آقای خاندوزی؛ از تجربه مالیات بر ارزش افزوده درس بگیرید/ مصائب تولید و حجم اقتصاد زیرزمینی بیشتر نشود

به گزارش تابناک اقتصادی؛ اولین قدم برای قریب به تمام اصلاحات از شفافیت آغاز می‌شود. این شفافیت قطعا در نظام مالیاتی نیز ضروری است، اما ملاحظاتی دارد که باید به آن توجه شود. اگر این ملاحظات صورت نگیرد ممکن است سامانه مودیان نیز مانند مالیات بر ارزش افزوده به بخشی از مصائب تولید و نظام مالیاتی بدل شود. مالیات بر ارزش افزوده هم با هدف شفافیت و کنترل جریان کالا بود که به وقوع پیوست، اما امروزه از دلایل گسترش اقتصاد زیرزمینی است.

محمدعلی طاهری‌مهر، کارشناس مسائل مالیاتی در رابطه با اینکه آیا سامانه مودیان در نظام مالیاتی ایران تاثیری دارد یا خیر به تابناک اقتصادی گفت: اولین قدم برای هر تغییر و اصلاحی، شناخت وضع موجود و ایجاد شفافیت است. طبیعتا نظام مالیاتی ایران هم از این قاعده مستثنی نیست و باید به سمت شفافیت هر چه بیشتر برود. سامانه مودیان هم در خصوص اینکه شفافیت ایجاد می‌کند، گام موثری است که اگر ملاحظاتی را رعایت نکند، خود معضل بزرگی می‌شود.

در ابتدا بگذارید از مالیات بر ارزش افزوده شروع کنیم. مالیات بر ارزش افزوده نیز با هدف شفافیت و کنترل جریان کالا ایجاد شد، اما به دلایلی خود سبب گسترش اقتصاد پنهان و زیرزمینی گردید، زیرا با توجه به ساختار اقتصادی ایران ـ که بخشی از زنجیره ایجاد ارزش مخفی بود و عملا امکان دریافت فاکتور رسمی و... کم می‌شد ـ ایجاد نظام مالیاتی مثل مالیات بر ارزش افزوده معلوم بود که با مشکل مواجه می‌شود. حتی پروفسور بکهوس که با دعوت مرکز پژوهش‌های مجلس در دهه ۷۰ به ایران آمده بود نیز در رابطه با سوالی در مورد امکان ایجاد مالیات بر ارزش افزوده گفته بودند که این امکان در ایران وجود ندارد. دیده می‌شود، مالیات بر ارزش افزوده که با هدف شفافیت و کنترل جریان کالا بوجود آمده بود، بدون یک شناخت درست خود به معضلی تبدیل شده است.

وی افزود: در رابطه با سامانه مودیان نیز همین است. اصولا وقتی شما قرار است یک پایه مالیاتی را اضافه کنید یا نحوه اخذ آن را تغییر بدهید، باید با مطالعه رفتار بازار این کار را انجام دهید. رفتار بازاریان امین حضور و عقب‌نشینی مجموعه وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی نشان داد که این رفتارشناسی به خوبی انجام نگرفته بود.

طاهری‌مهر گفت: اگر نظام مالیاتی بنا دارد، پایه مالیاتی را گسترش دهد، باید این گسترش را با کاهش نرخ جبران کند، در غیر این صورت این گسترش پایه مالیاتی ـ که بدون کاهش نرخ بوده ـ خود سبب فرار مالیاتی می‌شود که با توجه به رواج شبه پول، سند عادی و فرهنگ مالیات‌گریزی در ایران اصلا هم بعید نیست که این خود سبب افزایش اقتصاد پنهان می‌شود.

در واقع گسترده‌ترین پایه‎‌های مالیاتی با کمترین نرخ‌های مالیاتی ممکن است؛ اما در سامانه مودیان تا به اینجا که اینگونه نبوده و سازمان مالیاتی در گام‌های ابتدایی اجرایی که در نهایت تکمیل کننده سامانه مودیان خواهد بود، به گفته افراد فعال در پژوهش حوزه مالیاتی قصد داشت ۱۷ هزار میلیارد تومان مالیات مشاغل سال ۱۴۰۰ را یکباره به مبلغ ۱۳۵ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ افزایش دهد که طبیعتا با واکنش بازار روبه رو می‌شود. باید گفت، این قبیل اقدامات بدون اقناع مردم و مشاغل، خود در آینده سبب بی‌اعتمادی نیز می‌شود.

کارشناس مسائل مالیاتی در پایان گفت: در نهایت اینکه این ملاحظات مربوط به پایه و نرخ مالیاتی اگر همراه با اقناع‌سازی درست نباشد و یکباره به دنبال افزایش درآمد و نگاه درآمدی دولت باشد، در آینده باید مصائب سامانه مودیانی را که می‌توانست خوب باشد، هم به مصائب مالیات بر ارزش افزوده اضافه کنیم.