چه زمانی از این «برهه حساس کنونی» عبور خواهیم کرد؟ / سند تحول روی کاغذ نماند / همه امیدواری‌های سال ۱۴۰۰‏

به گزارش «تابناک»؛ روزنامه‌های امروز یکشنبه هفتم دی ماه در حالی چاپ و منتشر شد که ابلاغ سند تحول قضایی و انتشار ‏جزییات آن که در تعدادی از روزنامه‌ها با عنوان چرخش عدلیه با استقبال مواجه شده در کنار خبر روز سیاه برفی در شمال تهران که به ‏مفقود و درگذشت تعدادی از کوهنوردان منجر شد، در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است. ‏

در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم؛ ‏

سند تحول روی کاغذ نماند

موسی غضنفرآبادی رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس طی یادداشتی با عنوان سند تحول روی کاغذ نماند به ابلاغ سند تحول ‏قضایی پرداخت و در ایران نوشت: سند تحول قضایی که دیروز توسط رئیس قوه قضائیه ابلاغ شد به نظر سندی جامع و اساسی می‌رسد که ‏می‌تواند بخش‌های زیـــادی از اشـــکالات کــار قضایــی را رفع کند. رسیدن به این سند نهایی خود به دنبال بررسی‌ها و مطالعات ‏طولانی‌مدت و مستمری در دستگاه قضایی بوده که با نگاهی آسیب‌شناسانه انجام گرفته است. واقعیت این است که مشکلات ‏فرآیند‌های قضایی در ایران و اساساً اشکالاتی که در کار دستگاه قضایی به دلایل مختلف وجود داشت، مدت‌هاست چهره خود را ‏نشان داده و دست زدن به یک تحول و اصلاح اساسی را گریزناپذیر کرده بود. دستگاه قضایی به عنوان مجری عدالت حقوقی در ‏کشور و مرجع رسیدگی به تظلمات عمومی جایگاه ویژه‌ای در نظر افکار عمومی نسبت به کلیت حاکمیت و نظام سیاسی ما دارد. ‏

به نحوی که با هر نسبتی قضاوت عمومی در رابطه با کارکرد این دستگاه، به حساب کارکرد کل حاکمیت گذاشته می‌شود و از این ‏منظر ضرورت داشت تا دستگاه قضایی دست به اصلاحاتی بنیادین بزند. همچنین از منظر انسانی و اخلاقی نیز جامعه ما نیازمند ‏آن بود که با شکلی متحول شده و اصلاح شده از فرآیند‌های قضایی مواجه گردد که در طی آن بتواند به ساده‌ترین و البته شفاف‌ترین ‏و اقناع‌کننده‌ترین شکل، به حق خویش در دعاوی مختلف برسد. ‏

هم‌اکنون سند تحول قضایی با تفصیل کاملی که در آن ذکر شده است می‌تواند به عنوان مهمترین بخش از شناسامه دستگاه قضایی ‏کشور شناسایی شود. سندی که طی آن از یک سو برای تقویت وجهه و شأن شهروندان تلاش شده و از سوی دیگر کوشش شده تا ‏فرآیند‌های قضایی در مسیر‌های آسان‌تر و سریع‌تری صورت بگیرند و هزینه کمتری متحمل بیت‌المال گردد. همچنین از وجوه مهم ‏دیگر این سند آنجایی است که تلاش شده تا حجم پرونده‌های ورودی به دستگاه قضایی از طریق اتخاذ ترتیباتی مشخص کاهش پیدا ‏کند. کاهش حجم پرونده‌های ورودی با اتکا به روش‌هایی نظیر پیش‌بینی مجازات‌های بازدارنده و همین‌طور جرم‌زدایی از قوانین، ‏یکی از مسائل مهمی است که می‌تواند در حفظ شأن شهروندان کشور ایفای نقش کند. ‏

هم‌اکنون می‌توان گفت که در مسیر اصلاحات دستگاه قضایی این سند یک قدم بسیار مهم و اساسی است، اما باید توجه داشت که این ‏قدم فعلاً در مرحله نظری و صرفاً روی کاغذ است. آنچه که پس از این دارای اهمیت ویژه و بسزایی در قبال این سند است به دو ‏مورد بر می‌گردد؛ یکی اجرای دقیق، مستمر و کم اشکال این سند و دیگری به روز کردن مستمر آن بر اساس شرایط مختلف روز ‏و تطبیق آن با تحولات جدید. کاملاً روشن است که یک سند و برنامه با کیفیت هیچگاه بدون یک اجرای خوب و مؤثر دارای ارزش ‏چندانی نیست. از همین‌رو وظیفه اصلی دستگاه قضایی درخصوص تحول بنیادین یاد شده تازه با ابلاغ این سند آغاز شده و باید این ‏سند را صرفاً آغاز این راه دانست.

‏
البته با توجه به اهتمام دستگاه قضایی در نگارش و تدوین این سند، برای اجرای دقیق آن نیز جای امیدواری بسیار زیادی وجود ‏دارد. کما اینکه همگان معترف هستند که دوره جدید مدیریت دستگاه قضایی تا اینجای کار شاهد تحولات متعددی بوده و امید است ‏اجرای موفق این سند، تحول اساسی را در دستگاه قضایی کشور رقم بزند. ‏

چه زمانی از این «برهه حساس کنونی» عبور خواهیم کرد؟

رضا دهکی در سرمقاله امروز روزنامه ابتکار با عنوان پنهان پشت دیوار کرونا نوشت: «در این برهه حساس» سال‌هاست که در ‏ادبیات مسئولان ایرانی به عنوان یک توجیه جا خوش کرده است. در پاسخ به هر سوال و مشکلی می‌توان طرح آن را در «برهه ‏حساس کنونی» نابجا خواند یا هر نابسامانی را به شرایط خاص حال حاضر ربط داد و رفعش را به عبور از این شرایط حواله کرد. ‏خواه روز‌های پس از انقلاب باشد، خواه جنگ، خواه سازندگی، خواه هر ۹ روز یک بحران، خواه تحریم و خواه مساله اقتصاد و ‏کرونا؛ همیشه برهه حساسی وجود دارد که بتوان پاسخ مسائل را به آن ربط داد. این برهه‌های حساس البته تعابیر چندان اشتباهی ‏هم نیستند و به واقع نیز شرایط حساسی محسوب می‌شوند، اما واقعیت این جاست که دار دنیا آن هم در عرصه سیاست کلان ‏کشوری، هیچ گاه خالی و عاری از برهه‌های حساس نیست. حتی کشور‌های پیشرفته به ظاهر آرامی همچون کشور‌های ‏اسکاندیناوی هم همواره با چالش‌های خاص روز خود دست به گریبانند. مساله این جاست که طرح اولویت ویژه برای یک مساله، ‏نباید باعث بی توجهی به سایر مسائل موجود شود. دلیل آن هم واضح است: حل نشدن مسائل ولو در اولویت‌های پایین‌تر باعث ‏انباشت مساله و بزرگتر شدن آن‌ها و حتی ساخت چالش‌های بزرگتر جدید می‌شوند. ‏

ساختار‌های حاکمیتی و دولتی با تنوع و تفکیک وظایف در واقع به همین دلیل ایجاد شده‌اند که هیچ مساله‌ای بی متولی نماند و همه ‏مسائل به طور موازی پیگیری شوند. اما به نظر می‌رسد مسائل بسیاری هستند که این روز‌ها عملا زیر سایه اقتصاد و کرونا پنهان ‏شده‌اند و در اهم و فی الاهم امور به آن‌ها کمتر توجه می‌شود. حتی شاید متولیان این مسائل عامدانه به این موضوع دامن می‌زنند و ‏ترجیح می‌دهند در سایه این دیوار بلند که چشم همه را به خود خیره کرده، دمی بیاسایند و به مصداق از این ستون به آن ستون ‏فرج است، کار را به بعد از سقوط دیوار حواله کنند. ‏

نام بردن به مثال از چنین مسائلی شاید باعث شود که در بین این مسائل هم ناخواسته اولویت‌سازی شکل گیرد. در واقع مهم هم ‏نیست که این مسائل کدامند و این گونه هم نیست که اشاره به کلیت وجودی آن‌ها گنگ باشد، بلکه مهم رسیدگی به آن‌ها با اولویت ‏خاص خودشان است. وگرنه در صورت انباشت این مسائل پشت دیوار کرونا، فردای ریختن این دیوار، تل بزرگی از مسائل وجود ‏خواهد داشت که چه بسا بر روی آن‌ها ویروسی از جنس دیگر رشد کند و جامعه را بار‌ها بیش از کرونا درگیر خود سازد. زنهار که ‏برهه حساس بعدی از آوار این کوه مسائل که روز به روز پشت دیوار کرونا قد می‌کشد به وجود آید. ‏

همه امیدواری‌های سال ۱۴۰۰‏

داریوش قنبری استاد دانشگاه طی یادداشتی با عنوان همه امیدواری‌های سال ۱۴۰۰‏ در آرمان ملی نوشت: واقعیت این ‏است که در ارتباط با تهیه واکسن کرونا و اینکه چرا برای سهمیه هشت میلیون دوز ایران سر وقت اقدام نشد، ابهامات زیادی وجود ‏دارد و هنوز به شکل رسمی پاسخی داده نشده است. برخی بر این باورند که با توجه به اینکه در تحریم بانکی هستیم، و مساله ‏انتقال پول مطرح است، این اتفاق نیفتاده. هرچند طبق آنچه آمریکایی‌ها عنوان کرده‌اند دسترسی به غذا و دارو به خاطر مسائل ‏انسان‌دوستانه مستثنا شده و ما مشکلی نداریم، اما از طرف دیگر عدم تصویب لوایح مربوط به اف‌ای‌تی‌اف که امکان ارتباط مالی با ‏جهان خارج را نداریم نیز مطرح است. به‌هرحال تهیه هشت‌میلیون دوز، ۵۰ میلیون دلار هزینه داشته که به‌خاطر محدودیت‌های ‏انتقال مالی، پرداخت نشده است. این نگرانی وجود دارد که به خاطر عدم تصویب این لوایح عملا نتوانستیم با وجود رفع تحریم‌ها ‏ارتباط مالی مناسبی با جهان خارج داشته باشیم. اخیرا بحث تولید واکسن در داخل کشور مطرح شده است. هرچند این آرزویی است ‏برای هر ایرانی که به مرحله تولید واکسن کرونا برسیم، اما واقعیات موجود، خوش‌بینی‌های خاصی را که در این زمینه هست ‏تقویت نمی‌کند.

مساله اصلی در شرایط فعلی در ارتباط با تهیه واکسن از خارج، موضوع تصویب لوایح اف‌ای‌تی‌اف است که در ‏این زمینه باید اقدامات لازم صورت بگیرد. اینکه رئیس‌جمهور صریحا نامه‌ای نوشتند و رهبری هم پاسخ لازم را دادند که مجددا ‏این لوایح مورد بررسی قرار بگیرد به نظر می‌رسد که بی‌ارتباط با مساله تهیه واکسن کرونا نباشد و هم برای رفع تحریم‌ها با توجه ‏به تغییراتی که در آمریکا صورت گرفته و امیدواری‌هایی که دراین زمینه هست، نیاز به تعیین تکلیف هرچه سریع‌تر لوایح ‏مربوط به اف‌ای‌تی‌اف است تا بتوانیم به شکل مناسبی ارتباط موثرتری به لحاظ مالی با جهان خارج برقرار کنیم. متاسفانه ‏واقعیت‌های حاکم را کمی خیلی دیر متوجه می‌شویم و این باعث آسیب به منافع ملی می‌شود. رئیس‌جمهور نسبت به سال آینده ‏خوش‌بین است و این خوش‌بینی از زمانی که تغییرات در آمریکا اتفاق افتاد، شکل گرفته هرچند تمام مشکلات ما با یک تغییر ‏خاص سیاسی که در آمریکا اتفاق افتاده، حل نمی‌شود ولی در کل شرایط عادی‌تری پیدا می‌کنیم، حدقل می‌توانیم نفت بفروشیم، ‏روابط تجاری را به زمانی که برجام به تصویب رسید، برگردانیم و منتظر ایجاد گشایش در وضعیت اقتصادی مردم باشیم. سال ‏‏۱۴۰۰ سالی متفاوت است و بسیاری از سختی‌هایی را که امسال بود نخواهیم داشت. بحث رفع تحریم‌ها، امید خاصی است که ‏وجود دارد و از طرف دیگر سایه کرونا هم خوشبختانه دارد تضعیف و کمرنگ می‌شود و با واکسنی که تولید شده این امیدواری ‏هست که سال آینده شاهد از بین رفتن وضعیت خاص ناشی ازبیماری کرونا هم باشیم. بحث ارتباطات ما با جهان خارج هم تقویت ‏خواهد شد و همه این‌ها باعث این می‌شود امیدواری‌ها برای سال ۱۴۰۰ بیشتر شود. ‏