سفیران جمهوری اسلامی ایران در لبنان از ۱۳۵۷ چه کسانی بوده‌اند؟

 به گزارش تابناک، روابط ایران و لبنان پیش از انقلاب اسلامی عمدتاً تحت تأثیر روابط دیپلماتیک رسمی و مناسبات فرهنگی بود. در دوره پهلوی، ایران به‌عنوان یک کشور متحد غرب و لبنان به‌عنوان یک دموکراسی شکننده در خاورمیانه، روابطی دوستانه، اما نه چندان عمیق داشتند. لبنان به دلیل موقعیت جغرافیایی و تنوع مذهبی‌اش، به‌ویژه حضور جامعه شیعیان، مورد توجه ایران بود. بااین‌حال، روابط در این دوره بیشتر در سطح دیپلماتیک و تجاری جریان داشت و تحت‌الشعاع سیاست‌های منطقه‌ای رژیم پهلوی قرار داشت. حضور تجار و دانشجویان لبنانی در ایران و فعالیت‌های فرهنگی محدود، از جمله ویژگی‌های این دوره بود. اما جنگ داخلی لبنان (۱۹۷۵-۱۹۹۰) روابط را با چالش‌هایی مواجه کرد و فعالیت‌های دیپلماتیک ایران در لبنان تا حدی کاهش یافت.

  پس از انقلاب اسلامی: آغاز تحول در روابط (۱۳۵۷-۱۳۶۰)
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، سیاست خارجی ایران به سمت حمایت از جنبش‌های انقلابی و تقویت پیوند با جوامع شیعی در منطقه سوق یافت. لبنان، که درگیر جنگ داخلی بود، به یکی از کانون‌های توجه ایران تبدیل شد. در این دوره،  پرویز اتابکی  به‌عنوان کاردار موقت در لبنان فعالیت کرد. او در شرایطی دشوار، با توجه به آشوب‌های جنگ داخلی لبنان و تحولات داخلی ایران، وظیفه حفظ روابط دیپلماتیک را بر عهده داشت. ایران در این دوره با اعزام نیرو‌های نظامی و مستشاران به لبنان، به‌ویژه پس از تأسیس حزب‌الله در سال ۱۳۶۱، روابط خود را با گروه‌های شیعی لبنان تقویت کرد. این اقدام بخشی از سیاست صدور انقلاب بود که از سوی جمهوری اسلامی دنبال می‌شد.

  دهه ۱۳۶۰: گسترش نفوذ ایران در لبنان
در دهه ۱۳۶۰، روابط ایران و لبنان تحت تأثیر جنگ داخلی لبنان و جنگ ایران و عراق قرار داشت.  موسی فخر روحانی  و  سید حسین نیکنام  به‌عنوان نمایندگان ایران در لبنان، در شرایطی فعالیت کردند که سفارت ایران به دلیل ناامنی‌های جنگ داخلی گاهی به‌صورت موقت اداره می‌شد. ایران در این دوره با حمایت از جنبش امل و به‌ویژه حزب‌الله، که با الهام از انقلاب اسلامی شکل گرفته بود، نفوذ خود را در لبنان گسترش داد. کمک‌های نظامی، آموزشی و مالی ایران به حزب‌الله، این گروه را به یک نیروی تأثیرگذار در صحنه سیاسی و نظامی لبنان تبدیل کرد. همچنین، فعالیت‌های فرهنگی مانند تأسیس مراکز اسلامی و حمایت از نهاد‌های خیریه، به تقویت پیوند‌های فرهنگی ایران با شیعیان لبنان کمک کرد.

 دهه ۱۳۷۰: تثبیت روابط دیپلماتیک
پس از پایان جنگ داخلی لبنان در سال ۱۹۹۰، روابط ایران و لبنان وارد مرحله جدیدی شد.  همایون علیزاده   و  محمدعلی سبحانی  در این دوره به‌عنوان سفرای ایران در لبنان فعالیت کردند. سبحانی، با تحصیلات در علوم سیاسی و تجربه در حوزه خاورمیانه، نقش مهمی در تثبیت روابط دیپلماتیک ایفا کرد. ایران در این دهه به بازسازی لبنان پس از جنگ کمک کرد، از جمله مشارکت در پروژه‌های عمرانی و حمایت از بازسازی مناطق شیعه‌نشین. روابط اقتصادی نیز گسترش یافت، و ایران به‌عنوان یکی از حامیان اصلی حزب‌الله، نقش کلیدی در تقویت این گروه به‌عنوان یک بازیگر سیاسی در لبنان ایفا کرد.

  دهه ۱۳۸۰: روابط در سایه جنگ ۳۳ روزه
در دهه ۱۳۸۰، روابط ایران و لبنان به دلیل تحولات منطقه‌ای، به‌ویژه جنگ ۳۳ روزه (۲۰۰۶) میان حزب‌الله و اسرائیل، به اوج خود رسید.  مسعود ادریسی کرمانشاهی (۱۳۸۱-۱۳۸۵)   و  محمدرضا رئوف شیبانی (۱۳۸۵-۱۳۸۸)   در این دوره سفیر بودند. ادریسی در آغاز این دهه به تقویت همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی کمک کرد، در حالی که شیبانی، با تجربه در دیپلماسی خاورمیانه، در زمان جنگ ۳۳ روزه نقش مهمی در هماهنگی حمایت‌های ایران از حزب‌الله داشت. ایران در این جنگ با ارائه کمک‌های لجستیکی و سیاسی به حزب‌الله، جایگاه خود را به‌عنوان یک حامی کلیدی این گروه تثبیت کرد. پس از جنگ، ایران در بازسازی مناطق تخریب‌شده لبنان، به‌ویژه جنوب این کشور، مشارکت فعال داشت و پروژه‌هایی مانند ساخت بیمارستان‌ها و مدارس را حمایت کرد.

  دهه ۱۳۹۰: چالش‌های منطقه‌ای و روابط پایدار
در دهه ۱۳۹۰، روابط ایران و لبنان تحت تأثیر تحولات بهار عربی و جنگ داخلی سوریه قرار گرفت. شهید غضنفر رکن‌آبادی (۱۳۸۹-۱۳۹۳)  و  محمد فتحعلی (۱۳۹۳-۱۳۹۷)   در این دوره سفیر بودند. رکن‌آبادی، که دکتری علوم سیاسی داشت و در حوزه مقاومت فعال بود، در زمان اوج‌گیری تنش‌های منطقه‌ای، به‌ویژه در سوریه، نقش مهمی در هماهنگی سیاست‌های ایران و حزب‌الله ایفا کرد. او در فاجعه منا (۱۳۹۴) درگذشت. فتحعلی نیز در دوره‌ای سفیر بود که لبنان با چالش‌های سیاسی و اقتصادی مواجه شد، اما روابط ایران و لبنان به دلیل حمایت مداوم ایران از حزب‌الله پایدار ماند. ایران در این دهه به تقویت جایگاه حزب‌الله به‌عنوان یک نیروی سیاسی در دولت لبنان کمک کرد.

  دهه ۱۴۰۰: روابط در سایه بحران‌های لبنان
از سال ۱۴۰۰ تاکنون، لبنان با بحران‌های اقتصادی و سیاسی بی‌سابقه‌ای مواجه بوده است.  محمدجلال فیروزنیا (۱۳۹۷-۱۴۰۱)   و  مجتبی امانی (۱۴۰۱-تاکنون)   در این دوره سفیر ایران بوده‌اند. فیروزنیا، با تجربه در دیپلماسی خاورمیانه، در دوره‌ای فعالیت کرد که لبنان با فروپاشی اقتصادی و اعتراضات مردمی مواجه بود. ایران در این دوره با ارائه کمک‌های بشردوستانه، مانند ارسال سوخت برای نیروگاه‌های برق، به حمایت از لبنان ادامه داد. امانی، که از سال ۱۴۰۱ سفیر است، با تحصیلات عالی در روابط بین‌الملل و تجربه در نمایندگی‌های ایران در خاورمیانه، در شرایطی دشوار به فعالیت خود ادامه می‌دهد. او در سال ۱۴۰۳ در انفجاری در لبنان دچار جراحت سطحی شد، اما به کار خود ادامه داد. ایران در این دوره بر حفظ روابط نزدیک با حزب‌الله و حمایت از ثبات لبنان تأکید داشته است.

 
روابط ایران و لبنان پس از انقلاب اسلامی از یک رابطه دیپلماتیک معمولی به یک مشارکت راهبردی تبدیل شده است. حزب‌الله به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در این روابط، نه‌تنها در صحنه نظامی بلکه در سیاست داخلی لبنان نیز نقش مهمی ایفا کرده است. ایران با سرمایه‌گذاری در حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی، و نظامی، جایگاه خود را در لبنان تثبیت کرده است. بااین‌حال، چالش‌هایی مانند بحران اقتصادی لبنان، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، و تنش‌های منطقه‌ای، بر این روابط تأثیر گذاشته است. سفرای ایران در لبنان، از اتابکی تا امانی، هر یک در دوره‌های حساس تاریخی، نقش مهمی در حفظ و گسترش این روابط ایفا کرده‌اند.