از تشکیل ژاندارمری خزانه تا خطاب ایران به عنوان بازار وسیع برای کالاهای آمریکایی

به گزارش تابناک اقتصادی، تاریخ اقتصاد ایران و جهان آینه ای است تمام نما از رویدادهای اقتصادی که در گذشته رخ داده است و بیانگر ریشه های تاریخی بسیاری از واقعیت های امروز ایران و جهان است. موضوع "اقتصاد ایران و جهان در گذر زمان" در این نوشتار به وقایع تاریخی بیست و پنجمین روز خرداد ماه اختصاص دارد که به طور مستقیم و غیر مستقیم اقتصاد ایران و جهان را متاثر کرده است.

25 خرداد 1290، مورگان شوستر خزانه ‌دار کل ایران برای اجرای تصمیمات خود مبنی بر وصول مالیات معوقه از متنفذین مبادرت به تشکیل نیروی انتظامی کرد و نام آن را ژاندارمری خزانه گذاشت. در این سازمان ده صاحب منصب خارجی و 35 صاحب منصب ایرانی وجود داشتند. ریاست ژاندارمری خزانه به ماژور استوکس اتاشه نظامی سفارت انگلیس سپرده شد.

25 خرداد 1301، هیات نمایندگی اعزامی ایران به روسیه مذاکرات خود را با مقامات آن کشور با هدف عقد قراردادهای تجاری، کنسولی، پستی و تلگرافی با روسیه آغاز کرد. حسن تقی زاده ریاست هیات ایرانی را عهده دار بود. همچنین در این روز مجلس شورای ملی ضمن ایجاد تغییراتی در قانون مصوب 30 آبان 1300، به دولت اختیار داد امتیاز نفت شمال را به کمپانی آمریکایی که 10 میلیون دلار وام در اختیار دولت ایران می گذارد، قرار دهد.

25 خرداد 1305، سیدحسن تقی ‌زاده به ریاست غرفه ایران در نمایشگاه فیلا دلفی انتخاب شد. دولت مبلغ 75 هزار تومان برای مخارج غرفه اعتبار داد.

25 خرداد 1309، معاملات تجاری ایران با تمام دول براساس معامله متقابله قرار داده شد و وزارت اقتصاد لایحه‌ ای تنظیم و به مجلس شورای ملی تقدیم کرد.

25 خرداد 1317، پنج سال پس از تصويب تمديد قرارداد امتياز نفت انگلستان به مدت 60 سال در مجلس، دولت وقت امتياز نفت شمال را كه قبلا به دو شركت آمريكايي داده شده بود لغو و كان لم يكن اعلام کرد. در سال 1312 كه مذاكره براي تمديد قرارداد نفت انگلستان در جريان بود، نظر به ملاحظات روابط با مسکو، نفت شمال ايران (اصطلاحا، از حوزه قرارداد) مستثني شده بود. در آن زمان دولت مسکو با آمریکا معارضه نداشت و به باور تاریخ ‌نگاران، لغو قرارداد کمپانی ‌های آمریکایی خواست دولت لندن بود، زیرا نمی‌ خواست در ایران حتی رقیب انگلوساکسون داشته باشد.

25 خرداد 1318، خط آهن گرمسار به سمنان با حضور هیات وزیران و نمایندگان مجلس توسط نخست وزیر گشایش یافت. طول این خط 113 کیلومتر است. مجموع هزینه ساختمانی این خط 74 میلیون ریال شده است.

25 خرداد 1320، با تصویب مجلس جمع اسکناس‌ های در گردش بانک ملی تا دو هزار میلیون ریال افزایش یافت. تا آن تاریخ جمع اسکناس‌ های منتشره یک میلیارد و پانصد و پنجاه هزار ریال بود.

25 خرداد 1323، لایحه واگذاری 22 هزار مترمربع از زمین های امیرآباد به دولت آمریکا برای احداث گورستان به تصویب رسید.

25 خرداد 1330، جراید اعلام کردند که هفته پیش دو نفر از روسای کارخانجات سازنده ماشین‌ های مختلف به نام آقایان «لوکس» و «شولتز» وارد تهران شده ‌اند. خبرنگار روزنامه اطلاعات که در این مدت با آنها ملاقاتی داشته در این ‌باره نوشته است: در شهرهای «برانسویک» و «زالس کیترز» آلمان که در قسمت متصرفی انگلیس ‌ها (بعد از جنگ جهانی) واقع است سه کارخانه بزرگ سازنده ماشین‌ های کارخانه‌ های قند، ذوب ‌آهن، معادن، حفاری چاه ‌های نفت، شیمیایی، سیمان، پل‌ های فولادی و اسکله فعال است که این سه کارخانه با هم شرکتی به نام «آرباتیس کمپانی شاخت» را تشکیل داده ‌اند. دارنده یکی از کارخانجات آقای «لوکس» می ‌باشد و آقای «شولتز» که در دو کارخانه دیگر سهم دارد، نمایندگی دو کارخانه مزبور را دارد. آنها پس از اعلانی که سازمان برنامه برای خرید کارخانجات به ‌طور کلی و کارخانجات قند منتشر نمود، به نمایندگی از کارخانجات خود عازم ایران شدند تا شخصا با مقامات مسوول تماس بگیرید و ترتیبی دهند که با جلب رضایت آنها و دادن شرایط سهل‌ تر اقدام به فروش کارخانجات مورد احتیاج سازمان برنامه بنمایند و پیرو همین تصمیم هفته گذشته با آقایان مهندس راجی ‌سمندری رئیس اداره صناعت قند ملاقاتی داشته ‌اند و قرار است ظرف این هفته با آقای مهندس زنگنه مدیرعامل سازمان برنامه ملاقات داشته باشند.

25 خرداد 1337، راه ‌آهن جدید تبریز جلفا گشایش یافت. همچنین در این روز رئیس صندوق پس ‌انداز ملی بانک ملی ایران اعلام کرد بعد از یک وقفه کوتاه قرعه‌ کشی صندوق پس ‌انداز ملی انجام می ‌شود. آقای همایونفر افزود: هشت میلیون ریال جایزه بین دارندگان حساب پس ‌انداز به قید قرعه تقسیم می‌ شود و این در حالی است که امسال یک میلیون ریال به جوایز این صندوق اضافه شده است. او گفت: مراسم قرعه‌ کشی پس ‌انداز ملی روی حساب کسانی که تا آخر سال 1336 حساب باز کرده باشند و حداقل یکصد ریال (10 تومان) در حساب خود داشته باشند انجام خواهد شد. به گفته او جوایز این دور صندوق ملی عبارتند از: 40 هزار تومانی، 30 هزار تومانی و 10 هزار تومانی (هرکدام یک جایزه) و هزار تومانی 120 جایزه. آقای همایونفر با نشان دادن منحنی تغییرات پس‌انداز در ایران اضافه کرد که مرتبا مقدار پس ‌انداز بالا می ‌رود و علاقه مردم به این کار هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ کمی زیاد می‌ شود.

25 خرداد 1340، جراید در این روز نوشتند که 24 میلیون و 300 هزار دلار از وام دریافتی سازمان برنامه از صندوق وام‌ های عمرانی آمریکا در اختیار بانک مرکزی ایران گذاشته شد تا هم ارز ریالی آن برای پرداخت مخارج ریالی طرح‌ های سازمان برنامه در اختیار سازمان گذاشته شود و «ارز» آن توسط بانک مرکزی به مصارف ارزی برسد. کاشانی، رئیس کل بانک مرکزی ایران در این ‌باره به خبرنگار اطلاعات گفت: «ارز» این وام در شرایط کنونی کمک موثری به بهبود وضع ارزی است و هم ارز ریالی آن می ‌تواند اجرای طرح‌ های عمرانی را تسریع کند. یک مقام عالی‌ رتبه سازمان برنامه نیز در این ‌باره گفت: پولی که در اختیار بانک مرکزی گذاشته شده از محل دو وام 25 میلیون دلاری و 2/ 26 میلیون دلاری مربوط به هزینه ‌های ریالی طرح‌ های راهسازی است که قرارداد آن مدت‌ ها قبل امضا شده و قسمتی از آن نیز تاکنون استفاده شده است و برای استفاده از این‌گونه وام‌ ها رسم بود که سازمان برنامه صورتحساب‌ های طرح‌ ها را که اجرا می‌ شد از عواید دیگر خود به‌ طور علی ‌الحساب می ‌پرداخت.

25 خرداد 1343، قرارداد وین راجع به مصونیت کارمندان هیات مستشاری آمریکا به تصویب نمایندگان مجلس سنا رسید.

25 خرداد 1355، اردشیر زاهدی سفیر ایران در آمریکا در شهر دالاس گفت: ایران به تنهایی وسیع ترین بازار برای کالاهای آمریکایی است.

منابع: آرشیو روزنامه دنیای اقتصاد، موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی