بیابان زایی و کمبود آب چالش‌های جهانی است

به گزارش «تابناک» به نقل از خبرگزاری صدا و سیما، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور شنبه با حضور در برنامه صف اول در خصوص عملکرد این سازمان به پرسش ها پاسخ داد.

سؤال: تعریف بحران در مدل سازمانی اش چه است، دقیقاً شما چه زمانی اسم یک ماجرا یا شرایطی را بحران می‌گذارید؟

نامی: وقتی که یک موردی از شرایطی یا اقدامی که عملی یا یک منطقه‌ای از شرایط عادی خارج می‌شود، درحقیقت وارد شرایط بحرانی می‌شود. البته این درجاتی دارد، می‌تواند در سطح وسیعی باشد یا در سطح نسبی باشد. عموماً هر اقدامی که از شرایط عادی خودش خارج شود وارد شرایط بحرانی می‌شود که به آن بحران می‌گویند و هر چیزی می‌تواند باشد، ولی زمینه مخاطرات طبیعی و سوانح انسان ساخت می‌تواند هر یک از این مخاطرات حالت عادی را به وضع بحرانی بکشاند با یک اقدام...

سؤال: چه مرزی برای آن قائل هستید، یعنی از کجا به بعد می‌گویید بحران است؟

نامی: اگر بخواهم سیل را مثال بزنم، فرض کنید همین امامزاده داود را که سال گذشته وقتی توده مونسون وارد کشور ما شد، این توده مونسون رفتارش غیر قابل پیش بینی بود، یعنی یک مرتبه حجم عظیمی از نزولات آسمانی را در یک منطقه، یکی از این مناطق حوزه‌های آبریز بالای امامزاده داود بود، آنجا سه حوزه آبریز دارد بایستی آب‌ها همه بیایند از این تونل بسیار کم عرضی که از زیر امامزاده حرکت می‌کند، عبور کند. یک زمانی است که می‌بینیم که ۵ میلیمتر بارندگی داریم امکان عبور آن هست، ولی اگر یک زمانی بالای این شد و هرچه به میزان نزولات افزوده شود در شرایط بحران قرار می‌گیریم. البته ما برای این کار داریم سازمان بحران را هوشمند می‌کنیم که بتواند در اینگونه مواقع شبیه سازی کند و ما را از خطراتی که یک بحران در پیش دارد مطلع کند. ما بتوانیم قبل از آن اقدام کنیم البته اقدام پیشگیری فرای از آن است این زمانی است که شما همه اقدامات را انجام داده اید و با هم با توجه به اقدامی که احتمال دارد مثلاً در میزان نزولات آسمانی رخ بدهد از دست ما شرایط خارج شود. بایستی در این وضعیت پیشگیری داشته باشیم. می‌گوییم ۵ تا ۷ میلیمتر آبراه عبور می‌کند دبی ورودی را از خودش عبور می‌دهد، ولی اگر بیشتر شد، اینجا با مخاطره روبرو می‌شویم و حالت بحرانی پیش می‌آید.

سؤال: مثلاً سیل ممکن است تا یک مقداری اتفاق بیفتد، اما عارضه و خسارتی نداشته باشد.

نامی: آن حالت عادی است که رودخانه آمادگی دارد.

سؤال: کجا شما می‌گویید که الان شرایط بحرانی است، آن غیرطبیعی بودن از کجا به بعد است؟

نامی: بستگی به میزان نزولات دارد، البته یکسری اقدام است که باید انجام بدهیم.

سؤال: مثلاً ممکن است بگویید زمانی که در خود آن منطقه توان جمع کردن ماجرا نیست، احتمالاً باید از شهر‌های دیگر و مناطق دیگر به کمک بیایند، همچنین چیز‌ها یا تعاریفی دارید؟

نامی: در زمان آمادگی و مقابله است که شرایط اگر وسیع باشد، بایستی برای آن منطقه‌ای که تحت تأثیر مخاطره طبیعی قرار گرفته است کمک برسد و زمان بعد از آن هم بازسازی و بازتابی است یعنی زمانی می‌بینید براساس یک مخاطره طبیعی سطح تخریب زیاد است حتماً بایستی کمک گرفته شود، شاید یک شهرستان یا استان خودش به تنهایی توانایی مقابله با هم آن بحران و هم در مورد بعد از آن بازسازی و بازتوانی را نداشته باشد که در این شرایط حتماً برای آن پیش بینی شده است قانون هم در این زمینه مواردی را درج کرده است و براساس آن اقدام خواهیم کرد.

سؤال: سؤال من این است که بعنوان مثال، آیا می‌توانیم بگوییم که شرایط در سیستان بحرانی است؟

نامی: چه شرایطی؟

سؤال: شرایط فعلی زندگی که شامل نتایج خشکسالی است، نتایج طوفان‌ها و باد‌های موسمی که طولانی هستند، همیشه بوده است و باعث می‌شود که زندگی واقعاً سخت می‌شود در آنجا و شرایط عادی نیست، کسانی که آنجا را ندیده اند، درکی از آن ندارند، ولی کسانی که آنجا می‌روند می‌گویند که اصلاً نمی‌شود بیشتر از یک یا دو روز آنجا ماند، همین‌ها باعث شده است که مهاجرت از سیستان زیاد می‌شود در ماه‌ها و سال‌های اخیر. بعنوان مثال آیا شما این منطقه را الان منطقه‌ای بحرانی می‌دانید یا خیر؟

نامی: بحران تعریف شده است، ما از ۶۴ مخاطره طبیعی و سوانح انسان ساخت که تاکنون در جهان رخ داده است، ۴۴ مورد آن در کشور ما به وقوع پیوسته است، منظور هم مخاطرات طبیعی و هم سوانح انسان ساخت. خود همین موردی که فرمودید جزء یکی از مخاطرات است، اگر ما بخواهیم به ترتیب تقدم و اهمیت به لحاظ خطری که ایجاد می‌کنند بگوییم، اول سیلاب است، دوم زلزله، آتش سوزی، فرونشست، زمین لرزش، رانش زمین، خشکسالی، سرمازدگی، موج گرما، موج سرما، ریزگرد و بقیه موارد که طوفان هم جزء آنها است. ببینید بعضی از مناطق دارای یک طبیعت خاص خودشان هستند، فرض کنید موج گرما همیشه در جنوب کشور وجود دارد من آن را عرض نمی‌کنم، آن طبیعت آنجا است، باد‌های موسمی که در سیستان و بلوچستان است، سال‌ها است که موجود بوده است، ولی واقعاً شرایط به گونه‌ای است که با یک مخاطره طبیعی دیگر همراه می‌شود به نام خشکسالی که اینها توأمان آن منطقه را با مشکل مواجه کرده است که بایستی به این عزیزان کمک شود البته آقای دکتر مخبر معاون اول محترم رئیس جمهور بازدیدی داشتند خودشان شخصاً، برای آنجا یکسری بسته‌های پیش بینی کردیم که این طبیعی است، ولی نیاز به کمک‌های بیشتری پیدا می‌کند.

سؤال: چه بسته هایی؟

نامی: بسته‌های معیشتی، کمک‌های بلاعوض، به تعداد برای مردم آن منطقه پیش بینی کرده اند که دستور ایشان اجرا شد و ادامه دارد.

سؤال: نیاز به فراخوان خاصی؟
نامی: نخیر.

سؤال: اعلام شرایط خاصی نبوده است؟
نامی: خیر.

سؤال: مهمترین چالش بحران ساز که امروز جهان با آن مواجه است، و به حوزه شما مربوط است چیست؟

نامی: جهان امروزه با ۳۴ چالش جدی روبرو است که سه تا از مهمترین آنها عمومی است برای همه جا، یکی بیابان زایی است، تغییر اقلیم، کمبود آب به ویژه کمبود آب شرب که با توجه به حساسیتی که از رئیس جمهور محترم و معاون اول محترم رئیس جمهور و همچنین خود آقای دکتر وحیدی نسبت به بحران می‌بینیم که در بحران‌ها همیشه نفر اول هستند که حضور پیدا می‌کنند، ذهن شان هم در این زمینه هوشمند است، مثلاً ما یک نرم افزاری که الان داریم تهیه می‌کنیم، واقعاً شاید در فکر ما هم نبود، ایشان به من فرمودند که ما وقتی اینجا بحران می‌شد، مثلاً یک سیلی می‌آمد، می‌گفتیم اینجا بولدوزر، لودر، بیل و فلان که وجود نداشت یا نمی‌دانستیم ما الان اینها را آورده ایم براساس دستور ایشان نرم افزاری اش کرده ایم که فرض کنید در این نرم افزار روی آیکون مثلاً بولدوزر می‌زنیم بلافاصله بولدوزر‌های موجود در منطقه را به ما نشان می‌دهد، بیل‌ها را نشان می‌دهد، حتی ما به فرض برش‌های لیزری اینها را همه جا ندارند، اینها هم را مشخص کرده ایم. مکنده، کامیون، تانکر، بیل مکانیکی، همه امکانات، این الان در سطح کشور دیگر لازم نیست ما بگوییم مثلاً تهران اینها را بگذار روی تریلی و بیاور درحالی که کنار گوش خودمان بوده است.

سؤال: این برای هر دستگاهی باشد این‌ها امکانات شان ثبت می‌شود؟

نامی: بله همه. وقتی ما می‌گوییم سازمان مدیریت بحران یعنی نه ما، یعنی همه وزارتخانه ها، همه سازمان‌ها و نهاد‌هایی که هم در ماده ۲ قانون مخاطرات طبیعی، مدیریت بحران و هم در ماده ۱۴ به آنها مأموریت داده اند، اینها یعنی سازمان بحران همه اینها. هلال احمر، اورژانس، وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی،  نقش بسیار مهمی در بحران ها دارد یعنی هر سازمانی که شما فکر کنید در ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کاملاً وظایف شان تک تک مشخص است.

سؤال: شما می‌شوید ستادی برای همه اینها؟

نامی: برای تنظیم و بکارگیری و هدایت اینها. حتی نهاد‌هایی که تحت امر مقام معظم رهبری هستند در ماده ۲ آمده است و پای کار هم هستند. مثلاً برادر عزیزمان آقای فتاح تا یک زلزله یا سیلی می‌شود اولین نفری که تماس می‌گیرد ایشان است، از میلگرد گرفته، سیمان گرفته و سایر امکانات، یا ستاد اجرایی در مورد وسائل و لوازم زندگی تماس می‌گیرند یعنی همه پای کار می‌آیند تا بتوانیم یک بحرانی را مدیریت کنیم. واقعاً من وقتی که می‌آیم این‌ها را مقایسه می‌کنم با بحران‌هایی که در سایر کشور‌ها است، شاید ما یک مقدار از تجهیزات کمتری نسبت به آن‌ها برخوردار باشیم، مثلاً در این تابستان گذشته، در این چند ماه گذشته، دنیا شاهد آتش سوزی زیادی بود، کانادا علی رغم اینکه خودش امکانات دارد به لحاظ هلیکوپتر مشکلی ندارد به لحاظ بسکت‌های آبریز اسلیپر مشکلی ندارد، ولی ۱۰ میلیون و ۸۲۰ هزار هکتار جنگل‌های آنجا سوخت. یا مثلاً امریکا را دیدید که صداوسیما نشان می‌داد که چطوری پرت می‌کردند، یا مثلاً یک ایالاتی مثل هاوایی این همه ساختمان، ساختمان‌هایی که از سال ۱۹۴۵ بود مثلاً شهری مثل هایانا، تمام ساختمان هایشان سوخت، یا در فرانسه و بقیه کشورها، استرالیا، امسال می‌دانید که ۵۵ میلیون هکتار جنگل در دنیا است، علیرغم اینکه مثلاً کانادا هفت کشور صاحب فناوری آمده اند با اسکاتران‌های مختلف آمدند کمک آنها، ولی کشور ما، چون مردم درحقیقت پای کار هستند واقعاً ما هر جا آتش سوزی باشد مردم جلوتر از بقیه هستند. این تفاوتی است که ما داریم، البته ما خوشحال نیستیم که جنگل‌های دنیا سوخت و خیلی هم ناراحت هستیم به هر صورت این به میزان بیابان زایی و تغییر اقلیم کمک می‌کند، نبود فضای سبز و فضای سبزی را که کشور ما بخصوص فرمایش مقام معظم رهبری در کشت یک میلیارد درخت در چهار سال که امسال ۲۵۰ میلیون درخت باید کاشته شود، البته خوشبختانه وزارت جهاد کشاورزی ما از فناوری کیش و کالچر برخوردار است که از یک درخت می‌تواند هزاران درخت تولید کند در بحران‌های خاص. یا مثلاً ببینید درست قبل از سیل مخصوصاً سیل مردادماه سال گذشته حدوداً ۳۴ روز قبل، یک سیلی در غرب اروپا آمد، کشور‌هایی مثل آلمان، بلژیک، هلند و اینها را دربر گرفت، خودشان اعلام کردند که ۲۵۸ نفر کشته داده اند، هزار و ۵۰۸ نفر هم مفقود داده اند، مفقود واقعاً تکلیف اش مشخص است، درحالی که قبل از اینکه توده مونسون وارد جمهوری اسلامی ایران بشود، به ویژه فضای مجازی که از بیرون از مرز‌های ما مرتب توئیت‌های مختلفی می‌گذاشتند و می‌گفتند ایران بین دو تا دو و نیم میلیون کشته می‌دهد این یک واقعیتی بود، ولی مدیریت خوبی انجام شد، یعنی چه، یعنی ما آمدیم حتی دهیاری ها، فرمانداران و استانداران محترم عملاً رفتند و در صحنه نظارت کردند و هر جا دیدند که احتمال خطر برای ساکنین آن منطقه وجود دارد این‌ها را حرکت دادند. مثلاً استان چهارمحال و بختیاری، مثل استان کهگیلویه و بویراحمد، آذربایجان شرقی و غربی، سه استان شمالی گیلان، مازندران، گلستان، خراسان شمالی، فارس، کرمان، استان مرکزی، واقعاً استانداران پای کار آمدند. ما می‌دانیم که یک چنین مخاطره‌ای می‌آید عشایر عزیز ما که کنار آب ته دره هستند، اینها احتمال دارد که پیامک را نبینند که نمی‌بینند صداوسیما را نمی‌بینند، خیلی جا‌ها با هدایت اجباری ساکنین بعضی از روستا‌ها و بعضی از مناطق را کوچ داده ایم، اسکان اضطراری داده ایم.

سؤال: اینها برای امسال است یا برای پارسال است؟

نامی: برای پارسال است. ما ۸۲ نفر کشته دادیم اگرچه یک نفر هم زیاد است، ولی این‌ها کسانی بودند که مقررات را رعایت نکردند. مثلاً ونی از مشهد می‌آمد پلیس به او ایست داده است، پلیس رد شده، باز حرکت کرده است، یا مثلاً در یکی از مراکز تفریحی ما در منطقه جنوب کشور، موتورسوارانی می‌آیند بروند در تفرجگاه جلوی آنها را گرفته اند، چون همه جا را بسته بودیم، سه موتورسوار بودند و سه ترک نشین داشتند، توجه نکردند و رفتند از پشت آمده بودند یعنی تلفات ما اینگونه بود. ولی وقتی ما مقایسه می‌کنیم مدیریت خوبی انجام شد و جا دارد یک من از ملت عزیزمان در محضر ارزشمند رسانه ملی از همه ملت عزیزمان تشکر و قدردانی کنم که واقعاً در بحران‌ها همراه هستند، جلوتر از ما هستند و همچنین از همه عزیزان مان مثل هلال احمر، استانداری‌ها بخصوص خود شخص استانداران محترم، خیلی پای کار بودند، یعنی شب و روز نداشت، استان سمنان یا آذربایجان غربی، شرقی، استان مرکزی، اینها استانداران واقعاً شب و روز نداشتند تا این بحران به خوبی گذشت می‌توانست تلفاتی خیلی بیشتر از این داشته باشد اگر دقت نمی‌کردیم.

سؤال: آقای دکتر من داشتم به آمار تلفات سیل‌های مختلف در طول چند دهه اخیر نگاه می‌کردم، ما چند سیل خیلی عجیب داشتیم مثلاً امامزاده داود سال ۳۳ که صد‌ها کشته از ۵۰۰ نفر گفته می‌شود تا دو هزار کشته داشته است و می‌گویند تا مثلاً دو ماه همچنان همه اش جنازه پیدا می‌شده در رودخانه و در خود کن و در اطراف گل و لایی که نشسته بوده، یا سیل سال ۶۶ خود تهران تجریش که باز آن هم چند صد کشته داشته است در دربند و تجریش تا پایین‌ها که تا سیدخندان هم رسیده بوده، تا سیدخندان گفته می‌شد که وسایل منزل پیدا می‌شده که بر اثر سیل از بالا آمده بوده است و اینجور اتفاقات خیلی کمتر شده است یا آخرین مورد آن که باز خیلی سیل عجیبی بود سیل گلستان سال ۸۰ همه این‌ها هم جالب است که در مردادماه اتفاق می‌افتد و آنجا هم باز ما چند صد کشته داشته ایم، حالا با این توده‌ای که شما می‌گویید که پیش بینی‌ها این بوده است که تعداد کشته‌ها باید هزاران باشد اگر میلیون‌ها نباشد، شما می‌گویید که تعداد کشته‌ها رسیده است به ۶۶ نفر.

نامی: ۸۲ نفر.

سؤال: خب یعنی این مقایسه است که نشان می‌دهد که واقعاً می‌توانست خیلی خیلی راحت تعداد کشته‌ها تا هزاران افزایش پیدا کند، چقدر از این مدیریت را برای مدیریت قبل از بحران قبل از نزدیک بحران که همین کوچ دادن یا پیشگیری‌های کوتاه مدت است شما می‌دانید، چقدر آن را ناشی از اقدامات درازمدتی نظیر آبخیزداری می‌دانید؟

نامی: دو خطر طبیعی مهم که ما در مقابل آن واقعاً می‌توانیم آسیب پذیر باشیم، اول سیلاب است، سیلاب بحث آبخیزداری بسیار مهم است عموماً آبخیزداری در بالادست، آبخوان داری در بخش میانی، زیرمجموعه آبخوان داری، پخش سیلاب، زدن چاه نیمه‌ها برای انتقال آب بیشتر به سفره‌های زیرزمینی، یک دهه‌ای است که برخی از کشور‌ها زدن سد‌های زیرزمینی را شروع کرده اند بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک آن هم بخاطر انتقال آب بیشتر به سفره‌های زیرزمینی و جلوگیری از تبخیر است، چون مستحضرید که هر آبی را که در سد آورده بشود بخصوص در چهار ماه گرم سال یعنی از ۱۵ خردادماه تا ۱۵ مهرماه نزدیک به یک سوم آن تبخیر می‌شود، این می‌تواند، آبخیزداری چندین خاصیت دارد یعنی چندین منافع بسیار مهمی است، یک آب را نگهداری می‌کنیم دوم خاک که بسیار مهم است، همانطور که جنابعالی مستحضر هستید، برای جایگزین شدن یک سانتی متر مکعب خاک و یک متر مکعب خاک ما به زمانی بالای ۸۰۰ سال نیاز داریم. حضرت آقا در یکی از فرمایشات شان فرمودند امکان اینکه ما بتوانیم آب را از خارج وارد کنیم وجود دارد، ولی امکان خاک نداریم که وارد کنیم و خاک را به داخل کشور بیاوریم. یکی از موارد بسیار مهم حفظ خاک است و الان بایستی ما برای آینده بخاطر اینکه سد‌های مان را از پر شدن گل و لای جلوگیری کنیم، نیاز است رودخانه‌های ما برید بندی شود، دائماً اصلاح مسیر شود و از ورود گل و لای به داخل سد‌ها که می‌تواند حجم قابل توجهی را از سد‌ها بگیرد، وجود دارد ما بایستی روی این کار کنیم. ما یکسری اقدام پیشگیری و آبخیزداری است، یکسری قبل از وقوع یک سانحه است، ما براساس اعلام هواشناسی که می‌آید یک وضعیتی را اعلام می‌کند، همان موقع زمان ما تا وقوع آن سیلاب بسیار کم است، ما همه باید بیاییم پای کار و نگاه کنیم، کجا مخاطره می‌تواند یک مخاطره طبیعی جان انسان‌ها و مال آن‌ها را مورد هدف قرار بدهد و واقعاً این را جدی گرفته ایم. مهمتر از آن ما ۱۴۴ هزار و ۶۲۰ کیلومتر رودخانه در کشور داریم این به جز آن ۲ هزار و ۴۵ کیلومتر رودخانه مرزی است که از این ۱۴۴ هزار و ۶۲۰ کیلومتر یا یک مقدار کمتر یا بیشتر، حدود ۴ هزار و ۴۰۰  کیلومتر آن از مناطق مسکونی شهری و روستایی عبور می‌کند. خب الان قرار بود که مثلاً یک پولی برای این درنظر گرفته شود، ولی الان علی رغم اینکه پول واگذار نشده است، آقای وحیدی آمده است تدبیری کرده اند، فرمودند که این کار را استاندار‌ها با تمامی ظرفیت موجود یعنی مثلاً همه سازمان‌های دولتی که دارای تجهیزات سنگین هستند مثل جهاد کشاورزی، مثل راه و شهرسازی، مثل مدیریت آب، مدیریت آبفا و هر چه هست در آنجا، ادارت صمت و بقیه بیایند لای روبی را انجام بدهند. الان فرض کنید در استان گلستان که می‌تواند خطرناک باشد، آقای استاندار محترم الان آمدند این لای روبی را دارند انجام می‌دهند قسمت عمده‌ای از رودخانه‌ها الان لای روبی شده اند مخصوصاً استان گلستان که یک مرتبه از یک شیب تند بلافاصله شما می‌آیید در دشت، اگر این رودخانه‌ها نباشند، می‌تواند مخاطرات زیادی برای ساکنین همانگونه که سال ۹۸ شد، یا مثلاً آقای رئیس جمهور که تشریف آوردند گرگان و بازدید کردند در این سفر یک میزان هزینه‌ای را پیش بینی کردند برای خلیج گرگان، چون خلیج گرگان داشت خودش بحرانی می‌شد که الحمدلله توسط قرارگاه خاتم دارد این خلیج اقدامات لازم که ماندگار بشود و اگرنه می‌توانست دیگر به طور کلی این خلیج نباشد. یعنی در همین وضعیت الان دائماً استانداران محترم، فرمانداران، نظارت می‌کنند که این لای روبی رودخانه‌ها انجام شود البته یکسری اقدامات سازه‌ای است مثلاً ما حدود الان ۶۲۰ سازه تقاطعی داریم که ارتفاع پل کم است این بایستی تغییر پیدا کند دهانه پل باز شود که بتواند دبی ورودی را خارج کند. یک کار مهمی هم که الان ما داریم در کشور انجام می‌دهیم، شما دیده اید ورودی شهر‌ها و روستا‌ها نخاله‌های زیادی می‌بینید همین الان ما سه تیم داریم که دارند بازدید می‌کنند ما از استانداران محترم خواسته ایم که نخاله‌ای در سطح استان نبایستی دیده شود مخصوصاً در رودخانه‌های فصلی و زباله در رودخانه. ما در سیل سال گذشته که در دمانسان آمد فرض کنید مثلاً همین روستای وسکاره نزدیک تهران است، این زباله‌های حجیم مثل کاناپه، یخچال قراضه و اینها را که ریخته بودند اولین چیزی که آمده بود و دهانه پل‌ها را گرفته بود همین‌ها بود. این ۴هزار و چهارصد و ششصد ده یا بیست کیلومتر روستایی و شهری عبور می‌کنند، آمادگی برای عبور دبی‌های ورودی را حتی در شرایط بحرانی داشته باشند.

سؤال: از تصویب قانون مدیریت بحران چهار سال می‌گذرد، برآوردی دارید از اینکه چند درصد آن اجرا شده است؟

نامی: تقریباً حدود ۷۰ درصد آن اجرا شده است، ولی بقیه آن نیاز به یکسری مصوباتی دارد که سایر قسمت‌ها دارند. ماده ۱۶ و ماده ۱۷ است که توسط سازمان برنامه و بودجه یکسری اقداماتی است که سایر وزارتخانه‌ها آن‌ها برمی گردد باز به همین ماده ۱۶، وزارت راه و شهرسازی مثلاً مؤسسه تحقیقات راه و مسکن هفت وظیفه به آن واگذار شده است چهار وظیفه اش هزینه اش باید از ماده ۱۶ تأمین شود تا این نشود این انجام نمی‌شود یعنی اینطوری است وگرنه اصلاً مفهومی ندارد که ما بگوییم که قانون را اجرا نکنیم. به هر صورت قانون به صورت یک مجموعه دیده شده است بایستی همه با هم انجام شود، ولی تلاش همکاران ما در سازمان در وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دیگر بر این است که قانون اجرا شود. هر ماه قبلاً دو تا بود الان هر ماه ستاد ملی بحران به ریاست آقای دکتر وحیدی وزیر محترم کشور انجام می‌شود، تمامی سازمان‌های عضو شرکت می‌کنند، می‌آورند برنامه‌ها را در آنجا، قبلاً این برنامه‌ها مطالعه شده است، آنجا باز یک مروری می‌شود، همه معاونین وزرایی که در این ماده ۱۴ قانون مخاطرات حضور دارند همه آنجا حضور دارند و بعد می‌رویم از آن‌ها می‌خواهیم که این مصوبه‌ای که در ستاد ملی بحران بود را چه کار کرده اید یعنی کار رها نمی‌شود و بایستی در بحران به صورت جدی ما کار را دنبال کنیم. اما یکی از مخاطرات دیگری که هست، ببینید یکی از مخاطراتی که می‌تواند جان و دارایی مردم را به خطر بیندازد زلزله است، آیا زلزله راه پیشگیری دارد، بله، یکی اینکه ما بیاییم تلاش کنیم پیش نشانگر‌هایی بیاوریم که زلزله را حداقل یک چند ثانیه قبل به ما اطلاع بدهد. مثلاً یک گسلی که از تهران رد می‌شود فرض کنید گسل شهرری می‌شود از کیلومتر‌ها جلوتر پیش نشانگر‌ها را گذاشت براساس خودلرزه‌هایی که می‌دهند اطلاع بدهیم، ما الان همراه اول، ایرانسل دارند کار می‌کنند که این مخاطره چگونه منتقل شود به مردم، همه مردم ایران الان تلفن همراه دارند بعضی‌ها دو تا دارند و چند تا دارند، یک آهنگ ویژه می‌خواهد مخصوص زلزله به محض اینکه این نواخته می‌شود کاربر نتواند در دسترس باید، برای همه این آهنگ آشنا باشد، بدونند هر زمان که این آهنگ آمد یعنی زلزله‌ای به همراه دارد، دوازده یا پانزده ثانیه وقت خیلی زمان است، الان اگر اطلاع پیدا کنیم می‌توانیم خودمان را به منطقه باز برسانیم یا کنار مثلاً جای امنی به قول معروف پناه بگیریم که البته در این زمینه ما یک مقدار آموزش بیشتری بخصوص نقش صداوسیما در این امر خیلی مهم است که مردم ما کاملاً به آن‌ها آموزش داده شود به ویژه اگر ما بتوانیم این آموزش را به بچه‌های دبستانی، دبیرستانی، منتقل کنیم حتماً به خانواده‌ها به نحو بهتری منتقل می‌شود و اینها خودشان می‌شوند یک بحران یاب. اما راه دوم، ما ۲۲۰ سال گذشته را وقتی مطالعه می‌کنیم، البته ۱۴۰ سال آن به صورت روایت تاریخی است، ۵۰ سال اسناد ژئوفیزیک سایر کشور‌ها است، ۳۰ سال اسناد ژئوفیزیک خودمان در ژئوفیزیک دانشگاه تهران و همچنین مرکز بین المللی لرزه نگاری که خودمان داریم، این به ما چه می‌گوید، می‌گوید که زلزله زیاد آمده است، ولی نشان می‌دهد که در این ۲۲۰ سال ۱۲ زلزله آمده است که بالای ۷ ریشتر بوده است، آخرین آن ۷ و ۷ دهم بوده است، این به ما یک مسیری را نشان می‌دهد، مسیر چه است، می‌گوید اگر شما آمدید مصالح ساختمانی تان و سازه تان را به گونه‌ای ساختید که تا ۸ ریشتر مقاوم باشد، دیگر زلزله بلا نیست بلکه یک پدیده است چه بسا که امروزه بشر دارد مطالعه می‌کند این انرژی قدرتمندی را که یک گسل آزاد می‌کند، به صورت مثبت دراختیار بگیرد. ما قیاس مان در این قدرت زمین گسل ۴ ریشتری انرژی کاذب می‌کند به لحاظ قدرتی برابر است با یک بمب هیروشیما، یک بمب هیروشیما یعنی انفجار هزار تن تی ان تی، زلزله ۷ و ۸ دهم ریشتری که در ترکیه آمد برابر بود با ۱۹ بمب هیروشیما یعنی انفجار ۱۹ هزار تن ما فرستادیم دوستانی از پژوهشکده مخاطرات طبیعی رفتند و مطالعه کردند در یک پایه‌ای که بایستی ۵۰ میلگرد باشد، میلگرد‌ها باید آژدار بود، صاف بود، میلگرد‌ها باید قطرشان ۲۰ بود، ۱۳ بود، بتن آن ترکیب لازم را نداشت، به لحاظ دانه بندی، به لحاظ میزان سیمان، خب این ساختمان مشخص است که پایین می‌ریزد. اما در کشورمان در تلاش هستیم چند کار کنیم، یکی اینکه مصالح مان را مجدداً کنترل کنیم، مثلاً یک بلوکی را می‌گذاریم در دستگاه سانتریفیوژ این بتواند تا ۵ دقیقه با دور بالا مقاومت کند. میلگرد‌ها را ببریم در آزمایشگاه تست مصالح، با فشار‌های مختلف مثلاً بگوییم در سطح ۶ ریشتر یا ۷ ریشتر یا ۸ ریشتر تیرآهن این‌ها بتوانند مقاومت کنند و بریده نشوند. این کار را داریم انجام می‌دهیم، از آن طرف ما شرکت‌های دانش بنیان را داریم هدایت می‌کنیم، سال گذشته ما یک رویداد داشتیم بیش از صد شرکت دانش بنیان شرکت داشتند. دو راه دارد آنجا، یک تولید مصالح جدید، الان میلگرد‌هایی می‌توان تولید کرد از مواد پتروشیمی که حداقل قدرت اش و استحکام آن ۲۰ برابر میلگرد فلزی بود، تیرآهن هم همینطور یا در این فکر هستیم از این همه موادی که در طبیعت وجود دارد آیا نمی‌توانیم به جای بلوک یک چیزی بسازیم که هم سبک‌تر باشد و هم استحکام بیشتری داشته باشد این کار امکانپذیر است. ساختمان‌های بالای هشت طبقه را داریم تلاش می‌کنیم که فراگرد خود آن شرکت‌های دانش بنیان ما تولید کنند که ساختمان‌هایی که بالای هشت طبقه هستند به فراگرد، فراگرد یک لاستیک فشرده است که الان یک نمونه دانشگاه صنعتی شریف تولید کرده است که بایستی این را مطالعه کنیم آزمایش کنیم که اگر بشود توسعه بدهیم. مستحضرید وقتی پی بالا می‌آید درحقیقت ساختمان به این فراگرد‌ها نیرویش منتقل می‌شود این فراگرد‌ها می‌توانند زلزله‌ها بخصوص زلزله‌های دورانی را خنثی کنند. روی اینها داریم تک تک کار می‌کنیم و در آینده بتوانیم موفق باشیم. امسال هم سوم تا پنجم دیماه یک رویدادی داریم که در مصلی تهران برگزار می‌شود که هم شرکت‌های دانش بنیان را از خارج و از داخل مشارکت می‌دهیم و امیدواریم که این موجب شود که ما بتوانیم برای آینده راهکار‌های مناسبی را در مقابله با مخاطرات محیطی و همچنین سوانح انسان ساخت داشته باشیم.

سؤال: این چیز‌هایی که گفتید استفاده از روش‌های دانش بنیان جدید و این ظرفیت‌های علمی که الان در کشور وجود دارد، خیلی خوب است، چطور این‌ها تبدیل خواهد شد به سازوکار قانونی؟

نامی: ما همان رویدادی که پارسال داشتیم رها نکرده ایم یعنی وصل می‌کنیم به کاربران کسانی که بایستی اینها مثلاً باید وصل کنیم به شرکت‌ها وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی که از محصولات اینها، مثلاً فرض کنید موج سرما، الان چند تا از این شرکت‌ها آمده بودند و تولیداتی داشتند که فرض بفرمایید این دستگاه در یک جا قرار می‌گرفت وقتی دما از یک درجه‌ای بالاتر می‌رفت آن دستگاه تولید گرما می‌کند که این درخت‌ها یا بخصوص درختانی که هم سرمایی هستند مخصوصاً پسته، بادام و گردو و بقیه که این‌ها بتوانند از این محصول استفاده کنند. این اتصال خوب بود، هنوز هم ادامه دارد و امیدواریم این را بتوانیم بیشتر انجام بدهیم. امسال که دعوت کرده ایم از شرکت‌های خارجی، بخاطر اینکه آنها هم از محصولات دانش بنیان ما بتوانند در همین مسیر استفاده کنند. ما یک نشستی هم داشتیم در همین دوشنبه هفته قبل بود، برخی از کشور‌ها خودشان تقاضا داشتند که بیایند و در این نشست و رویداد شرکت کنند و از این محصولات ما بتوانند آنها هم بهره ببرند.

سؤال: آقای دکتر چه شد اصلاً دولت رسید به این نتیجه که باید بیمه حوادث ساختمان، حوادث طبیعی برای ساختمان شکل بگیرد، صندوقی به این عنوان؟

نامی: بیمه در اینجا بخاطر این است که دولت را از زیر بار سنگین خسارت رها کند، دولت ما در این سال‌ها همه خسارت را خود دولت پرداخت کرده است و خسارت هم سنگین بوده است، الان دولت جمهوری اسلامی ایران علی رغم اینکه هم ماهانه بین حدود ۱۴ هزار تا ۱۸ هزار میلیارد تومان بدهی‌های گذشته را پرداخت می‌کند، این مخاطرات طبیعی هم که رخ می‌دهد سنگین است، مثلاً شما می‌بینید یک قلم در همان تووده مانسون که عرض کردم ۱۷۹ هزار هکتار باغات، زمین‌های کشاورزی ما، هزار و ۷۷۰ و خورده‌ای استخر پرورش ماهی، ۸ هزار کیلومتر شبکه‌های راه، آب، برق، گاز، اینترنت و چندین سازه تقاعی از بین رفت. تعداد زیادی خودرو را آب برد، ۳۹هزار خانه تخریب شد که اینها باید ساخته شود که با همتی که دولت محترم دارد مخصوصاً آقای دکتر رئیسی دائماً تأکید می‌کند که به مردم برسید که مردم آسیب دیده سریعاً بتوانند زندگی خودشان را بازیابی کنند و به همین جهت هم این پول‌ها واگذار شد، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی هم در ساخت و ساز مسکن به ویژه در روستا‌ها خیلی فعال عمل کرده است و الان مثلاً فرض کنید زلزله سال پیش که آمد تخریب داشت، همان درجا آواربرداری می‌کند تا اینکه بودجه بیاید آنها از حساب صد حضرت امام استفاده می‌کنند شروع می‌کنند به کار سازه‌های خیلی سریع سوار می‌شود و تا هشت ریشتر هم مقاومت دارد اینها را سریع می‌آیند درست می‌کنند. مثلاً خوی الان فعال شده است در خیلی از جا‌ها این واقعاً کار درحال انجام است یعنی سرعت دارد. به هر سرعت دنبال راهکاری بودند که این راهکار جز بیمه فراگیر راهی وجود ندارد. هفته گذشته آقای دکتر مخبر معاون اول باز یک جلسه‌ای در همین جهت که مسیر صندوق را اصلاح کند که چه کار کنیم که این صندوق سوانح خسارات را هرچه زودتر بدهیم به مردم و بعضی‌ها لازم دارد مثلاً پلی تخریب می‌شود اینکه ارزیابی شود برود و بیاید خیلی طول می‌کشد، فردا آن روستایی می‌خواهد از این پل عبور کند، باید سریعاً آن پل ساخته شود، در این جهت یکسری تغییراتی ایجاد شده است که دستورات ایشان درحال پیگیری است آقای دکتر وحیدی خیلی دنبال این است هم به لحاظ مدیرعامل یکسری تغییراتی می‌کند و هم به لحاظ اینکه درصدی در وزارت کشور باشد که اگر تبصره ۱ ماده ۱۷ را داریم که می‌گوید آن چیزی را که پیش بینی می‌کنند برای خسارات بحران، ۳۰ درصد آن به صورت صد در صد تخصیصی بایستی در وزارت کشور باشد که درجا خسارت مردم داده شود این طبیعی هم است خود عزیزان که تشریف می‌آورند در هر بحرانی که پیش می‌آید، هم آقای رئیس جمهور و هم معاون اول و هم وزیر کشور می‌آیند و می‌بینند این کاملاً آشنا هستند و خودشان مشکلات را حتی بهتر از شما می‌دانند ما باید تلاش کنیم که مسیر صندوق از اینکه الان هست خوب است، ولی بهتر از این شود یک تغییراتی هم در پیش دارد.

سؤال: سقف پرداخت هم قرار است که بیشتر شود از ۳۱ میلیون تومان فعلی؟

نامی: همین امروز یک مصوبه جدیدی را فرستادیم که آقای وزیر امضاء کند، سطح این‌ها را تغییر داده ایم، مثلاً قبلاً کمک بلاعوض ۳۰ میلیون بود الان دارد تبدیل می‌شود به ۸۰ میلیون، همینطور برای اسکان موقت برای تسهیلات را بالا برده ایم که مردم بتوانند سریعاً زندگی شان را آن‌هایی که مورد مخاطره قرار می‌گیرند برگردند سر زندگی شان و مشکلی نداشته باشند. البته در کشور ما دائماً مخاطرات محیطی وجود دارد همین تابستان امسال ما ۱۹ سیل داشتیم. سیل قبل در اهر ۲۰۰ خانه تخریب شد، در بیله سوار، در ...

سؤال: در هر صورت با همین روش سازوکار بیمه نهایتاً این است که حق بیمه افزایش پیدا کند.
نامی: الان کفایت نمی‌کند خود دولت محترم پول می‌دهد و اگر ندهد این‌ها نمی‌رسد مخاطرات خیلی زیاد است. مثلاً همین آتش سوزی‌ها زلزله‌های متعددی که می‌آید اینها تخریب دارد وقتی زلزله می‌آید خانه‌ای که سقف آن ترک خورده است حتی ما داریم بعضی از مسکن‌هایی که از قبل ساخته اند می‌بینیم که این الان شکم داده است ما داریم تسهیلات می‌دهیم این‌ها را منتقل کنیم هم زمین می‌دهد به آن‌ها دولت و هم کمک بلاعوض و هم تسهیلات می‌دهد که این دوباره، فرض کنید یک مورد داریم در سمنان ۳۶۶ واحد است یعنی روزی نیست که مخاطرات اینچنینی وجود نداشته باشد، تلاش می‌شود که خوب مدیریت شود خیلی هم سعی می‌کنند که رسانه‌ای نشود بخاطر اینکه مردم خیلی به لحاظ ذهنی آرامش داشته باشند.

سؤال: اطلس ملی حوادث طبیعی در کشور تهیه شده است؟

نامی: درحال تهیه است مستحضر هستید که زمان خیلی برد، زمان که مثلاً ما امسال تازه قرارداد آن اجرایی شده است علت آن چه بود، این هشت مخاطره‌ای که بعنوان مخاطرات اصلی هستند، کار زیاد می‌برد، این بایستی بیاید در اطلس بنشیند و راهگشا باشد. سازمان‌های مختلفی را رفتیم با آن‌ها مذاکره کردیم نهایتاً به این نتیجه رسیدیم که یک سازمان را بعنوان سازمان مادر قرار بدهیم از اکثر دانشگاه‌ها و سازمان‌های دولتی مخصوصاً دانشگاه‌هایی مثل دانشگاه تهران، شهید بهشتی و دانشگاه خواجه نصیر و بقیه حتی یکی دو دانشگاه در استان ها، سازمان زمین شناسی، سازمان بین المللی لرزه نگاری، آب و خاک و بقیه همه را آورده این در این سهیم کرده ایم منتها محوریت آن با سازمان جغرافیایی نیرو‌های مسلح است دانشگاه امام حسین ع نقش مهمی دارد، چون خیلی باید کار شود و کار با دقت باید باشد تمامی مخاطرات به ویژه این هشت مخاطره مهم زمان می‌برد و بتوانیم تا نیمه‌های سال آینده این را به نتیجه برسانیم.

سؤال: چه اتفاقی خواهد افتاد بعد از اینکه این اطلس تهیه شود؟

نامی: ما به دنبال ایجاد یک سامانه هوشمند برای بحران هستیم. خوشبختانه نقشه‌های کشور به ویژه مناطق مهم آن به صورت دیجیتالی یا رقومی تهیه شده است، الان توسط سامانه جی آی اس می‌شود مثلاً حداقل تا ۲۷۲ لایه را بر این بستر بارگذاری کرد. مثلاً هواشناسی وقتی می‌گوید که این مخاطره می‌آید این وقتی هوشمند باشد ما هم هوشمند باشیم می‌گوید اینقدر میزان بارندگی در این منطقه است این، چون به صورت هوشمند تهیه شده است و به صورت رقومی است این خودش می‌آید شبیه سازی می‌کند آن مناطقی را که مخاطره برای آن‌ها می‌تواند تخریبی داشته باشد، هم جان هم مال مردم در آن است این شبیه سازی می‌کند و به ما اعلام می‌کند. ما قبل از اینکه آن مخاطره رخ بدهد برویم و از آن جلوگیری کنیم. یا یکی از این موارد دیگر این است که فرض کنید که این لایه‌ها چه است، مثلاً وزارت راه و شهرسازی بایستی لایه گسل‌های کشور را حرائم آن را بیاورد روی آن بارگذاری کنیم، چرا، چون بین ۶۶ تا ۶۸ درصد کشور ما روی گسل یا حرائم گسل نشسته است پس همان دو موردی که عرض کردم بایستی برای زلزله آمادگی داشته باشیم این لایه را مخصوصاً و لایه رودخانه‌ها را بایستی به رؤیت مردم بگذاریم کسی که خانه می‌سازد بداند که روی گسل، چون خود مردم بهتر می‌توانند و من خواهشم از مردم عزیز این است که خواهش می‌کنم که روی ساخت و ساز‌ها دقت کنید بالاخره من که خانه می‌سازم قرار است که خانواده و دارایی ام را آنجا ببرم حتی خودم باید حساس‌تر باشم از مهندسین ناظر یا مهندسین طراح زمینی را که انتخاب کرده اند باید دقت کنند که آیا روی گسل است یا در حرائم گسل است و روی آن نسازند و این باید دقت شود.

سؤال: بیشتر مردم خودشان خانه نمی‌سازند، اما اگر اطلاعات مربوطه به یک ساختمان در یک شناسنامه‌ای یک جایی موجود باشد که کاملاً بدانند هم از نظر اینکه روی گسل است یا نیست و هم اینکه دقیقاً چه سازه‌هایی با چه استاندارد‌هایی و برای تحمل چه حدی از زلزله در این ساختمان به کار رفته است خب ممکن است در تصمیم گیری شان تأثیرگذار باشد.

نامی: بله مثلاً وزارت نیرو بایستی لایه رودخانه‌ها را یعنی همه ۱۴۴ هزار و ۶۲۰ کیلومتر را هم خود رودخانه را بستر آن را مشخص کند و حرائم آن را که هم مردمی که در بستر هستند و در حریم خانه دارند یا مغازه دارند، شما می‌بینید که آستارا سیل آمد ۱۴ مغازه در بستر بود نه در حریم، خب باید قبلاً بدانند و ما برای این‌ها بایستی برنامه ریزی کنیم یک نفر که قبلاً به هر صورت کنار رودخانه ساخته است به آن محل زمین جدیدی بگذاریم و برای آن تسهیلات درنظر بگیریم این خطرناک است شما رودخانه چالوس را ببینید اگر زمانی سیل بیاید رودخانه‌هایی که حتی در شیب ارتفاعات البرز وارد تهران شود، این‌ها را باید یک فکری کنیم. در سامانه پایش جغرافیا، منظور از این سامانه این است که هر کس در کشور مسئول است بتواند زمین مورد مأموریت اش را ببیند هر روز این سامانه را هم داریم کار می‌کنیم.