خانه‌ام را گرفتند، آينده از آن من است
«همشهری» در گزارشی نوشت:
راننده، اتوبوس را نگه‌مي‌دارد، با همان ژست آشناي رانندگان جاده و بيابان، ترمز دستي را مي‌كشد، پياده مي‌شود، كاغذ به‌دست، دنبال كسي مي‌گردد كه كاغذ را ببيند و دستور باز كردن راه را بدهد. تا پل فاصله زيادي نيست.
يك سر پل، ايران است و آن سر افغانستان؛ اينجا پاسگاه مرزي «ميلك» است در استان سيستان و بلوچستان. راننده لخ‌لخ كنان. كاغذ به دست دارد. سرباز پيش مي‌آيد كه بگويد «بايد صبر كني». راننده سؤال نمي‌پرسد، چند قدم مي‌رود عقب تكيه مي‌دهد به ديوار بتني كه دنبال سيگارش بگردد. قبول مي‌كند در را باز كند. نگران است انگار كه مبادا يكي از مسافرانش بپرد پايين. مي‌ايستد دم در تا مطمئن باشد همه روي صندلي‌هايشان نشسته‌اند.
اتوبوس، پناهندگان افغان را به كشورشان باز مي‌گرداند. راننده هنوز دم در ايستاده مبادا كه كسي بيرون بجهد. نزديك غروب است. به سرباز مي‌گويد: هوا تاريك مي‌شود، عجله دارم.
روي پل مرزي ميلك، چند متر بيشتر نمي‌توان جلو رفت؛ نيمي از آن ايران است و نيمي ديگر افغانستان.
از مرز دو كشور سربازهايي سلاح به دست حفاظت مي‌كنند، گيريم كه يك گروه ناتو باشند و گروه ديگر وطني. جلوتر نبايد رفت، از همين ميانه پل هم مي‌شود به كشور همسايه نگاه كرد. مردم همسايه در حاشيه رودخانه و زير پل رفت‌وآمد مي‌كنند. كودكان تن به آب مي‌دهند و خوب مي‌دانند از حاشيه نبايد جلوتر رفت. زنان انگار به شست‌وشو آمده‌اند. پيچيده در چادرهاي افغاني مي‌آيند و مي‌روند؛ گاهي مردي همراهشان هست گاهي تنها. اين سوي پل كه ايران باشد اما ديوار بتني كشيده شده سراسر. هموطني نيست؛ ساحل ايراني رودخانه از كودكان و زنان و مردان خالي است.
همكاري ايران و سازمان ملل
براساس آمارهاي رسمي كه مورد تأييد دولت ايران و كميسارياي عالي سازمان ملل در امور پناهندگان است تعداد پناهندگاني كه در ايران به سر مي‌برند يك ميليون و 20 هزار پناهنده مي‌باشد. به احتمال زياد اين آمار اعلام شده مربوط به پناهندگاني است كه در فهرست‌هاي رسمي 2نهاد ثبت‌نام شده و كارت‌هاي اسكان دارند. اما از آنجا كه كنترل طولاني ميان دو كشور به‌طور كامل امكان نداشته و از سوي ديگر ممكن است تعدادي از پناهندگان نيز به دلايلي از جمله ورود غيرقانوني در فهرست رسمي جايي نداشته باشند پس مي‌توان تخمين زد كه تعداد پناهندگان حاضر در كشور بيشتر از تعداد اعلام شده‌است.
خبري كه به تاريخ 22خرداد ماه امسال در پايگاه اطلاع‌رساني وزارت كشور منتشر شد از دستگيري 4هزار و 600تبعه خارجي غيرمجاز در كرمان حكايت دارد. در اين خبر رئيس اداره گذرنامه و اتباع خارجي كرمان گفته كه اين تعداد افراد در ارديبهشت ماه دستگير شده‌اند و خبر ديگري كه در 18ارديبهشت در همان پايگاه منتشر شده از دستگيري 350تبعه غيرمجاز در زاهدان خبر داده است كه در پي اجراي طرح ساماندهي اتباع خارجي انجام شده‌است.
اداره كل امور اتباع و مهاجرين خارجي وزارت كشور و دفتر كميسارياي عالي سازمان پناهندگان سازمان ملل متحد در تلاش براي ساماندهي به‌امورپناهندگان ساكن در ايران برنامه‌‌ريزي‌هايي داشته‌اند كه هر دو اميدوارند اجراي اين برنامه‌ها بخشي از مشكلات پناهندگان و كشور ميزبان را برطرف كند.
وزارت كشور
تقي قائمي، مديركل امور اتباع خارجي وزارت كشور، مي‌گويد: 97درصد از پناهندگان در ايران، داخل شهرها و با مردم زندگي مي‌كنند و تنها 3درصد از اين افراد با اختيار خود در كمپ‌ها هستند.
او سياست ايران را در حمايت از پناهندگان اينگونه تعريف مي‌كند:«سياستي كه ايران در راستاي حمايت از پناهندگان دنبال مي‌كند، همكاري نزديك و مناسب با سازمان‌هاي بين‌المللي است كه در اين رابطه جلسات مشتركي صورت گرفته است.»
به گفته مديركل امور اتباع خارجي، ايران 10 درصد از پناهندگان جهان را در خود جاي داده، در حالي كه كمترين ميزان جذب كمك‌هاي مالي از سازمان‌هاي بين‌المللي را دارد. دولت ايران روزانه 5ميليون دلار يارانه براي مهاجران و پناهندگان هزينه مي‌كند.
ايران و سازمان‌هاي مردم نهاد
سازمان‌هاي مردمي در سراسر دنيا معمولا براي كمك به پناهندگان و مهاجران برنامه‌هايي دارند. اين سازمان‌ها با تأكيد بر رفع نيازهاي آوارگاني كه در سراسر جهان زندگي مي‌كنند در تلاشند تا بخشي از مشكلات پناهندگان را برطرف كنند و البته حضور فعال و مؤثر همين سازمان‌هاست كه سبب شده است تا دولت‌هاي كشورهاي پناهنده‌پذير از اين سازمان‌ها به‌عنوان كمك‌هاي مؤثر بهره ببرند.
قائمي درباره نوع و نحوه فعاليت اين سازمان‌ها مي‌گويد: فعاليت سازمان‌هاي مردم نهاد بايد حمايتي باشد نه انتفاعي.
او ادامه مي‌دهد: سازمان‌هاي مردم نهاد زمينه بسيار مناسبي را براي فعاليت در امور پناهندگان دارند كه اين فعاليت‌ها بايد با هماهنگي دولت انجام شود چون در اكثر كشورها، پناهندگان در كمپ‌هاي از پيش تعيين شده زندگي مي‌كنند اما در ايران 97درصد از پناهندگان در داخل شهرها و با مردم زندگي مي‌كنند و تنها 3درصد از پناهندگان به اختيار خود در داخل كمپ‌ها هستند كه در اين رابطه سازمان‌هاي مردم‌نهاد بايد با هماهنگي دولت به‌صورت هوشمندانه و با برنامه‌ريزي متناسب اقدامات خود را انجام دهند. فعاليت‌هاي سازمان‌هاي مردم نهاد در راستاي حمايت از پناهندگان بايد مكمل برنامه‌هاي دولت باشد.
ملل متحد
كارلوس زاكاگنيني كه نمايندگي كميسارياي عالي سازمان ملل در امور پناهندگان در ايران را بر عهده دارد، معتقد است كه خدمات اساسي مانند تحصيل در رابطه با پناهندگان در ايران وجود دارد و اخيرا نيز مجوز كار براي پناهندگان قانوني صادر شده است اما هنوز كمبودهايي در معيشت پناهندگان هست كه مي‌توان از طريق همكاري نزديك با دولت ايران و همچنين همكاري با سازمان‌هاي بشردوستانه اين كمبودها را برطرف كرد.
او معتقد است كه در حمايت از پناهندگان بايد روي راه‌حل‌هاي پايدار تمركز كرد و بازگشت داوطلبانه پناهندگان به كشورشان را مد نظر قرارداد.
زاكاگنيني در طول يكي دو سال گذشته تلاش كرده تا در مصاحبه‌هاي مطبوعاتي‌اش توضيح دهد كه بارسنگين هزينه‌هاي پناهندگان بر دوش دولت ايران است و كمك‌هاي مالي بين‌المللي، بسيار كمتر از نياز پناهندگان است.
كودكان
تقي قائمي، مي‌گويد: تعداد پناهندگان ايران تا مرز 5ميليون نفر هم رسيده بود اما اكنون يك ميليون پناهنده در ايران حضور دارند.در سال تحصيلي كه گذشت 285هزار پناهنده دانش‌آموز در مدارس دولتي ايران ثبت‌نام كرده و بيش از 3هزار دانشجوي عراقي و افغاني نيز در دانشگاه‌هاي دولتي و آزاد پذيرش شدند.كارگزار سازمان ملل به تازگي درخواستي 18ميليون دلاري براي رفع كمبود‌هاي پيش‌بيني شده مالي به پناهندگان افغان ساكن ايران ارائه كرده‌است.
براساس آنچه مركز اطلاعات سازمان ملل منتشر كرده‌است، اين كميساريا تا به امروز حدودا يك پنجم 36ميليون و 800 هزار دلاري را دريافت كرده است كه براي طرح‌هاي خود براي پناهندگان افغان درخواست كرده بود. آندره ماهچيچ، سخنگوي كميسارياي عالي سازمان ملل‌متحد در امور پناهندگان در ژنو گفته است: ايران كه به‌دليل ركود اقتصادي در جهان، با مشكلات اقتصادي مواجه است، ميزبان 2نسل از پناهندگان افغان بوده اما اين كشور از حمايت اندك بين‌المللي بهره برده است.
راننده، اتوبوس را نگه‌مي‌دارد، با همان ژست آشناي رانندگان جاده و بيابان، ترمز دستي را مي‌كشد، پياده مي‌شود، كاغذ به‌دست، دنبال كسي مي‌گردد كه كاغذ را ببيند و دستور باز كردن راه را بدهد. تا پل فاصله زيادي نيست.
يك سر پل، ايران است و آن سر افغانستان؛ اينجا پاسگاه مرزي «ميلك» است در استان سيستان و بلوچستان. راننده لخ‌لخ كنان. كاغذ به دست دارد. سرباز پيش مي‌آيد كه بگويد «بايد صبر كني». راننده سؤال نمي‌پرسد، چند قدم مي‌رود عقب تكيه مي‌دهد به ديوار بتني كه دنبال سيگارش بگردد. قبول مي‌كند در را باز كند. نگران است انگار كه مبادا يكي از مسافرانش بپرد پايين. مي‌ايستد دم در تا مطمئن باشد همه روي صندلي‌هايشان نشسته‌اند.
اتوبوس، پناهندگان افغان را به كشورشان باز مي‌گرداند. راننده هنوز دم در ايستاده مبادا كه كسي بيرون بجهد. نزديك غروب است. به سرباز مي‌گويد: هوا تاريك مي‌شود، عجله دارم.
روي پل مرزي ميلك، چند متر بيشتر نمي‌توان جلو رفت؛ نيمي از آن ايران است و نيمي ديگر افغانستان.
از مرز دو كشور سربازهايي سلاح به دست حفاظت مي‌كنند، گيريم كه يك گروه ناتو باشند و گروه ديگر وطني. جلوتر نبايد رفت، از همين ميانه پل هم مي‌شود به كشور همسايه نگاه كرد. مردم همسايه در حاشيه رودخانه و زير پل رفت‌وآمد مي‌كنند. كودكان تن به آب مي‌دهند و خوب مي‌دانند از حاشيه نبايد جلوتر رفت. زنان انگار به شست‌وشو آمده‌اند. پيچيده در چادرهاي افغاني مي‌آيند و مي‌روند؛ گاهي مردي همراهشان هست گاهي تنها. اين سوي پل كه ايران باشد اما ديوار بتني كشيده شده سراسر. هموطني نيست؛ ساحل ايراني رودخانه از كودكان و زنان و مردان خالي است.
همكاري ايران و سازمان ملل
براساس آمارهاي رسمي كه مورد تأييد دولت ايران و كميسارياي عالي سازمان ملل در امور پناهندگان است تعداد پناهندگاني كه در ايران به سر مي‌برند يك ميليون و 20 هزار پناهنده مي‌باشد. به احتمال زياد اين آمار اعلام شده مربوط به پناهندگاني است كه در فهرست‌هاي رسمي 2نهاد ثبت‌نام شده و كارت‌هاي اسكان دارند. اما از آنجا كه كنترل طولاني ميان دو كشور به‌طور كامل امكان نداشته و از سوي ديگر ممكن است تعدادي از پناهندگان نيز به دلايلي از جمله ورود غيرقانوني در فهرست رسمي جايي نداشته باشند پس مي‌توان تخمين زد كه تعداد پناهندگان حاضر در كشور بيشتر از تعداد اعلام شده‌است.
خبري كه به تاريخ 22خرداد ماه امسال در پايگاه اطلاع‌رساني وزارت كشور منتشر شد از دستگيري 4هزار و 600تبعه خارجي غيرمجاز در كرمان حكايت دارد. در اين خبر رئيس اداره گذرنامه و اتباع خارجي كرمان گفته كه اين تعداد افراد در ارديبهشت ماه دستگير شده‌اند و خبر ديگري كه در 18ارديبهشت در همان پايگاه منتشر شده از دستگيري 350تبعه غيرمجاز در زاهدان خبر داده است كه در پي اجراي طرح ساماندهي اتباع خارجي انجام شده‌است.
اداره كل امور اتباع و مهاجرين خارجي وزارت كشور و دفتر كميسارياي عالي سازمان پناهندگان سازمان ملل متحد در تلاش براي ساماندهي به‌امورپناهندگان ساكن در ايران برنامه‌‌ريزي‌هايي داشته‌اند كه هر دو اميدوارند اجراي اين برنامه‌ها بخشي از مشكلات پناهندگان و كشور ميزبان را برطرف كند.
وزارت كشور
تقي قائمي، مديركل امور اتباع خارجي وزارت كشور، مي‌گويد: 97درصد از پناهندگان در ايران، داخل شهرها و با مردم زندگي مي‌كنند و تنها 3درصد از اين افراد با اختيار خود در كمپ‌ها هستند.
او سياست ايران را در حمايت از پناهندگان اينگونه تعريف مي‌كند:«سياستي كه ايران در راستاي حمايت از پناهندگان دنبال مي‌كند، همكاري نزديك و مناسب با سازمان‌هاي بين‌المللي است كه در اين رابطه جلسات مشتركي صورت گرفته است.»
به گفته مديركل امور اتباع خارجي، ايران 10 درصد از پناهندگان جهان را در خود جاي داده، در حالي كه كمترين ميزان جذب كمك‌هاي مالي از سازمان‌هاي بين‌المللي را دارد. دولت ايران روزانه 5ميليون دلار يارانه براي مهاجران و پناهندگان هزينه مي‌كند.
ايران و سازمان‌هاي مردم نهاد
سازمان‌هاي مردمي در سراسر دنيا معمولا براي كمك به پناهندگان و مهاجران برنامه‌هايي دارند. اين سازمان‌ها با تأكيد بر رفع نيازهاي آوارگاني كه در سراسر جهان زندگي مي‌كنند در تلاشند تا بخشي از مشكلات پناهندگان را برطرف كنند و البته حضور فعال و مؤثر همين سازمان‌هاست كه سبب شده است تا دولت‌هاي كشورهاي پناهنده‌پذير از اين سازمان‌ها به‌عنوان كمك‌هاي مؤثر بهره ببرند.
قائمي درباره نوع و نحوه فعاليت اين سازمان‌ها مي‌گويد: فعاليت سازمان‌هاي مردم نهاد بايد حمايتي باشد نه انتفاعي.
او ادامه مي‌دهد: سازمان‌هاي مردم نهاد زمينه بسيار مناسبي را براي فعاليت در امور پناهندگان دارند كه اين فعاليت‌ها بايد با هماهنگي دولت انجام شود چون در اكثر كشورها، پناهندگان در كمپ‌هاي از پيش تعيين شده زندگي مي‌كنند اما در ايران 97درصد از پناهندگان در داخل شهرها و با مردم زندگي مي‌كنند و تنها 3درصد از پناهندگان به اختيار خود در داخل كمپ‌ها هستند كه در اين رابطه سازمان‌هاي مردم‌نهاد بايد با هماهنگي دولت به‌صورت هوشمندانه و با برنامه‌ريزي متناسب اقدامات خود را انجام دهند. فعاليت‌هاي سازمان‌هاي مردم نهاد در راستاي حمايت از پناهندگان بايد مكمل برنامه‌هاي دولت باشد.
ملل متحد
كارلوس زاكاگنيني كه نمايندگي كميسارياي عالي سازمان ملل در امور پناهندگان در ايران را بر عهده دارد، معتقد است كه خدمات اساسي مانند تحصيل در رابطه با پناهندگان در ايران وجود دارد و اخيرا نيز مجوز كار براي پناهندگان قانوني صادر شده است اما هنوز كمبودهايي در معيشت پناهندگان هست كه مي‌توان از طريق همكاري نزديك با دولت ايران و همچنين همكاري با سازمان‌هاي بشردوستانه اين كمبودها را برطرف كرد.
او معتقد است كه در حمايت از پناهندگان بايد روي راه‌حل‌هاي پايدار تمركز كرد و بازگشت داوطلبانه پناهندگان به كشورشان را مد نظر قرارداد.
زاكاگنيني در طول يكي دو سال گذشته تلاش كرده تا در مصاحبه‌هاي مطبوعاتي‌اش توضيح دهد كه بارسنگين هزينه‌هاي پناهندگان بر دوش دولت ايران است و كمك‌هاي مالي بين‌المللي، بسيار كمتر از نياز پناهندگان است.
كودكان
تقي قائمي، مي‌گويد: تعداد پناهندگان ايران تا مرز 5ميليون نفر هم رسيده بود اما اكنون يك ميليون پناهنده در ايران حضور دارند.در سال تحصيلي كه گذشت 285هزار پناهنده دانش‌آموز در مدارس دولتي ايران ثبت‌نام كرده و بيش از 3هزار دانشجوي عراقي و افغاني نيز در دانشگاه‌هاي دولتي و آزاد پذيرش شدند.كارگزار سازمان ملل به تازگي درخواستي 18ميليون دلاري براي رفع كمبود‌هاي پيش‌بيني شده مالي به پناهندگان افغان ساكن ايران ارائه كرده‌است.
براساس آنچه مركز اطلاعات سازمان ملل منتشر كرده‌است، اين كميساريا تا به امروز حدودا يك پنجم 36ميليون و 800 هزار دلاري را دريافت كرده است كه براي طرح‌هاي خود براي پناهندگان افغان درخواست كرده بود. آندره ماهچيچ، سخنگوي كميسارياي عالي سازمان ملل‌متحد در امور پناهندگان در ژنو گفته است: ايران كه به‌دليل ركود اقتصادي در جهان، با مشكلات اقتصادي مواجه است، ميزبان 2نسل از پناهندگان افغان بوده اما اين كشور از حمايت اندك بين‌المللي بهره برده است.
