چاقی در دوران کرونا رو به افزایش است/ ارایه رایگان مکمل‌ها و ریزمغذی‌ها به گروه‌های آسیب پذیر/ ناامنی غذایی در کمتر از ۵ درصد جمعیت کشور/ آمار ۳۰ درصدی ضایعات غذایی در ایران/ مردم آنقدر که نوشابه می‌خورند، شیر نمی‌خورند

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، با اشاره به آمار حدود پنج درصدی ناامنی غذایی در کشور، در عین حال از کاهش بیش از ۷۵ درصدی سوء تغذیه در کودکان زیر پنج سال به دنبال اقدامات انجام شده، خبر داد.

به گزارش «تابناک»؛ دکتر زهرا عبداللهی در نشست آنلاین با اصحاب رسانه با اشاره به در پیش بودن روز جهانی غذا (۲۴ مهر)، گفت: از آنجایی که اکنون در شرایط بحران بیماری کووید-۱۹ به سر می‌بریم و شیوع بیماری روزبه روز در جهان در حال افزایش است، نقش تغذیه و اصلاح الگوی غذایی در پیشگیری از ابتلا به کرونا، کاهش شدت بیماری و کاهش مرگ و میر بسیار مهم است. به این مناسبت سازمان فائو و سازمان بهداشتی جهانی به همه کشور‌ها هشدار دادند، در شرایطی که به دلیل تبعات اقتصادی کرونا، احتمال افزایش خطر ناامنی غذایی و بروز کمبود‌های تغذیه‌ای وجود دارد، لازم است که اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از کمبود‌های تغذیه‌ای در سطح جامعه انجام شود.

وی افزود: خوشبختانه در کشور ما اقدامات خوبی از سوی دولت برای پیشگیری از بروز سوءتغذیه و کمبود‌های تغذیه‌ای ناشی از کرونا در حال انجام است که مهمترین بحث، کنترل قیمت مواد غذایی و نظارت بر قیمت‌هاست تا مردم به مواد غذایی اساسی با قیمت مناسب دسترسی داشته باشند. اصولا الگوی غذایی صحیح به معنای رعایت تعادل و تنوع است و حتی با بودجه اندک و با منابع موجود به نحو بهینه استفاده کردن، برای اینکه دچار سوءتغذیه ـ چه از نوع لاغری و چاقی نشوند ـ مهم است، زیرا هر دو این‌ها می‌تواند باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شده و شانس ابتلا به کرونا را افزایش داده و حتی شدت بیماری را افزایش دهد.

 

عبداللهی ادامه داد: توصیه‌های تغذیه‌ای بسیار ساده و کاربردی هستند و واقعا با هر بودجه و منابع مالی، می‌توان با استفاده از جایگزین‌های گروه‌های غذایی اصلی به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که نیاز‌های تغذیه‌ای تامین شود و مردم دچار کمبود‌های تغذیه‌ای نشوند. وقتی از جایگزین‌ها صحبت می‌کنیم، مثلا در انواع منابع پروتئینی که پروتئین حیوانی و گیاهی را داریم، حبوبات یک منبع جایگزین بسیار مناسب پروتئین است که ارزان‌تر است و نیاز به پروتئین را برطرف می‌کند، یا هر نوع سبزی، میوه و صیفی اگر روزانه مصرف شود، آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌های لازم را که در پیشگیری از کرونا نقش دارند، دارا بوده و بسیار کمک کننده است.

وی افزود: یکی از مسائلی که ممکن است مطرح شود، افزایش قیمت مواد غذایی است. طبعا کرونا نه‌ تنها در ایران، بلکه در کل جهان به دلیل تبعات اقتصادی که داشته، منجر به افزایش قیمت مواد غذایی شده و نهایتا کشور‌ها باید اقدامات پیشگیرانه انجام دهند. خوشبختانه اکنون در کشور ما علاوه بر تشدید نظارت بر کنترل مواد غذایی ـ که به دستور رییس جمهور در حال انجام است ـ اقداماتی در کشور انجام می‌شود که از جمله آن شناسایی مادران باردار و کودکان زیر پنج سال مبتلا به سوءتغذیه که وزارت بهداشت با شناسایی این افراد و معرفی‌شان به سازمان‌های حمایتی، تحت پوشش سبد غذایی قرار می‌گیرند.

 

عبداللهی ادامه داد: مکمل‌ها و ریزمغذی‌ها رایگان در وزارت بهداشت تامین شده و در دسترس گروه‌های آسیب‌پذیر قرار می‌گیرد. در حال حاضر در مناطق آسیب‌پذیر برای حفاظت از کودکان دو تا پنج سال برای پیشگیری از ابتلا به کرونا و عفونت‌های تنفسی، مگادوز ۲۰۰ هزار واحدی ویتامین آ، داده می‌شود. نهایتا با این اقدامات سعی بر این است که از بروز مشکلات تغذیه‌ای به دلیل کرونا جلوگیری شود.

رییس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در پاسخ به سوالی درباره وضعیت ناامنی غذایی در کشور، گفت: بر اساس آخرین اطلاعات موجود، ایران جزو کشور‌هایی است که از نظر ناامنی غذایی در حالت پایین و کمتر از ۵ درصد قرار دارد؛ بنابراین، کمتر از ۵ درصد جمعیت کشور ما دچار ناامنی غذایی هستند که این ناامنی خودش را در برخی استان‌ها و مناطق کم‌برخوردار بیشتر نشان می‌دهد.

 

وی افزود: اما نکته مهم این است که حتی در مناطق کم برخوردار طی ۲۵ سال گذشته و به ویژه در سال‌های اخیر بعد از طرح تحول سلامت با اقدامات و مداخلاتی که از سوی بخش بهداشت و سایر بخش‌های دخیل انجام شده، کاهش قابل ملاحظه سوءتغذیه را در کودکان زیر پنج سال شاهد بودیم. این سوءتغذیه کودکان یک شاخص بین‌المللی در حوزه ناامنی غذایی است و از طریق این شاخص وضعیت امنیت غذایی کشور‌ها را تخمین می‌زنند.

عبداللهی در ادامه گفت: در کشور ما به دلیل اقداماتی که طی دو دهه گذشته انجام شده، بیش از ۷۵ درصد میزان سوءتغذیه در کودکان زیر پنج سال‌مان کاهش پیدا کرده است. در عین حال همچنان این نگرانی را در مناطق کم برخوردار داریم. زیرا نسبت به متوسط کشوری سوءتغذیه در این مناطق مقداری بیشتر است. در کشور ناامنی غذایی کمتر از ۵ درصد است. در مناطق کم‌برخوردار مقداری بیشتر است و شاید تا ۱۰ درصد هم باشد که در مقایسه با سایر کشورها، عدد بالایی نیست.

به عنوان مثال اگر سوءتغذیه مزمن در کشور حدود ۴درصد است، این عدد در مناطق کم برخوردار دو برابر متوسط کشوری است. هرچند که در همین مناطق در دو دهه گذشته ۲۰ تا ۳۰ درصد و گاهی در مناطق روستایی تا ۴۰ درصد سوءتغذیه مزمن را داشتیم که اکنون کاهش یافته است؛ بنابراین ما مانند کشور‌های آفریقایی و یا جنوب آسیا، مشکلی برای ناامنی غذایی نداریم و زیر ۵ درصد است.

 

عبداللهی ادامه داد: مشکل کنونی، بحث اضافه وزن و چاقی است که روزبه روز در حال افزایش است. بر اساس آخرین مطالعاتی که انجام شده، حدود ۵۹ تا ۶۰ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال دچار اضافه وزن یا چاقی هستند و حتی دانش‌آموزان‌مان روند افزایش چاقی را نشان می‌دهند، به طوری که در دوره کرونا ـ که دانش‌آموزان در منزل هستند ـ مقداری الگوی غذایی‌شان تفاوت کرده، تنقلات بیشتری می‌خورند و تحرک کمتری دارند و ما با افزایش چاقی در بچه‌ها مواجهیم.

وی گفت: باید توجه کرد که ناامنی غذایی به دو شکل تعریف می‌شود؛ یکی بحث گرسنگی است و دیگری بحث سوءتغذیه. ما بحث گرسنگی را آنطور که در کشور‌های آفریقایی وجود دارد، نداریم، اما با مشکل سوءتغذیه به صورت بدخوری مواجهیم. هر گونه بدخوری نوعی ناامنی غذایی دارد؛ یعنی چه کمبود منابع غذایی و چه کسی که بیشخواری دارد و چاق می‌شود، شامل سوءتغذیه و ناامنی غذایی است.

عبداللهی درباره وضعیت دور ریز غذا در کشور نیز گفت: یکی از مشکلات ما در کشور، بحث ضایعات مواد غذایی است که البته یک مشکل جهانی است و در نتیجه سازمان‌های بین‌المللی بر کاهش ضایعات مواد غذایی تاکید دارند. اگر قرار باشد در جهان امنیت غذایی برقرار شود، باید ضایعات مواد غذایی کاهش یابد. در ایران میزان ضایعات از مزرعه تا سفره زیاد است و حدود ۳۰ درصد ضایعات مواد غذایی داریم که اگر از آن جلوگیری شود، می‌توان تغذیه ۱۵ میلیون نفر از مردم را تامین کرد. این موضوع به خانواده برمی‌گردد و در خانواده دورریز مواد غذایی زیاد است.

عبداللهی در پاسخ به سوالی درباره میزان مصرف شیر در کشور با توجه به افزایش قیمت آن، گفت: به طور کلی شیر و لبنیات از گروه‌های غذایی اصلی هستند که ما همیشه مصرف سرانه مان در این گروه به ویژه در شیر، کم بوده است. یک علت اصلی آن فرهنگ و رفتار‌های غذایی است که مردم خیلی عادت به خوردن شیر به صورت روزانه ندارند و یک بحث هم موضوع قیمت است که وقتی قیمت شیر و لبینیات افزایش می‌یابد، دهک‌های پایین و قشرهای آسیب‌پذیر جامعه قدرت خرید آن را نخواهند داشت.

 

بنابراین یکی از موضوعاتی را که دنبال می‌کنیم، این است که برای قشرهای آسیب‌پذیر و دهک‌های درآمدی پایین به طریقی یارانه در نظر گرفته شود تا بتوانند شیر و لبنیات را مصرف کنند. البته این برنامه را در قالب حمایت تغذیه‌ای برای مادران باردار و کودکان زیر پنج سال دچار سوءتغذیه انجام می‌دهیم که سبد غذایی دریافت می‌کنند و شیر و لبنیات در آن سبد غذایی وجود دارد.

 

 

وی افزود: در عین حال پیشنهادی برای دولت داریم که بخشی از یارانه‌ای که به قند، شکر و روغن داده می‌شود، به سمت شیر و لبنیات سوق داده شود. زیرا ما هم شیوع بیماری‌های دیابت، چاقی و... را داریم و می‌توان یارانه‌ای را که به شکر یا روغن داده می‌شود، برای دهک‌های درآمدی پایین حفظ و برای دهک‌های درآمدی بالا حذف شود و یا به طریقی مکانیزمی پیدا شود که بخشی از آن یارانه را به سمت منابع پروتئینی و ریزمغذی‌ها سوق دهند؛ مانند گوشت، تخم مرغ، لبنیات و .... در عین حال بحث آموزش و فرهنگسازی هم بسیار مهم است. زیرا در دهک‌های درآمدی بالا هم متاسفانه شیر کم مصرف می‌شود. آنقدر که مردم نوشابه می‌خورند، شیر نمی‌خورند. فقط زمانی که دچار بیماری می‌شوند شیر می‌خورند یا فقط به کودکان شیر می‌دهند که در این زمینه نقش رسانه و فرهنگ‌سازی بسیار مهم است.

عبداللهی در پاسخ به سوالی درباره وضعیت سوءتغذیه و تاثیر کرونا بر آن، گفت: سوءتغذیه هم شامل لاغری، کوتاه قدی و کم وزنی می‌شود. در کودکان زیر پنج سال حدود ۳.۸ درصد کم‌وزنی وجود دارد و حدود چهار درصد کوتاه‌قدی وجود دارد. در میانسالان و جوانان (بزرگسال) سوءتغذیه از نوع لاغری چهار درصد است و خوشبختانه از آنجایی که سامانه سیب را داریم، آماری را که در شرایط کرونا می‌بینیم، در مقایسه با سال قبل افزایش در سوءتغذیه نداشتیم. اما در چاقی شاهد افزایش آمار هستیم. به طوری که کودکان زیر پنج سال و نوجوانان حدود ۲۳ درصد چاق هستند و در حال حاضر شاهدیم که میزان چاقی در این گروه حدود ۵ تا ۱۰ درصد در حال افزایش است. در بزرگسالان هم حالت افزایشی همچنان مشاهده می‌شود.

وی گفت: بیماری کووید-۱۹ هم می‌تواند چاقی را زیادتر کند و هم سوءتغذیه ناشی از کم‌خوری را. چرا چاقی را بیشتر می‌کند؟ زیرا تبعات اقتصادی بر تغذیه مردم موثر است. احتمالا مردم مواد نشاسته‌ای و کربوهیدراتی را به دلیل گران بودن منابع پروتئین حیوانی بیشتر می‌خورند و تحرک هم ندارند و به همین دلیل چاق می‌شوند.

عبداللهی در پاسخ به سوالی درباره مصرف مکمل‌های ورزشی، گفت: متاسفانه موارد تقلبی مکمل‌های ورزشی در بازار وجود دارد که سازمان غذا و دارو اداره نظارت بر مکمل‌ها، وظیفه پایش و نظارت بر این حوزه را بر عهده دارد که فعالیت می‌کنند. اصولا مکمل‌های ورزشی، مکمل‌هایی هستند که نباید خودسرانه مصرف شود و هر کسی مجاز به تجویز مکمل‌های ورزشی نیست، بلکه باید حتما زیر نظر یک کارشناس تغذیه و متخصص تغذیه با توجه به شرایط بدنی آن فرد تجویز شود و توصیه و تاکید می‌کنم که افراد خودسرانه به دنبال مکمل ورزشی نروند. در عین حال از مجوز‌های بهداشتی و استاندارد مکمل‌هایی که می‌خواهند بخرند، اطمینان حاصل کنند. اصولا لیست مکمل‌های دارای مجوز در سایت سازمان غذا و دارو وجود دارد.

وی با اشاره به بازدیدش از مرکز نوآوری صنایع غذایی نیز گفت: به نظر من، کار بسیار موثر و باارزشی است و ما به عنوان دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، با توجه به الگوی سلامت و بیماری در کشور و نوع مشکلات تغذیه‌ای که در کشور وجود دارد و اینکه در حال حاضر به چه نوع محصولات غذایی در بازار نیاز است، متناسب با نیاز‌های جامعه، آمادگی حمایت از این مراکز را داریم.