چهارمی والیبال زیر ۱۹ سال ایران؛ بازگشت به عقب یا عبور از پیچ سخت؟

تیم والیبال زیر ۱۹ سال ایران با هدایت عادل غلامی به مقام چهارمی جهان دست یافت و این اتفاق در حالی رقم خورد که می‌شد با سابقه درخشان در این رده، انتظار بیشتری هم داشت.

فرزاد کفیلی - تیم والیبال زیر ۱۹ سال ایران با شکست نزدیک برابر اسپانیا رقابت‌های قهرمانی جهان را با رتبه چهارمی تمام کرد. رتبه‌ای که با ماه‌ها اردوی تدارکاتی و آن تعریف و تمجید فدراسیون از این تیم و کادر فنی آن تناسبی نداشت، چرا که تیم ایران سابقه دو قهرمانی، سه نایب قهرمانی و سه عنوان سومی جهان را در کارنامه دارد.

به گزارش سرویس ورزشی تابناک، اولین حضور تیم والیبال نوجوانان ایران در رقابت‌های جهانی به سال ۱۹۸۹ دبی باز می‌گردد. تیمی به مربیگری حسین‌علی مهران‌پور و بازیکنان نسبتاً مطرحی مثل ابراهیم سنسبیلی که هرچند عنوان چهارم را برای ایران به دست آوردند، با این حال سال‌ها بعد محمدرضا یزدانی‌خرم رئیس اسبق و فقید فدراسیون والیبال [به نگارنده مطلب] گفته بود که اکثر بازیکنان این تیم با شناسنامه‌هایی دست‌کاری شده و کوچک‌تر از سن واقعی‌شان در این مسابقات شرکت کردند.

اولین حضور نوجوانان ایران در رقابت‌های قهرمانی جهان -با هدایت مهران‌پور و جعفر هوتهم که اتفاقا هر دو داعیه‌ی سلامت رفتار داشتند و از آموزش و پرورش به والیبال می‌آمدند- آخرین حضور مشکل‌دار بازیکنان و موضوع شناسنامه‌های دستکاری شده در والیبال پایه نبود. تیم نوجوانان ایران در سال ۲۰۰۱ با هدایت مصطفی کارخانه و با بازیکنان مطرحی مثل فرهاد ظریف، بهزاد به‌نژاد و محسن عندلیب برای اولین بار نایب‌قهرمان جهان شد. این اولین مدال جهانی برای والیبال ایران بود که صد البته می‌توان گفت با تیمی به دست آمد که حدود ۷۰ درصد آن را بازیکنان صغرسن تشکیل می‌دادند.

نماینده ایران در سال ۲۰۰۳ و در حالی که عادل غلامی سرمربی کنونی تیم، بازیکن آن تیم بود در حالی با هدایت ناصر شهنازی سوم جهان شد که حداقل نیمی از تیم را بازیکنان صغرسن تشکیل می‌دادند. به جز غلامی بازیکنانی مثل آرش صادقیانی، محمد محمد کاظم و سعید معروف در تیم حضور داشتند.

تحول با یوتسا ست‌کوویچ
حضور یوتسا ست‌کوویچ در ایران و حدود یک دهه مربیگری در تیم‌های نوجوانان و جوانان ایران را می‌توان نقطه عطفی در والیبال پایه ایران دانست؛ مربی جدی و نسبتاً خشن و در عین حال مومن و معتقد به بدنسازی با وزنه‌های سنگین. ایران با ست کوویچ در سال ۲۰۰۷ قهرمان نوجوانان جهان شد. تیمی که فرهاد قائمی، آرش کمالوند و فرهاد سال‌افزون از بازیکنان مطرح آن بودند.

هرچند وضعیت شناسنامه‌های بازیکنان پایه ایران در دوره حضور ستکوویچ اصلاح و پاک‌سازی نشد که این مربی صرب فینال قهرمانی جهان ۲۰۰۹ را در حالی که از تیم کشورش پیش بود، با بیرون کشیدن بازیکنان اصلی تیم ایران به عمد باخت تا یک دهه بعد غفار درخشنده عضو ایرانی کمیته مسابقات فدراسیون جهانی به نگارنده مطلب بگوید «هیچ‌وقت ست‌کوویچ را برای این باخت عمدی نخواهم بخشید.»

حضور ست‌کوویچ در دورانی که والیبال ایران در ابتدای پیشرفت بود، تأثیرگذار و مسیری جدید به نظر می‌رسید، اما آن‌چه به ضرس قاطع می‌توان گفت اینکه معضل شناسنامه‌های دستکاری شده همچنان در والیبال ایران پرتعداد بود و مؤثر در کسب سکو‌های جهانی توسط ایران.

دور افتخار با تیم سالم ایران
مهم‌ترین افتخارات والیبال ایران در رده نوجوانان با یک مربی ایران یعنی محمد وکیلی به دست‌آمده است. او سال‌ها دستیار ست‌کوویچ در تیم‌های پایه ایران بود و از سال ۲۰۱۴ هدایت تیم نوجوانان ایران به او سپرده شد. او با کمک مربیان مطرحی مثل رضا مومنی‌مقدم و علیرضا طلوع‌کیان در یک دوره پنج ساله تیم نوجوانان ایران را ابتدا سوم جهان و سرانجام در ۲۰۱۷ بحرین قهرمان نوجوانان جهان کرد؛ تیمی که بزرگ‌ترین تفاوتش با تیم‌های قبلی شناسنامه‌های سالم و سن واقعی بازیکنان بود. وکیلی برای حدود یک دهه در تیم نوجوانان ایران ماند و حتی در سال ۲۰۲۳ بازهم این تیم را نایب قهرمان جهان کرد.

واقعیت این است که دو سال پیش تیم نایب قهرمان جهان با بازیکنان سنی سالم را از وکیلی گرفتند و به عادل غلامی سپردند که چند ماهی دستیار وکیلی بود و به جز آن هیچ سابقه سرمربیگری در تیم‌های باشگاهی و ملی را نداشت و شاید همشهری بودن با میلاد تقوی، رئیس فدراسیون بیشتر از سوابق مربیگری غلامی در این انتخاب اثرگذار بود. همچنین رابطه خوبی غلامی با امیر خوش‌خبر، سرپرست تیم ملی والیبال و کارمند وزارت ورزش در فدراسیون والیبال که گویا او را برای رسیدن به سرمربیگری تیم نوجوانان حمایت کرده است؛ سمتی که مربیانی با چندین دهه فعالیت در والیبال پایه خوابش را هم ندیده‌اند.

دور برگردان سخت
آن‌چه در ۱۰ روز اخیر در رقابت‌های قهرمانی نوجوانان جهان در تاشکند ازبکستان گذشت، نشانی از بازگشت به عقب تیمی دارد که سرمربی موفق‌اش را یک شبه کنار گذاشتند تا کار به جایی برسد که تیم ایران دو باخت به اسپانیا و همچنین باخت سنگین برابر ایتالیا و فرانسه را تجربه کند. در چنین مسابقاتی تیم‌ها گاهی با دو باخت تیم نهم یا دهم مسابقات می‌شوند اتفاقی که ۱۴ سال پیش برای تیم نوجوانان ایران با هدایت بهروز عطایی در قهرمانی جهان آرژانتین افتاد و تیم با یکی دو باخت دهم جهان شد.

چه بسا اگر تیم ایران به جای همگروهی با اسپانیا و ایتالیا در دور مقدماتی، در گروه آسان مسابقات با تیم‌های دیگر همگروه می‌شد و در مرحله حذفی به فرانسه یا ایتالیا یا همین اسپانیا برخورد می‌کرد، قطعاً تیم ایران راهی نیمه نهایی نمی‌شد.

مهم‌تر از نتایج نوجوانان ایران در تاشکند و تلاش‌های بازیکنان آینده‌دار ایران، شرایط سنی بازیکنان ایران اهمیت زیادی دارد. پاسور تیم در اتفاقی نادر برای دومین‌بار در رقابت‌های نوجوانان جهان حضور پیدا می‌کرد و حرف و حدیث درباره سن یکی دو بازیکن دیگر هم مطرح است. بی‌شک همچون دوره‌های حضور کارخانه و ست‌کوویچ تعداد بازیکنانی که از این تیم به رده‌های ملی بالاتر می‌روند، قضاوت دقیق‌تری از عملکرد تیم به‌دست خواهد داد.

از طرفی اگر در ربع قرن اخیر مصطفی کارخانه یا محمد وکیلی، ایوان بوگانیکف و یا یوتسا ست‌کوویچ را پایه‌گذران تیم‌های نوجوانان و جوانان ایران بدانیم، پیچ سخت دیگر این است که چطور امروز سرمربی تیم که در پاره کردن پیراهن تیم ملی در تمرینات ملی -به حالت دعوا و قهر- سابقه داشته تأثیری در انتخابش نداشته است؟ آیا سیاست‌های فدراسیون در انتخاب مربیان تیم‌های پایه تا این اندازه تغییر کرده و کار همچون تیم بزرگسالان به دست امیر خوش‌خبر افتاده است؟

فراموش نمی‌کنیم مسعود آرمات، وقتی با همین تیم سوم جهان شد و یا ایرج مظفری کاپیتان اسبق تیم ملی و مربی سرشناس تیم‌های پایه، با تیم نوجوانان ایران در ۲۰۱۴ مکزیک چهارم جهان شد، چطور غزل خداحافظی را سریع خواندند و در مقابل با نتایج اخیر حمایت برای ابقای کادر فنی را از هم‌اکنون سر داده‌اند.