دلایل گرایش کودکان و نوجوانان به مصرف دخانیات

به گزارش «تابناک»، علیرضا مرتضوی روانشناس در گفتگو با خبرنگار برنا، درباره منشأ روانی اشتیاق جوانان و نوجوانان به قلیان اظهار داشت: گرایش به قلیان و قلیان‌های الکترونیکی چند دلیل عمده دارد که از نظر روانشناختی قابل بررسی است. نکته اول وجود الگو‌های مخرب در فضای خانواده و گرایش والدین به این الگو‌ها است. لحظاتی کودک در شکم مادر مرحله جنینی خود را از نطفه تا به دنیا آمدن طی می‌کند و ساختار‌های ذهنی کودک از سه ماهگی شکل می‌گیرد، دریافت داده‌ها آغاز می‌شود و مدار‌های شناختی کودک شکل می‌گیرد، هم اکنون فرض کنید که این مدار شناختی براساس روال‌های رفتاری اعتیاد به قلیان و سیگار شکل گیرد.

وی ادامه داد: این رفتار به عنوان یک روال هر رفتاری در مقابل نوجوانان و جوانان قرار می‌گیرد و دارای دو جنبه است؛ یک لذت یعنی نسبت به رفتار علاقه دارد و از آن لذت می‌برد و دیگری چرخه مکانیزم دفاعی به معنای این است که در مقابل چالش‌ها و بحران‌ها می‌تواند یک عکس العملی از خود نشان دهد؛ عکس العمل او گرایش به دخانیات است و برای فرار از مسأله یک جریانی را آغاز می‌کند.  

این روانشناس بیان کرد: در برخی از موارد پدران و مادران این مکانیسم فعال است و قاعدتاً به عنوان یک الگوی رفتاری به نوجوانان و جوانان منتقل می‌شود. گرایش به دخانیات در همه‌ دنیا به صورت محسوسی کاهش پیدا کرده است. در دوره‌های گذشته افراد در رده سنی ۱۸ تا ۲۲ گرایش بیشتری به مواد دخانی داشته اند و در حال حاضر سن ورود به ۱۱ تا ۱۳ سال رسیده است. پس اولین دلیل وجود الگو‌های مخرب در فضای خانواده و گرایش پدر ومادر است، به همین دلیل سواد سلامت یا سواد حوزه روان در خانواده‌ها ارتقا پیدا می کند، پدر و مادر باید قبل از نوجوانی کودک در رفتار خود تغییراتی را ایجاد کنند.  

مرتضوی با بیان اینکه امروزه مصرف قلیان در خانواده‌ها به یک خرده فرهنگ تبدیل شده است، عنوان کرد: دومین نکته در گرایش نوجوانان به قلیان ناشی از کمبود اعتماد به نفس، احساس حقارت، عدم ارزشمندی و نادیده گرفتن نیاز‌های نوجوان است. پاسخگویی به نیاز‌های عاطفی و احساسی، شناختی، امنیت، زیبایی شناختی کودک و نوجوان، حضور فعال پدر و مادر درکنار کودک و نوجوان مواردی است که نوجوان با حضور در شرایط به خود ارزش دهد تا وارد چرخه دخانیات نشود. در این حوزه پیشنهاد می‌شود که خانواده‌ها درباره تأمین نیاز‌های بنیادین کودک و نوجوان مطالعه کنند و سواد والدگری خود را ارتقاء دهند.  

وی عنوان کرد: هر نوجوان و کودک دارای تیپ شخصیت‌های متفاوت از جمله جنبشی، حرکتی، ماجراجو، ارتباطی هستند که باید نیاز‌های متناسب با هر شخصیت را برطرف کنیم، در برخی از موارد این نیاز‌ها سرکوب می‌شود، به عنوان مثال کودکی تمایل به تجربه گرایی دارد توسط والدین سرکوب می‌شود و حق تجربه کردن را از کودک سلب می‌کند. سرکوب کردن یکی از دلایل کاهش اعتماد بنفس در نوجوان است و گرایش به مواد دخانی افزایش می‌یابد.  

این روانشناس بیان کرد: تنش‌های محیطی خانواده یکی دیگر از موارد ترغیب نوجوان به قلیان و مواد دخانی است. میزان گرایش نوجوانان در خانواده‌های دارای تنش ۲۰ تا ۳۳ درصد است.کودکانی که طلاق را به صورت تنش زا تجربه می‌کنند، به طور معناداری در معرض مصرف دخانیات قرار دارند. پیشنهاد ما به خانواده این است که به بهبود کیفیت رابطه زوجی فکر کنید و اگر هنوز به ثبات رابطه نرسیدید فرزندی به دنیا نیاورید.  

مرتضوی اظهار داشت: برخی از تنش‌ها در مدرسه صورت می‌گیرد، کودک و نوجوانی در مدرسه با همسالان و معلمان خود تنش جدی دارد یا ورودی‌های اضطراب دیگری دارد و همه‌ این موارد می‌تواند محیط اضطراب زا ایجاد کند و باعث ایجاد گرایش به دخانیات در نوجوانان شود.

وی ادامه داد: عدم ارتقاء سواد سلامت روان نوجوانان یکی دیگر از موارد است و سواد سلامت روان در نوجوان ضعیف است و مهارت خودآگاهی، مهارت زندگی، مهارت حل مسئله در مدارس آموزش داده نمی‌شود. یکی از دلایل ورود نوجوان در این چرخه فقر آگاهی و سواد سلامت روان است که وظیفه والدین که با نوجوان برای مهارت زندگی گفتمان، بازی کنند. 

وی درباره قلیان اکسیژنی بیان کرد: میزان بازخورد‌های فیزیولوژیکی این مواد از جمله قلیان اکسیژنی و ویب به واسطه ماهیت صنعتی زیاد است.