آمونیاک و ...) محدود شده که موجب می‌شود زنجیره ارزش افزوده کامل نشود. این در حالی است که خام‌فروشی موجب از دست رفتن فرصت‌های اشتغال و سودآوری بیشتر شده است.

از سویی دیگر کمبود سرمایه‌گذاری و فناوری روز که به دلیل تحریم‌های بین‌المللی شاهد آن هستیم، موجب شده است که انتقال فناوری، جذب سرمایه خارجی و همکاری با شرکت‌های بزرگ جهانی محدود شود. 

یک بام و دو هوای دولت

دولت طی سالیان با در نظر گرفتن تخفیف خوراک برای بخش‌های بالادستی صنعت پتروشیمی موجب شده تا انگیزه کمتری برای توسعه زنجیره ارزش افزوده محصولات این صنعت در بخش پایین دستی وجود داشته باشد. این وضعیت فرصت‌های شغلی و ارزآوری را به‌شدت محدود کرده است.

نوسانات در تامین خوراک گاز و مایعات گازی، به‌ویژه در فصول سرد، باعث کاهش تولید واحد‌ها می‌شود که همین مولفه به تنهایی موجب آسیب جدی به این صنعت ارزآور است. این در حالی است که نبود برنامه‌ریزی بلندمدت و مدون برای توسعه زنجیره ارزش را می‌توان از مهم‌ترین آسیب‌های ساختاری این صنعت دانست.

تحریم، سرعت گیر توسعه صنعت پتروشیمی

یکی از آسیب‌هایی که می‌توان آن را برآمده از تحریم‌های اقتصادی ایران برشمرد، دسترسی به بازار‌های جهانی، انتقال پول، بیمه و حمل‌ونقل است که در نتیجه آن شرکت‌های خارجی از مشارکت در پروژه‌های مشترک یا سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ایران اجتناب می‌کنند.

در نهایت یکی از مشکلاتی که سال هاست صنعت پتروشیمی ایران با آن دست به گریبان است، وابستگی بالای صادرات محصول به چند کشور خاص (مانند چین و هند) است که همین امر موجب شده تا آسیب‌پذیری در برابر تغییرات سیاستی یا اقتصادی این کشور‌ها برای ایران افزایش یابد. حتی در برخی موارد کشور‌های هدف که از این محدودیت و ضعف ایران آگاه هستند، از خرید برخی محصولات به مدت طولانی امتناع می‌کنند و زمانی که مطمئن شدند انبار‌های مملو شده‌اند، اقدام به خرید با قیمت کمتر از میانگین جهانی آن محصول می‌کنند. به عبارتی می‌توان گفت تنوع‌بخشی به بازار‌های هدف انجام نشده یا بسیار کند بوده است.