به گزارش تابناک، بابک زنجانی که زمانی به اتهام فساد مالی و بدهیهای میلیاردی به وزارت نفت پشت میلهها بود، امروز با خیز بلند برای خرید سهام سایپا و زمزمههای خرید یک شرکت بیمه، گویی قصد دارد امپراتوری اقتصادی خود را از خاکستر گذشته بنا کند. اما بابک زنجانی کیست؟ چرا هر حرکتش موجی از جنجال به پا میکند؟ و مهمتر از همه، قدم بعدی او چیست؟ آیا او در حال تبدیل شدن به یک الیگارش به سبک روسهاست، یا صرفاً یک بازرگان زیرک که از فرصتها نهایت استفاده را میبرد؟
داستان بابک زنجانی از همان ابتدا شبیه فیلمهای هالیوودی بود. متولد ۲۱ اسفند ۱۳۵۲، او در جوانی با تجارت پوست گوسفند و صادرات سالامبور به ترکیه و ایتالیا پا به دنیای کسبوکار گذاشت. اولین کانتینرش را با سود کلان فروخت و به قول خودش، پولش یکشبه چند برابر شد. اما این تنها آغاز ماجرا بود. زنجانی خیلی زود از تجارت سنتی به دنیای پیچیده مالی و دور زدن تحریمها قدم گذاشت.
در دوران دولت احمدینژاد، او بهعنوان یک «بسیجی اقتصادی» معرفی شد که با شبکهای از شرکتها در دبی، ترکیه، مالزی و تاجیکستان، به ایران کمک کرد تا نفت خود را در برابر تحریمهای بینالمللی بفروشد. گروه سورینت، امپراتوری تجاری او، با بیش از ۷۰ شرکت و سرمایهای بالغ بر ۲۲ میلیارد یورو، به یکی از بزرگترین کنگلومراهای ایرانی تبدیل شد. اما این صعود پرشتاب، به همان سرعت به سقوطی دراماتیک منجر شد.
در سال ۱۳۹۲، او به اتهام عدم بازپرداخت ۲.۷ میلیارد دلار از پول نفت ایران بازداشت شد. دادگاه او را به فساد فیالارض، کلاهبرداری و پولشویی متهم کرد و حکم اعدامش صادر شد. با این حال، در سال ۱۴۰۰، دیوان عالی ایران اعلام کرد که اگر بدهیهایش را بپردازد، حکم تعلیق خواهد شد؛ و حالا، زنجانی نهتنها آزاد است، بلکه با قدرت به صحنه بازگشته است.
بازگشت زنجانی به دنیای اقتصاد، مانند ورود یک قهرمان یا شاید یک ضدقهرمان به میدان نبرد است. او در بهار ۱۴۰۴ با امضای تفاهمنامهای ۶۴ هزار میلیارد تومانی با شرکت راهآهن ایران، برای سرمایهگذاری در ۶۰۰ دستگاه نفتکش ریلی و ۱۰ رام قطار مسافری، همه را شگفتزده کرد. این قرارداد، که به گفته خودش قرار است «جایگاه ریلی ایران را تغییر دهد»، تنها پیشدرآمدی بود بر جاهطلبیهای بعدیاش. حالا او با هلدینگ داتوان، شرکتی که به نامش گره خورده، وارد مناقصه خرید ۴۲ درصد از سهام سایپا شده است.
سایپا، یکی از دو غول خودروسازی ایران، با ارزش تقریبی یک میلیارد دلار، میتواند سکوی پرتابی برای زنجانی باشد تا بار دیگر نامش را در صدر اخبار قرار دهد. اما این پایان ماجرا نیست. زمزمههایی در محافل اقتصادی شنیده میشود که زنجانی در حال مذاکره برای خرید یک شرکت بیمه است، . این حرکت، اگر به سرانجام برسد، زنجانی را یک قدم دیگر به ساختن یک امپراتوری چندوجهی نزدیکتر میکند.
برای فهمیدن اینکه زنجانی در حال تبدیل شدن به چیست، باید نگاهی به الگوی الیگارشیهای روس بیندازیم. در روسیه در سالهای دهه نود، گروهی از سرمایهداران با استفاده از ارتباطات سیاسی، دسترسی به منابع دولتی و فرصتهای خصوصیسازی، به سرعت ثروتهای عظیمی انباشت کردند.
این الیگارشها، مانند رومن آبراموویچ یا میخائیل خودورکوفسکی، نهتنها در یک صنعت، بلکه در بخشهای متعددی از اقتصاد، از انرژی و رسانه تا بانکداری و ورزش، نفوذ کردند. آنها با خرید داراییهای دولتی در مزایدههای پرحاشیه، شبکهای از قدرت و ثروت ساختند که گاهی حتی دولت را هم به چالش میکشید. زنجانی، با سابقه دور زدن تحریمها، ارتباطات گسترده و حالا ورود به صنایع کلیدی مثل حملونقل، خودروسازی و احتمالاً بیمه، شباهتهایی به این مدل دارد. او از فرصت خصوصیسازی سایپا استفاده کرده، درست مانند الیگارشهای روس که از واگذاریهای دولتی در دهه ۱۹۹۰ بهره بردند.
حضور مهرههایی مثل مدیرعامل سابق سایپا، در هلدینگ داتوان، نشاندهنده استفاده زنجانی از ارتباطات و تجربههای قدیمی برای پیشبرد اهدافش است. اما آیا او واقعاً یک الیگارش در حال ظهور است، یا صرفاً یک تاجر فرصتطلب که از خلأهای اقتصاد ایران سود میجوید؟
قدم بعدی زنجانی چه خواهد بود؟ با نگاهی به روحیات او، که ترکیبی از جسارت، نمایشگری و علاقه به جلب توجه است، میتوان حدسهایی زد. زنجانی همیشه عاشق دیده شدن بوده است.
دستیارش زمانی به رسانهها گفت که تبلیغات پرهزینه او برای شرکتهایش هیچ توجیه اقتصادی نداشت و صرفاً برای «بیمه کردن خودش در افکار عمومی» بود. او حتی در سینما سرمایهگذاری کرد و فیلم «هیچکجا هیچکس» را با بودجه ۱.۵ میلیارد تومانی حمایت کرد، تنها برای اینکه نامش در تیتراژ بدرخشد.
حالا، گزارشهایی از منابع معتبر نشان میدهد که هلدینگ داتوان قصد راهاندازی یک پلتفرم رسانهای یا تلویزیون اینترنتی به نام «لحظه» را دارد. این حرکت، اگر محقق شود، زنجانی را وارد حوزهای میکند که نهتنها سود اقتصادی دارد، بلکه قدرت فرهنگی و سیاسی هم به همراه میآورد. رسانه، ابزاری است که الیگارشهای روس بهخوبی از آن استفاده کردند. ولادیمیر گوسینسکی، یکی از الیگارشهای دهه ۱۹۹۰ روسیه، با شبکه NTV تأثیر عمیقی بر افکار عمومی گذاشت. آیا زنجانی هم به دنبال چنین نفوذی است؟
اما این تنها احتمال نیست. زنجانی ممکن است به سراغ بخشهای دیگری برود که هم سودآور باشند و هم به او جایگاه اجتماعی و سیاسی بدهند. یکی از گزینههای محتمل، ورود به صنعت انرژی یا پتروشیمی است. او سابقه فعالیت در حوزه نفت را دارد و با توجه به ارتباطاتش، میتواند به دنبال خرید سهام شرکتهای پتروشیمی یا حتی نیروگاههای خصوصیسازیشده باشد. گزینه دیگر، سرمایهگذاری در حوزه فناوری و استارتاپهاست. در دنیایی که اقتصاد دیجیتال حرف اول را میزند، زنجانی ممکن است بخواهد با خرید یا تأسیس یک شرکت فینتک یا پلتفرم تجارت الکترونیک، خود را بهعنوان یک بازیگر مدرن معرفی کند. این حرکت، با روحیه جاهطلبانه و نمایشگرای او همخوانی دارد.
با این حال، مسیر زنجانی خالی از چالش نیست. سابقه قضایی او، از جمله اتهامات فساد و پولشویی، همچنان سایهای سنگین بر فعالیتهایش میاندازد. افکار عمومی هنوز او را بهعنوان یک «مفسد اقتصادی» میشناسد، و هر حرکتش با موجی از انتقادات همراه است. رسانههایی مانند نورنیوز، ورود او به مناقصه سایپا را «خیز بلند متهم فساد قرن» توصیف کردند.
از سوی دیگر، رقبای قدرتمندی مثل کرمان موتور در برابر او ایستادهاند، و نهادهای نظارتی ممکن است صلاحیتش را برای خریدهای کلان تأیید نکنند.
بابک زنجانی در حال تبدیل شدن به چیست؟ شاید یک الیگارش مدرن ایرانی، که با ترکیب ثروت، ارتباطات و جسارت، میخواهد امپراتوری خود را بسازد. شاید هم یک بازرگان زیرک که صرفاً از فرصتهای پیشآمده نهایت استفاده را میبرد. اما یک چیز قطعی است: زنجانی عاشق بازیهای بزرگ است. او مردی نیست که به یک شرکت یا یک صنعت بسنده کند. او میخواهد همهچیز را داشته باشد: از خودروسازی و بیمه تا رسانه و شاید حتی سیاست و رسانه. در دنیایی که اقتصاد ایران با تحریمها، فساد و ناکارآمدی دستوپنجه نرم میکند،
بابک زنجانی مثل یک بازیگر حرفهای روی صحنه ظاهر شده و همه را مجبور کرده که به او نگاه کنند، اما او قطعا همه "بازی " را بلد نیست! نشانه اش هم ده سال گرفتاری در بند و زندان است!
دوباره به این سئوال فکر کنیم: بابک زنجانی در حال تبدیل شدن به چیست؟ مردی که همه چیز میخواهد!/داوود اردشیر شیرالی
نظر شما چیست؟
سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.