مسئولین سیاست خارجی؛ در مورد افغانستان اشتباه نکنیم!
تابناک / امیر علی امیری : هرچند تحولات افغانستان برای افکار عمومی بین المللی و حتی داخل ایران به سرعت پیش رفت و فتح یک روزه کابل از سوی نیروی طالبان، باعث تعجب و غافلگیری بسیاری شد، حقیقت این است که در همه محافل کارشناسی حوزه امنیت بین الملل و سیاست خارجی، سقوط افغانستان قابل پیش بینی بود و اگر تردید‌هایی نیز وجود داشت در مورد مقاومت دولت مرکزی، آن هم فقط در شهر کابل بود که پیش بینی میشد، حداکثر یک ماه دیگر این شهر سقوط کند؛ اما ناپیوستگی مردم و دولت غنی، به میزانی رسیده بود که طالبان راه یک ماهه را یک روزه پیمود.
اکنون مساله‌ای اصلی، صرفنظر از مسائل انسان دوستانه که حقیقتا از دیرباز اولویت اول جمهوری اسلامی ایران، در مواجهه با مردم افغانستان بوده و خواهد بود، نحوه تعامل ایران با تشکیلات و نهاد‌های مستقر کنونی در افغانستان است. پیش از پرداختن به این مساله، لازم است نکته کلیدی که مقدمه اصلی بحث است، شرح داده شود.
تحولات افغانستان، هیچ کشوری را به اندازه ایران متاثر نخواهد کرد. افغانستان نه مساله اول ایالات متحده آمریکا و غرب در حال حاضر است و نه حتی مساله اصلی روسیه و چین. ویلیام هگ، وزیر خارجه اسبق بریتانیا در این باره می‌نویسد: «خطوط کلی دیپلماسی بین المللی آمریکا و غرب در سال‌های آینده، بازگشت به نوعی انزواطلبی بین المللی است. کشورهای غربی به این نتیجه رسیده اند، اتفاقی که در سایر کشورها اتفاق میافتد، دیگر نباید دغدغه اصلی آنان باشد.»
کارشناسان و مقامات چینی، افغانستان را قبرستان امپراتوری‌ها می‌نامند. چین حتی حاضر نیست در قالب نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد به افغانستان نیرو بفرستد و احتمالا در آینده‌ای نزدیک، همکاری‌های اقتصادی خود با هر دولت مستقری که در افغانستان به قدرت برسد را آغاز خواهد کرد. روسیه نیز با اینکه از خروج آمریکا و ناتو از افغانستان خشنود است، تاثیر پذیری از اینکه چه دولتی در افغانستان قدرت را به دست گرفته است، ندارد؛ اما اینکه می‌خواهد از این خلأ قدرت استفاده کند، تردیدی در آن نیست، ولی دغدغه امنیت ملی از بابت افغانستان ندارد.
در میان کشورهای منطقه خلیج فارس هم مساله افغانستان اولویت اول نیست. در این میان، دولت پاکستان نیز به عنوان یکی از کشورهای همسایه افغانستان، به دلیل رابطه‌ای که دولت و سازمان‌های نظامی و اطلاعاتی این کشور با تشکیلات طالبان دارند، دغدغه چندانی ندارد. در این میان، ایران می‌ماند و صدها مساله‌ای که از جانب افغانستان، با امنیت ملی، اقتصادی و اجتماعی آن گره زده شده است. اما ایران با این مقدار تاثیرپذیری در دو روز گذشته به گونه‌ای رفتار کرده که افرادی که دغدغه منافع ملی کشور را دارند، نگران کرده است.
دو اشتباه عمده در رفتار در دو روز اخیر در حوزه سیاست خارجی ایران در ارتباط با مساله افغانستان به چشم می خورد که لازم است، هر چه سریع تر از افتادن در این دو مسیر اشتباه ممانعت شود.
اشتباه نخست: سیاست صبر و انتظار ایران در قبال تحولات اخیر افغانستان و احتمالا در ادامه پیروی از سیاست‌های جامعه بین المللی (غرب) در قبال این تحولات است. رویکرد جامعه بین المللی و یا مکانیسم‌هایی مانند شورای امنیت، ابزار دنیای غرب در قبال تحولات جهانی و منطقه‌ای است. سیاست صبر و انتظار و پیروی ایران از این سیاست ها، کشور را در قبال کشوری که هزاران کیلومتر مرز مشترک با آن دارد، به انفعال خواهد کشاند. فشار‌هایی که این روز‌ها غرب و جامعه بین المللی ـ چه در قالب اتحادیه‌ها و سازمان‌های بین المللی و چه در قالب موضع گیریهای انفرادی در مواجهه با مساله افغانستان دارند ـ صرفا اعمال فشار به طالبان جهت ناگزیر کردن آنان برای تامین منافع غرب در آن منطقه و یا حداقل عدم ایجاد دردسر برای منافع آنان است و به زودی این فشار‌ها به سمت همگرایی نسبی میل پیدا خواهد کرد. در این میان، انفعال ایران ـ که همانگونه که ذکر شد ـ بیشترین تاثیرپذیری را از مساله افغانستان دارد، کشور را به صورت اساسی در این حوزه با چالش روبه رو خواهد کرد. ایران اکنون به جای صبر و انتظار، به تصمیمات عقلایی، اما ملی نیاز دارد.
اشتباه دوم: سیاست بازی جمهوری اسلامی ایران در افغانستان در مدار روسیه و چین. همانگونه که پیشتر ذکر شد، این دو کشور، اولویت اساسی (حداقل در تراز ایران) در مورد افغانستان برای خود قائل نیستند. این دو، صرفا خطوط قرمزی درباره سیاست‌های احتمالی آینده طالبان برای آنان ترسیم کرده اند و انتظار رد شدن از خطوط قرمزشان را ندارند. اما اینکه در ساعات گذشته شنیده می‌شود ایران هم به تروئیکای چین، روسیه و پاکستان برای مواجهه با تحولات افغانستان دعوت شده است، نشان از انفعال ایران در این زمینه دارد. برای جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری که بیشترین تاثیرگذاری از تحولات افغانستان را دارد، انتظار کشیدن بدین منظور که کشور‌هایی دور‌تر او را در مساله‌ای که بر امنیت ملی، سیاسی و اقتصادی و اجتماعی آن تاثیر غیر قابل انکار دارد، سهیم کنند از عجایب روزگار است!
تردیدی نیست که جمهوری اسلامی ایران در قبال افغانستان با همه اشتراکات و اختلافاتی که میان دو کشور وجود دارد، ملاحظاتی عمیق و بنیادین دارد؛ اما این ملاحظات نباید سیاست خارجی کشور را متاثر از غرب یا روسیه و چین نماید. اگر همین یک دلیل را بپذیریم که ایران بیشترین تاثیر پذیری از مساله افغانستان را دارد، هیچ راهی جز در پیش گرفتن یک سیاست مستقل و ملی در این زمینه نداریم. در سیاست بین الملل، عهد اخوت با کسی بسته نمی‌شود؛ هر اقدامی تا زمانی معتبر است که حافظ امنیت ملی و تامین کننده منافع ملی ایران باشد. تعلل در این زمینه همانقدر به کشور آسیب می‌زند که بقا بر تصمیماتی که به زیان منافع ملی کشور است، آسیب می‌زند.
دقت شود که اقدام مستقل و ملی ایران در قبال تحولات افغانستان، تعارضی با همکاری‌های بین المللی و یا منطقه‌ای ندارد و یا در تضاد با اقدامات کشورهای دوست در منطقه و یا خارج از آن ندارد. مساله این است که تحولات افغانستان در همه ابعاد آن، تاثیر مستقیم نه بر غرب دارد و نه بر شرق و نه بر منطقه؛ نقطه مرکزی تحولات اخیر، ایران هست و افغانستان!
ایران باید بخش های تجزیه شده از خودش رو از اشغال طالبان دربیاره و خراسان شرقی رو به کشور اصلی الحاق کنه. قومیت های زیادی از مردم افغانستان موافق این مورد هستند. نباید فرصت رو از دست داد و بعد از مدتی امکان برگزاری رای گیری برای الحاق به سرزمین مادری تحت نظر سازمان های بین المللی هست. مردم افغانستان در این شرایط نیاز به کمک ایران دارن. نباید اون ها رو رها کرد اونا ایرانی هستن که به خاطر سیاست انگلیس از ایران جدا شدند. بزرگترین ضرر رو ایران و مردم ایران خواهند کرد و هیچ شکی در آن نیست. ۲۰ میلیون آواره افغانی را ما باید میزبانی کنیم؛ علاوه‌بر افغان‌هایی که هم‌اکنون در ایران ساکن هستند. قاچاق مواد مخدر به داخل ایران بیشتر خواهد شد. اقتصاد ایران بیشتر تحت فشار قرار خواهد گرفت. مرزهای شرقی کشور ناامن خواهد شد و امکان ظهور گروه‌های تروریستی مثل ریگی و جیش‌العدل در مناطق سنی‌مذهب کشور تحت تأثیر تحولات افغانستان افزایش پیدا میکند. برای نمونه همین الآن مولوی عبدالحمید از طالبان حمایت کرده که این یک خطری است و ضرورت هوشیاری همه مردم ایران را می‌طلبد. آقا یک کلام بگو دنبال منافع خودمون باشیم دیگه! این ایران است که صدها کیلومتر با افغانستان مرز مشترک دارد . اگر فردا از زیر لباس طالبان داعش و القاعده بیرون بزند یقه چه کسی را میخواهید بگیرید ؟؟ بمبگذاری بشود و شیعیان افغانستان یا ایران قتل عام بشوند . طالبان بگه کار ما نبود . بعدش داعش با یک بیانیه آن را بعهده بگیرد ؟؟
بیشترین ناراحتی من از این است که مبادا مافیای پنهان مواد مخدر بخواهد طالبان که بیشترین درآمدش از موتد مخدر است را تطهیر کندد
در روابط بین الملل همانگونه که شما فرمودید عقد اخوت معنی ندارد ولی همین روابط میگوید دشمنی ابدی هم وجود ندارد ای کاش بر اساس منافع ملت با همه کشورها این سیاست را دنبال میکردید طول مرز ایران با افغانستان ۹۰۰ کیلومتر است, نه هزاران کیلومتر. ظربف دانا همه جی رو آباد کرد و رفتحالا میگن ایشون باهوشمونه
سیاست ایران باید مبتنی برخواسته اکثریت ملت افغانستان باشد چیکار کنیم در این وضع بد اقتصادی به افغانستان نیرو بفرستیم و سالها درگیر طالبان بشیم شماها که مخالف نیرو به سوریه و عراق بودید چی شد یهو موافق شدید این رهبر سنی های بلوچستان به طالبان تبریک‌گقته است! این علامت بسیار خطرناکی است و باید با این شخص برخورد شود اینا نقشه دارن!!!! خب کاشکی یه خط هم از راه حل می نوشتید . از نظر اقتصادی که ارتباطمان نمی تواند عمیق باشد . ما در تحریم و آنها در نزاع و جنگ . از نظر فرهنگی به هم نزدیک هستیم اما طالبان بنا بر کنار آمدن با ما را نخواهد داشت و نخواهند گذاشت . می ماند سیاسی که اگر قرار است طالبان بماند که اگر زرنگ باشند و آزادیها را محدود نکنند ، بعید نیست چند سالی میهمان افغانستان باشند در آن صورت چاره ای نیست جز کنار آمدن با آنها و برقراری رابطۀ دیپلماتیک . از غفلت چهل سال گذشته درس بگیریم که میلیونها افغانی عمدتا دری و شیعه را آب و نان و جا دادیم اما نخواستیم یا نتوانستیم یا نفهمیدیم که چه پتانسیل عظیمی بر تاثیر گذاری بر افغانستان در اختیار داریم و استفاده نکردیم و بعید می دانیم طرحی برای آینده داشته باشد . . هر دم از این باغ بری میرسد ... بعد از شوروی سابق و امریکا، نوبتی هم که باشه نوبت جنگ فرسایشی ایران با طالبان و تحمیل هزینه های انسانی و مادی هنگفت به ملت ایرانه. نوشته است ، اقدام مستقل و ملی ایران در قبال تحولات افغانستان، ولی توضیح نداده است که چه اقدامی. الان باید چکار کنیم. به طالبان حمله کنیم؟نویسنده یک مسئله را کتمان کرده است و آنهم اقبال مردم افغانستان به طالبان است. اگر نبود این اقبال ، طالبان یک شبه وارد کابل نمیشد و ما هم قرار نیست در مقابل خواست ملت ها عمل کنیم
بدبختی‌هامون کم بود این یکی هم بهش اضافه شد،سیل مهاجرت افغانها به ایران،ترانزیت مواد مخدر،رشد تفکرات وهابی بیخ گوشمون،ناامنی در مرزهای شرقی وهزار مصیبت دیگه، واژه هزاران کیلومتر مرز مشترک ایران و افغانستان غلط است، ایران و افغانستان ۹۴۵ کیلومتر مرز مشترک دارند. یکبار برای همیشه و پس از 168 سال بگردیم و افغانستان را به مام میهن بازگردانیم شاید بشود شروع امپراتوری دوباره پارس در غرب آسیا ایران در مسئله ی قره باغ و افغانستان اشتباه کرد.منطقه ی نفوذ ما باید سرزمین هایی باشن که روزی بخشی از ایران بودن و مشترکات بسیار زیادی داریم.
ایران در مسئله قره باغ و افغانستان اجازه داد برخی دایه مهربان تر از مادر بشن و مادر بدی بود.
منطقه ی نفوذ ایران هیچوقت بین کشورهای عرب نخواهد بود.
چون نفرت و دشمنی تاریخی وجود داره.
سیاست خارجی ایران در دو سال اخیر بسیار بسیار بسیار بد بوده و تحت تاثیر اوامر روسیه.
بی خود ملت و منافع ملی خود را درگیر افغانستان نکنید بسیار گنگ و کلی گویی کردی نویسنده محترم کدام سیاست غلط است ایرانیان چه کرده اند مگر
مردان سیاست تازه اموخته اند با همه می شود سرمیز نشست
حفظ منافع فقط از طریق تهدید و شعار نیست
حتی با گشندگان وحشی دیپلمات های ایران در مزارشریف هم می توان مذاکره کرد
تا بازار افغانستان بدست پاکستان نیافتد
خوب است یاد بگیریم برای منافع ایران با هرکس در هر زمان امکان پذیر است
جناب امیری نفرمودید چکار باید کرد؟ دنباله روی چین روسیه پاکستان نباشیم، با غرب هم کاری نداشته باشیم چون غرب هم براساس منافعش رفتار خواهد کرد. چه راهی پیشنهاد می کنید؟ دوستی ، بی طرفی یا دشمنی و براساس چه منطقی؟ به نویسنده این مقاله : راست میگی نگران کشور خودت باش که میلیونها افغانی غیرمجاز ریختن توش و کلی مشکل اقتصادی و اجتماعی برامون ایجاد کردن . اینا باید برگردن کشور خودشون . طالبان در اولین گام خود پرچم امام حسین ع را در میادین شهر کابل و هرات پائین کشید یعنی چه؟ پس ایران نباید خوش بین باشد که آمریکا رفت و طالبان |آمد .چنانچگه گفته دشمن دانا به از دوست نادان است .طالبان یعنی داعش و اولین خطر آن برای ایران است باید نیروهای شیعه و ملی افغانستان را مسلح و علیه طالبان بسیج کرد در غیر اینصورت منتظر عواقب آن در مشهد و سیستان و بلچستان بود. مرگ بر طالبان سلام انچه در این چند مدت شنیده بودن این بود که ایران طالبان را حمایت میکند و برای من جالب بود که اگر اینطور است چرا کرزای به ایران دعوت شد . و فکر میکنم که در دوحه قطر هم ایران بوده و اگر امریکا اقدامی کرده با هماهنگی ایران صورت گرفته . حالا چرا این تحلیل گر این مطالب را بیان کرده خدا میداند سقوط چند روزه حکومت افغانستان ، سقوط حکومت فاسد و نامشروعی بود که پشتوانه مردمی نداشت !ر
سوریه عبرت نشد که حالا بیاییم از جیب ملت در افغانستان هزینه بکنیم ... در مورد سوریه ودرمورد اذربایجان وحالا هم نوبت افغانستان نباید مردم انجا را از خودمان برانیم رییسی قادر به حفظ ارزش دلار در کشور نیست. افغانستان با این اوضاع دلار بالا رفت و برگشت . اما بانک مرکزی ایران به مدیریت رییسی حتی یک هفته نتوانست دلار را ثابت نگهدارد. عالی بود این مطلبهای هوشمندانه تاثیر بسیاری میتوانند در تصمیم گیریهای درست داشته باشتد فقط اینو میدونم بدبختی و کشیدن بار افغانیا فقط افتاده به دوش ایران تو کل دنیا نویسنده محترم شما بگو باید چیکار کنیم؟؟؟؟فکر می کنی اصلا مهمه ما تو این دو روز یا یه هفته چیکار می کردیم؟
همین که مسئولین محترم فعلا سکوت کردن ما ازشون ممنونیم.
کو گوش شنوا؟چقدر در تحریم ها از چین و روسیه ضربه خوردیم؟مسوولین ما بیدار شدند آیا؟ سریعا با مجوز سازمان ملل در خاک افغانستان اردوگاه مرزی ایجاد شود و از ورود شیعه و سنی به کشور جلوگیری کنند. صرفا کمک انسان دوستانه و مردمی ولاغیر! هزینه هایی که خرج افغانستان بعد‌از انقلاب کردیم اگر دیوار مرزی کشیده بودیم الان نگران ورود بحران دیگری به کشور بحران زده خود نبودیم.... ما مرز مشترک زیادی با افغانستان داریم. یا باید با طالبان بجنگیم که احتمالا درگیر باتلاق افغانستان میشیم و جنگ به داخل مرزهامون کشیده میشه یا باید با طالبان ارتباط خوب برقرار کنیم. دوستی با طالبان به معنی قبول داشتن طالبان نیست یک ضرورت امنیتیه. البته باید هشیار هم باشیم. نباید پای ایران به جنگ در افغانستان باز شود. جنگ با ایران فقط باعث تقویت و تحکیم طالبان می شود. اینکه ما داریم در سیاست خارجی در جبهه چین و روسیه بازی می کنیم، بحث دیگری است ولی الان به نظر می رسد که عاقلانه آن است که هماهنگ با چین و روسیه باشیم. بنده در این خصوص و در دیگر خصوص ها فعلا و در حال حاظر و حال کامل و حال استمرارکی و گذشته ناقص و آینده بالغ نظر خاصی ندارم و شما گرامیان را به توجه همکارم جذب مینماید.
هیچ راهکاری نشان ندادی این نوشته شامل پاکستان تاجیکسنان و.... می شود قلم نویسنده و دانش ایشان فوق العاده است .مشکل مملکت ما این است که افرادی که دانش کافی دارند ، در مصدر امور نیستند
منظورتون چی بود نویسنده اصلا نمی‌دونست چی میخواد بگه مشخصا پیشنهادتون چیه؟ با این همه توضیحات نویسنده نگفته ایران باید منفعل نباشه چیکار کنه ؟ یک تفسیر خوب. چه عجب! بهتره همه افغانی های مقیم ایران را به کشور خودشان برگردانید اون روشنفکرانی که میگفتن برنامه موشکیمون رو بدیم عوضش از آمریکا سلاح بخریم کجان؟ سرنوشت افغانستان رو دیدن یا نه؟ فکر کردن آمریکا توی روز مبادا اگر به نفعش نباشه بهمون کمک میکنه و قطعات و مهمات سلاحهایی که فروخته رو به ما میده؟ سیاست معمول کشور شده انتظارراهکار نداشته باشی باید پیرو راهکار بقیه باشیم
حتی جهت گیری ترکیه هم از ما روشنتره
بالاخره پس از مدتها، تفضلی از جناب امیری رویت شد!!اما این تفضل انسان را یاد کسی می اندازد که از بیرون گود، فریاد بر می آورد که «لِنگش کن»
جناب امیری!! بر فرض بپذیریم که ایران باید سیاست خاص خودش را در قبال تحولات افغانستان داشته باشد.
اما لطفا کرم نمایید و مصداقی سخن بگویید. یعنی دقیقا بفرمایید ایران چکار بکند.
جناب امیری!! اظهار فضل در قالب «کلی گویی» نه تنها راه به جایی نمی برد؛ بلکه دو نکته را پیش چشم خواننده برجسته می نماید:
الف. انسان یاد سخن افرادی می افتد که با معرکه گیری خود تصمیم داشتند ایران را وارد جنگ عراق با کویت کنند. اما با تدبیر رهبری به خیر گذشت.
ب. انسان یاد سخن افرادی میافتد که در هر تحول داخلی و خارجی، در نقش اپوزسیون روشنفکر ظاهر می شوند و ضمن تزریق ناامیدی به جامعه و زیر سوال بردن تصمیمات ، خودشان هم نمی دانند چه می خواهند.
خوشحال می شویم از جنابتان تفضلی دقیق تر و مصداقی تر استماع کنیم!!
اگر طالبان قبول کند که امنیت مرزهای ایران را به رسمیت شمارد و به معاهدات تاریخی از قبیل حق آبه ایران از هیرمند وفادار باشد و تعرضی به حقوق شیعیان افغانستان بخاطر مذهبشان نداشته باشد صلاح ایران در این هست که از نظر اقتصادی با آنها همکاری نماید. جالبه سالها گروه های زیادی تو افغانستان اومدن و رفتن حتی بعضی با کمک ایران ولی هیچکس در نظام به حق آبه هیرمند توجهی نکردالان وقت مناسبی است که چانه زنی کنیم و سیستتن و بلوچستان را نجات دهیم
اخسنت. تحلیل درستی است . روابط ایران و افغانستان بخصوص در شرایط جاری کشور روابطی روزمره است و هر تغییر در این ارتباطات برای هردو طرف مرز مهم و فوری است. حفظ ارتباطات با این کشور را نباید به مساله داخلی و جناحی تبدیل کنیم . البته رسانه ها را نباید در اظهار نظر و نقد محدود کنیم و صدا و سیما هم کارشناسان ضعیف را برای توجیه لزوم حفظ روابط خوب دعوت نکند امریکا با خروج از افغانستان کار هوشمندانه ای انجام داد هر ماه میلیون ها دلار باید خرج ارتشی میکرد که اصلا وجود خارجی نداشت و تمام این پول نصیب مسئولان فاسد افغان میشد بهترین روش این است که ایران یک قرارداد اورانیومی با افغانستان ببندد و اورانیوم افغانستان را در ایران غنی سازی و در بازار بین الملل بفروشد و افغانستان هم از کشت تریاک دست بردارد.و این موضوع می تواند یک دست بالا برای مذاکرات وین استفاده شود
مقاله بی نتبجه گیری برد نمیخورد. خوب ایران در مقابل امارت اسلامی افغانستان چه سیاستی باید داشته باسد، دسمنی و ضدیت؟ بی تفاوتی و عدم داشتن روابط؟ به رسمیت شناختن و پی گیر عدم مداخله در امور یکدیگر با داشتن روابط؟ خیلی جالبه، پیشنهاد اولتون که ایران صبر و انتظار رو بیخیال شه وموضع گیری کنه اونم در حالی که معلوم نیست افغانستان چه خبره؟!؟ نویسنده دوست داره ایران بازم ساز مخالف بزنه با دیدگاه کل مجامع بین المللی و کشورهای دیگر منافع ملی ایران و افغانستان در این حوزه بسیار به نزدیک است اما متاسفانه با انفعال ایران احتمال دارد در آینده این منافع بر اساس خواست دیگر تعریف شود و منافع و اهداف مشترک دولتها و مردم ایران و افغانستان نادیده گرفته شود. طلیعه یک جنگ مذهبی بین شیعه و سنی ، آن هم از نوع نیابتی این همه اشتباه کردند این یکی هم روش