حقوق پناه‌جویان افغانستانی در اعلامیه جهانی حقوق بشر

این روزها همه می‌دانیم افغانستان دستخوش تحول شده است؛ افغانستانی که در دو دهه اخیر به ‌واسطه داشتن دولت مرکزی، حداقلی از امنیت را تجربه کرده بود، حالا و با بازگشت طالبان به این کشور، دوباره غرق ماتم شده و دنیا را با خود ماتم زده کرده است. آ‌ن‌طور که هیات معاونت ملل متحد در افغانستان (یوناما) خبر داده، در سه ماهه اول سال میلادی جدید، تعداد تلفات غیرنظامیان ۲۹ درصد نسبت به دوره مشابه در دوازده ماه قبل افزایش یافته که ناشی از قدرت‌ گرفتن دوباره طالبان است.

به گزارش «تابناک»؛ فضای مجازی با فیلم‌های مختلف حکایت از این دارد، تعداد زیادی از مردم این کشور به سوی مرزهای کشورهای همسایه حرکت کرده و تقاضای پناه جویی دارند. بر اساس گزارش جدید کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، عقب‌نشینی نیروهای خارجی و گسترش نفوذ طالبان موجب آوارگی بیش از ۲۷۰ هزار افغانستانی از سال جدید میلادی به این طرف شده و مجموع آوارگان داخلی در افغانستان را به بیش از سه‌و نیم میلیون نفر رسانده است.
این کمیساریا گزارش داده که این افراد به‌ اجبار گروه‌های غیردولتی مسلح و خطرات ناشی از بمب‌های دست‌ساز از کشور خود خارج و در واقع آواره شده‌اند. بسیاری دیگر نیز ازبین‌رفتن حمایت‌های دولتی و درآمدهای خود ناشی از افزایش ناامنی را دلیل آوارگی‌شان عنوان می‌کنند.

سخنگوی کمیساریای عالی امور پناهندگان ملل متحد ضمن ابراز نگرانی از بروز موج‌های جدید آوارگی مردم افغانستان از کشورهای همسایه این کشور خواست تا همیاری انسانی کنند. از نظر اسناد حقوق‌بشری، پناهندگی حق هر انسانی است، به‌طوری‌که یک ماده از اعلامیه جهانى حقوق بشر (ماده ۱۴) به آن اختصاص یافته است.

همچنین ماده ۱۲ اعلامیه حقوق بشر پناهنده را کسی می‌داند که «ترس موجه از تعقیب و آزار به علل مربوط به نژاد یا مذهب یا ملیت یا عضویت در بعضى گروه‌هاى اجتماعى یا داشتن عقاید سیاسى تحت شکنجه قرارگرفتن دارد و نمى‌تواند یا به علت ترس مذکور نمى‌خواهد به آن کشور بازگردد» و در ماده ۳۱ می‌گوید به‌خاطر ورود غیرقانونی حق مجازات آنها را ندارند و در ماده ۳۳ تصریح می‌کند که دولت‌ها حق منع یا اخراج یا بازگرداندن پناهنده را ندارند. البته پناه‌جویان هم علاوه ‌بر حقوق تکالیفی دارند و‌ نوعا حقوق خود را می‌دانند، ولی تکالیف را نمی‌دانند.

قطعا یکی از کشورهای مرتبط با مباحث پناه جویان افغانی، ایران است. در این مورد گزارش های متنوعی از عملکردهای صورت گرفته یا در حال اجرا منتشر شده است؛ همان گونه که برخی از فعالان مدنی در این زمینه مطالبی را نگاشته و از مسئولان کشوری خواهان رعایت حقوق انسانی پناه جویان شده اند.

به تازگی مدیرکل امور مرزی وزارت کشور ایران اعلام داشته که ایران فراتر از آنچه سازمان ملل اعلام کرده از منظر بشر دوستانه و حفظ کرامت انسانی و با نگاهی دینی و معنوی آوارگان از کشور افغانستان را اسکان داده است اما برخی کشور‌های همسایه افغانستان، مرز‌های خود را به روی این افراد بسته و این را هم به صراحت اعلام کرده اند.

حسین قاسمی تاکید کرده است: از قبل پیش‌بینی می‌کردیم که تحولات در افغانستان منجر به حضور آوارگان این کشور به سمت مرز‌های ایران شود، این آمادگی را به استان‌های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی ابلاغ کردیم تا در قالب مدیریت بحران اماکنی را در نظر بگیرند تا اگر چنین افرادی مراجعه کردند آن‌ها را در همان اماکن مستقر کرده و بعد با دولت مرکزی افغانستان هماهنگ کرده و این افراد به موطن خودشان بازگشت داده شوند.

از دیگر رویدادهای مربوط به حقوق پناه جویان افغانی در روزهای اخیر این بوده که علیرغم تقاضای شش کشور اروپایی از اتحادیه اروپا برای موافقت با بازگشت دادن اجباری پناه جویان افغانی مقیم کشورهایشان، برخی از کشورهای اروپایی بازگشت دادن افغانی‌های پناه جو مقیم کشورشان به افغانستان را فعلا متوقف کردند تا شرایط صلح آمیز در این کشور حاکم شود. برخی کشورها چون کانادا نیز اعلام کرده‌اند تا سقف معینی پناه جوی افغانی را پذیرش می‌کنند. این امر مورد تاکید نهادهای فعال حقوق بشر بوده؛ فلذا هر کشوری که توقف در بازگشت افغانی های مقیم کشورش را اجرایی کرده مورد استقبال نهادهای فعال حقوق بشر نیز قرار گرفته است, هرچند باید گفت هنوز ابعاد تحولات آتی افغانستان روشن نیست.

این روزها ملتهای جهان نگران مردم افغانستان هستند و از دولتها می‌خواهند تا برای حمایت از حقوق انسانی آنها از هیچ تلاشی فروگذاری نکنند.