آموزش تربیت جنسی کودکان؛ سپری در برابر نقض حقوق کودک
به گزارش سرویس فرهنگی تابناک، در جهان پرشتاب امروز، که کودکان به‌عنوان آسیب‌پذیرترین گروه اجتماعی در معرض مخاطرات گوناگون قرار دارند، ضرورت بازاندیشی در شیوه‌های حمایت از آنان بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. یکی از مهم‌ترین و در عین حال مناقشه‌برانگیزترین عرصه‌های حمایت از کودکان، مسأله آموزش تربیت جنسی به آنان است. موضوعی که اگرچه در اسناد بین‌المللی حقوق بشر، به‌ویژه در پیمان‌نامه حقوق کودک و تفاسیر عام آن، به‌عنوان حق مسلم کودکان در دسترسی به آموزش‌های متناسب با سن، رشد، سلامت جنسی و پیشگیری از خشونت جنسی شناخته شده، اما در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، هنوز با سکوت، انکار، مقاومت فرهنگی و فقدان سیاست‌گذاری جامع مواجه است. سوءاستفاده‌های جنسی، تعرض‌های پنهان در مدارس، آزارهای خانگی، کودک‌آزاری در پوشش روابط خویشاوندی و غفلت از آموزش خودمراقبتی جنسی، از جمله مصادیق بارز نقض حقوق کودک‌اند که به دلیل نبود آموزش ساختاریافته و قانونی تربیت جنسی، روزبه‌روز در حال گسترش‌اند.
این در حالی است که تجربه‌ی کشورهایی چون هلند، فنلاند، آلمان و کانادا نشان داده که آموزش جامع، علمی، سن‌محور و متناسب با فرهنگ بومی می‌تواند تا حد چشمگیری در پیشگیری از خشونت‌های جنسی، توانمندسازی روانی کودکان و ارتقای آگاهی والدین مؤثر واقع شود. حقوق کودک، به‌عنوان بخشی از حقوق بشر، تأکید ویژه‌ای بر حفاظت از کودکان در برابر هرگونه سوءاستفاده دارد. آموزش تربیت جنسی، ابزاری است که به کودکان کمک می‌کند تا مرزهای شخصی خود را بشناسند و در صورت نقض آن‌ها، بتوانند به‌درستی واکنش نشان دهند. این آموزش‌ها، با افزایش آگاهی کودکان، احتمال گزارش‌دهی موارد سوءاستفاده را افزایش می‌دهد و به کاهش وقوع چنین حوادثی کمک می‌کند. در بسیاری از جوامع، صحبت درباره مسائل جنسی با تابو همراه است. این سکوت فرهنگی، زمینه‌ساز ناآگاهی کودکان و افزایش خطر سوءاستفاده می‌شود. آموزش تربیت جنسی، با شکستن این تابوها، به کودکان و والدین کمک می‌کند تا درباره این موضوعات به‌صورت باز و آگاهانه صحبت کنند. همچنین، این آموزش‌ها به ایجاد جامعه‌ای آگاه‌تر و محافظ‌تر نسبت به حقوق کودکان منجر می‌شود. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، آموزش جامع جنسی منجر به تأخیر در شروع فعالیت جنسی، افزایش استفاده از وسایل پیشگیری و کاهش رفتارهای پرخطر در نوجوانان می‌شود.
در ایالات متحده، ۲۸ ایالت و واشنگتن دی‌سی قوانینی را تصویب کرده‌اند که آموزش آگاهی و پیشگیری از سوءاستفاده جنسی کودکان را در مدارس الزامی می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد آموزش‌های پیشگیری از سوءاستفاده جنسی در مدارس، میزان گزارش‌دهی موارد سوءاستفاده را افزایش می‌دهد و به شناسایی زودهنگام قربانیان کمک می‌کند. در انگلستان، بند «رومئو و ژولیت» در لایحه جدید جرم و پلیس، روابط جنسی توافقی بین نوجوانان را از گزارش‌دهی اجباری معاف می‌کند، مشروط بر اینکه هر دو طرف بالای ۱۳ سال باشند و نشانه‌ای از سوءاستفاده یا اجبار وجود نداشته باشد. این اقدام با هدف جلوگیری از جرم‌انگاری روابط نوجوانان و تمرکز بر موارد واقعی سوءاستفاده انجام شده است. نقش آموزش تربیت جنسی به کودکان، دیگر یک موضوع انتخابی و سلیقه‌ای نیست؛ بلکه ضرورتی حقوقی، اخلاقی، اجتماعی و امنیتی برای هر جامعه‌ای است که خواهان حفظ کرامت انسانی و صیانت از نسل آینده است. مرور آمارها نشان می‌دهد که کودکان، در سنین پایین، در معرض بیشترین آسیب‌های جنسی قرار دارند، آن‌هم نه از سوی غریبه‌ها، بلکه در بسیاری از موارد از سوی نزدیک‌ترین افراد خانواده، آموزشگاه یا اطرافیان مورد اعتماد.
این حقیقت تلخ، بر ضرورت آموزش خودمراقبتی جنسی، آشنایی با مرزهای بدن، توانمندسازی روانی و آموزش نحوه گزارش‌دهی و جستجوی کمک تأکید مضاعف می‌گذارد. از منظر حقوقی، آموزش تربیت جنسی، نه‌تنها ذیل حق آموزش (ماده ۲۸ و ۲۹ پیمان‌نامه حقوق کودک)، بلکه در راستای حق بر سلامت، حق بر زندگی عاری از خشونت، حق بر کرامت انسانی، و حق مشارکت نیز تعریف می‌شود. دولت‌ها، به‌ویژه دولت ایران، در چارچوب تعهدات بین‌المللی و اصل ۳۰ قانون اساسی (آموزش رایگان)، موظف‌اند برنامه‌ای مدون، علمی، متناسب با سن، و متکی بر فرهنگ بومی برای آموزش تربیت جنسی تدوین و اجرا کنند. غفلت در این حوزه، به معنای استمرار چرخه‌ی سکوت، شرم، ترس، آزار و انکار است؛ چرخه‌ای که قربانیان خاموشی به نام کودک، در آن می‌سوزند، بی‌آنکه امکان فریاد و دادخواهی داشته باشند. آموزش تربیت جنسی، ابزار فریاد این کودکان است؛ ابزار آگاهی، مقاومت و حفاظت. از این رو، توصیه‌ی اکید پژوهشگران حقوق کودک آن است که:
1. آموزش تربیت جنسی به‌صورت ساختار یافته، سطوح‌بندی‌شده، علمی و مبتنی بر اصول حقوق کودک، وارد نظام آموزش رسمی شود؛
2. والدین، مربیان و مشاوران مدرسه تحت آموزش‌های لازم برای درک و انتقال درست این مفاهیم قرار گیرند؛
3. قوانین حمایتی درباره پیشگیری از خشونت جنسی با محوریت آموزش تربیت جنسی اصلاح یا تدوین شوند؛
4. و نهایتاً، رویکرد دولت از «انکار و طرد» به «پذیرش، سیاست‌گذاری فعال، و اجرای گسترده» تغییر کند.
تنها در این صورت است که می‌توان امیدوار بود کودکان امروز، با آگاهی و امنیت روانی، وارد بزرگسالی شوند و جامعه‌ای بسازند که در آن کرامت انسان، نه در شعار، بلکه در عمل، پاس داشته شود.
محمدمهدی سیدناصری حقوقدان، مدرس و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان
اما در ایران همچنان تابو است.. سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.