نگاهی به آخرین مواضع مرحوم عماد افروغ؛ از ماجرای گرانی بنزین در سال ۹۸ تا مرگ مهسا امینی

تابناک _ عماد افروغ این فعال سیاسی سابق و مدرس و پژوهشگر علوم اجتماعی در سال‌های اخیر، سخت‌ترین انتقادات را به صاحبان قدرت داشت و اعتراضات را حق مردم می‌دانست.

مرحوم عماد افروغ  که سال‌های دورتر به عنوان یک فعال سیاسی اصولگرا شناخته می‌شد، پس از کناره‌گیری از کرسی‌های قدرت، به تدریج از جناح‌های سیاسی هم فاصله گرفت و وقت خود را بیشتر به پژوهش در علوم اجتماعی گذراند و بدین ترتیب به یک منتقد جدی صاحبان قدرت تبدیل شد تا سرطان صدایش را خاموش کرد.

افروغ در تحلیل خود از اعتراضات سال‌های اخیر در کشور به شدت منتقد قدرت بود. او از کنار گذاشتن مردم از صحنه تصمیم‌گیری، طرد کردن قشرهای مختلف و بی توجهی به عدالت گلایه داشت و مدام به صاحبان قدرت هشدار می‌داد که دست از این رویکرد خود بردارند. او گفته بود که «متأسفانه در حوزه عدالت، در حال حاضر حرف بر عمل سبقت دارد؛ در حالی‌ که باید عمل بر حرف سبقت بگیرد.» افروغ در تحلیل خود از اعتراضات سال ۹۶، مطالبه مردم را عدالت اجتماعی می‌دانست و معتقد بود، «انقلاب اسلامی ما براساس عدالت اجتماعی تعریف شده است، هرچند سیاست‌های اجرایی در این راستا نبوده است، اما انقلاب اسلامی و مطالبه عدالت‌خواهانه آن به عنوان معیار نقد عملکرد مسئولان کماکان زنده است.»

افروغ یکی از دلایل ناآرامی‌های پس از گران شدن بنزین در سال ۹۸ را کنار گذاشتن مردم از صحنه تصمیم‌گیری عنوان کرده بود. این نماینده دور هفتم مجلس شورای اسلامی در این زمینه اظهار کرده بود که «خود تصمیم اخیر درباره بنزین به اندازه کافی اشتباهات بزرگ و فاحشی داشت که بتواند به تنهایی اعتراضاتی را به دنبال داشته باشد. اگر بخواهیم مبنایی نگاه کنیم، این اعتراض حق مردم بوده؛ چرا؟ چون قدرت سیاسی باید نماینده قدرت اجتماعی باشد در حالی که جامعه نگاه می‌کند و می‌بیند نه تنها قدرت سیاسی نماینده و معرف او نیست، بلکه دارد نهاد مدنی و ساحت اجتماعی را در یک چارچوب سیاسی و حتی امنیتی تفسیر می‌کند. یعنی جامعه این گونه فکر می‌کند که از نظر قدرت سیاسی تنها نقش خمیری را دارد که در دست قدرت است و این قدرت توقع دارد هر کار بخواهد، با او بکند. در حالی که جامعه تعریفش از خودش کاملاً فرق دارد. به طور خلاصه در این چارچوب و خصوصاً درباره تصمیم اخیر نه فرصت مشارکت به مردم داده شد و نه فرصت اعتراض.»

افروغ درباره اعتراضات پس از مرگ مهسا امینی به مساله طردشدگی معترضان اشاره دارد و معتقد بود که «فوت مهسا امینی جرقه اعتراضات اخیر بود، اما اعتراضات عقبه دارد و طردشدگی، آمادگی اولیه را برای اعتراض خیابانی فراهم کرده است. اعتراضات اخیر جنبش اجتماعی نیست بلکه خشم شهری و شورش طردشدگان است.» او معتقد بود که نظام باید بابت مرگ مهسا امینی عذرخواهی می‌کرد و مسئولان مربوطه در این موضوع استعفا می‌دادند.

او از ابعاد اقتصادی در تحلیل اعتراضات سال گذشته غافل نبود و گفته بود: «به لحاظ اقتصادی علاوه بر بی عدالتی، در توزیع مواهب اقتصادی، نابرابری، انحصارطلبی و رانت خواری داریم. امتیازات به افراد خاص داده شده و اکثریت از این امتیازات طرد شده اند.»

افروغ هشدار داده بود، امکان تکرار اعتراضات خیابانی وجود دارد، چون زمینه‌های ایجاد این اعتراضات از بین نرفته است. او راه‌حل‌هایی برای برون رفت کشور از شرایط موجود را هم ارائه کرده بود. ایجاد تحولات ساختاری، توجه به موضوع عدالت اجتماعی، رفع مشکلات اقتصادی، کاهش فاصله طبقاتی، توجه به مطالبات همه مردم، پرهیز از طردکردن برخی اقشار، جلب مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌ها و برگزاری انتخابات مشارکتی را روی میز کاری صاحبان قدرت قرار داده بود؛ هرچند این اواخر امیدش برای توجه مسئولان به این پیشنهادها کم شده بود.

عماد افروغ، نویسنده، جامعه‌شناس و همچنین نمایندهٔ اسبق مردم تهران و رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی سحرگاه دیروز؛ ۲۵ فروردین ۱۴۰۲ مصادف با بیست و سوم رمضان ۱۴۴۴ بر اثر بیماری سرطان درگذشت. مراسم تشییع پیکر او نیز صبح امروز؛ شنبه ۲۶ فروردین ماه از مسجد دانشگاه تهران تا درب اصلی این دانشگاه برگزار شد تا در صحن غربی آستان مقدس امام خمینی (ره) درکنار مزار حجت الاسلام والمسلمین مرحوم محمد منهاج به خاک سپرده شود.