مستند «هدف اکبر» چه کم دارد؟/جایگاه شهیدشیرودی در حماسه سرپل ذهاب کجاست؟
به گزارش خبرنگار فرهنگی تابناک، فیلم مستند «هدف اکبر» به کارگردانی حسین نژادموسی سال ۱۴۰۳ در هجدهمین جشنواره مستند سینما حقیقت عرضه و اردیبهشت امسال هم جلسه اکران و نقد و بررسی‌اش در روزهای ابتدایی اردیبهشت در مشهد برگزار شد. ساخت این‌مستند همزمان و به‌طور موازی با ساخت فیلم «آسمان غرب» به کارگردانی محمد عسگری به سفارش سازمان سینمایی سوره آغاز شد.
«هدف اکبر» از جهت فرم و ساختار اثر قابل قبول و قابل دفاعی است و سیاه‌سفید‌کردن تصاویر گلچین‌شده از سریال ماندگار «سیمرغ» هم به حال و هوای مستندتر شدن آن کمک کرده است. تیم سازنده به‌خاطر دسترسی به تصاویر آرشیوی و مصاحبه‌های قدیمی و کمیاب خلبانان هوانیروز، اثر مهمی را تولید کرده‌اند که از نظر ساختار ایرادی به آن وارد نیست؛ مگر مباحث سلیقه‌ای که شاید درباره چگونگی ورود به موضوع یا پایان‌بندی مطرح شوند که البته سلیقه‌ای و نسبی هستند.
اما از نظر محتوا، این‌مستند از دو منظر با مشکل روبروست. مشکل اول درباره حماسه سرپل ذهاب و نبرد سه‌روزه هلی‌کوپترهای کبرای هوانیروز با تانک‌ها و نفربرهای عراقی است که متاسفانه هنوز روایت کامل و امانت‌دارانه‌ای از آن ارائه نمی‌شود. یعنی «هدف اکبر» هم نقص «آسمان غرب» را در این‌زمینه نمی‌پوشاند و همچنان روایتی که ارائه می‌شود این است که شهیدشیرودی در مرکز آن‌حماسه قرار داشته است.
گفتگوهای صاحب این‌قلم با امیران خلبان نریمان شاداب و غلامرضا شهپرست به‌عنوان ناظران و حاضران در آن‌حماسه و کسانی که راوی دست‌اول محسوب می‌شوند، به این‌روایت منجر می‌شود که ۳ هلی‌کوپتر کبرا مقابل پیشروی تانک‌های عراقی را در آن‌سه‌روز گرفتند که دو فروندشان راکت‌انداز بوده و تنها یک‌فروند، کبرای تاو بوده است. کبرای تاو هلی‌کوپتری است که قابلیت شلیک ۸ موشک ضدتانک تاو را دارد و در واقع شکارچی اصلی تانک در این‌صحنه محسوب می‌شود.
در حماسه سرپل ذهاب که پیشروی تانک‌ها و ستون زرهی دشمن متوقف شد، نریمان شاداب و غلامرضا شهپرست در هلی‌کوپتر کبرای تاو حضور داشته و تانک‌ها را شکار کرده‌اند. دو کبرای راکت‌انداز دیگر به‌خلبانی علی‌اکبرشیرودی و حمیدرضا سهیلیان هم وظیفه اجرای مانور قایم باشک یا به اصطلاح خلبان‌ها مسک‌آن‌مسکینگ را داشته‌اند تا تمرکز تانک‌های عراقی را به هم بزنند و کبرای تاو با خیال آسوده‌تر آن‌ها را شکار کند. به‌گفته راویان زنده و حاضران در آن‌صحنه، پس از ۲۰ روز که ایرانی‌ها از نیروهای عراقی اسیر گرفتند، این‌اسرا گفتند ما با تعداد زیادی کبرای ایرانی مواجه شدیم که کار را بر ما سخت کردند.
بنابراین با وجود خدمات شایانی که شهید شیرودی پیش از شروع جنگ در کردستان و ضربات شدیدش به ضد انقلاب داشته، شکارچی اصلی تانک‌های عراقی در حماسه سرپل ذهاب، امیران خلبان نریمان شاداب و غلامرضا شهپرست هستند. اما در فیلم «آسمان غرب» این‌موضوع به‌کل قلب شده و روایت دیگری به مخاطب عرضه شد. اما در مستند «هدف اکبر» صحبت‌های نریمان شاداب را داریم که روایت‌گری او در سال‌های بسیار دور را شامل می‌شود. در این‌صحبت‌ها و صحبت راویان دیگر فیلم هم به کبرای تاو و راکت‌انداز می‌شود اما روایت صریحی درباره این‌که شکارچی تانک‌ها کدام‌خلبان‌ها بوده‌اند، شکل نمی‌گیرد. درست است که هرسه‌کبرا با حضور شش خلبان و کمک‌خلبان این‌حماسه را رقم زده‌اند اما باید نقش هرکدام از خلبان‌ها به‌طور مشخص و امانت‌دارانه در این‌معرکه بیان شود.
مشکل دوم محتوایی مستند «هدف اکبر» این است که مسیر و سلوک شهیدشیرودی را به‌درستی ترسیم نمی‌کند. البته شاید کارگردان و تیم سازنده با محدودیت‌هایی که همیشه مربوط به پشت صحنه هستند و از آن‌ها مطلع نمی‌شویم، روبرو بوده‌اند. اما به‌هرحال جایی از این‌مستند و برشی از مصاحبه قدیمی امیرْ نریمان شاداب هست که فرد مصاحبه‌کننده در پشت دوربین از ویژگی‌های اخلاقی و اعتقادی شیرودی می‌پرسد و شاداب در پاسخ می‌گوید «شبیه حُر بود!» همین‌جمله خود سوژه یک‌مستند است که نباید به‌راحتی از کنارش گذشت و ارزش سلوک و انتخاب آگاهانه شهید شیرودی را نشان می‌دهد اما مشخص نیست چرا سازندگان این‌مستند از کنارش عبور کرده و به روایت‌های معمول و شاید شنیده‌شده همرزمان شهید از شجاعت و دلاور بودن او بسنده کرده‌اند.
به‌هرحال هر اثر مشمول نقاط ضعف و قوت است و «هدف اکبر» هم با وجود نقاط مثبت و قوت‌هایی که دارد و با توجه به نیاز به ساخت آثار مشابه، می‌توانست کامل‌تر و جامع‌تر از نسخه‌ای باشد که از آن دیدیم.
صادق وفایی
سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.