نگاه شما: چرا خنده سرمایه ملی است؟

محسن دیناروند: می‌خواهم دو سوال را مطرح کنم، فقط قبل از طرح سوال از شما تقاضا دارم سوالات را در اینترنت جستجو نکنید. سوال اول: «چرا در شمال ایران، بام بسیاری از خانه‌ها را شیبدار می‌سازند؟» و سوال دوم: «چرا جنگل سرمایه ملی است؟»

می‌بینید با حالی که این سوالات بسیار ساده به نظر می‌رسد احتمالا جواب علمی و دقیقی برایشان نداریم و اگر جوابی می‌دهیم با صراحت نیست و خودمان هم شک داریم در صحیح بودن پاسخمان. ماجرا این است که این سوالات را یک معلم از دانش آموزش ابتدایی‌اش می‌پرسد و این دانش آموز هم بی‌جواب می‌ گذارد این سوال‌ها را، سوال‌هایی که خود ما بزرگ‌تر‌ها هم در پاسخش می‌ مانیم و این آقای معلم از این صحنهٔ پرسش و پاسخ فیلمی تهیه و منتشر می‌ کند از جهت خنده. فیلمی که معروف می‌شود به «کلیپ شیب و بام». سرنوشت دانش آموز مذکور هم چیزی نیست جز ترک تحصیل.

در نگاه نخست معلم را مقصر این ماجرا می‌دانیم. هرچند که او کار غیر منصفانه و غیر انسانی انجام داده که دست به تمسخر دانش آموزش زده و به انتشار آن پرداخته، کاری که با منش و اخلاق معلمی نمی‌سازد اما تنها او مقصر ماجرا نیست. همه ما هم به نوعی مقصریم. چرا؟ به نظر شما اگر این معلم بداند این نوع فیلم هم مشتری ندارد دست به تهیه چنین فیلمی می‌زند؟

معلوم است که مشتری دارد. ما هر روز از این کلیپا در موبایل‌ها می‌بینیم و واکنشی نداریم جز خنده و اینکه بگوییم بلوتوثش کن این را برای ما. آیا برای خنده در اینترت به دنبال سوتی‌های این و آن نمی‌گردیم؟ وقتی ما به این مدل کلیپ‌ها می‌خندیم چه توقعی داریم که این کلیپ‌ها ساخته نشود؟

درد فقط این کلیپ‌ها نیست، ما در عرصه پیامکی هم دچار فاجعه هستیم. به جوک‌های قومیتی نمی‌خندیم؟ می‌خندیم که می‌سازند، می‌خندیم که برایمان می‌ فرستند، به جوک‌های مبتذل نمی‌خندیم؟ می‌خندیم که سازند، می‌خندیم که برایمان می‌فرستند. فاجعه زمانی پررنگ‌تر می‌شود که گاهی در همین مدل پیامک‌ها به شخصیت‌های برجسته امان را هم مورد هدف قرار می‌دهیم. نشنیده اید جوک‌های بسته به شریعتی را؟ شریعتی مگر معلم انقلاب نیست؟

چرا این جوک‌ها را می‌سازند؟ یکی از دلایلش این است که مشتری دارند. اگر می‌خواهیم این جوک‌ها نباشد، بهترین روش ممکن این است که مشتری آن‌ها نباشیم. این نپسندیدن‌ها اگر به موج منفی بزرگی در مقابل این مدل خنده‌ها که بهتر است از تعبیر خنده حرام برای آن استفاده کنیم منجر شود، قطعا سازندگان هم دیگر دست برخواهند شد ولی تا زمانی که این خنده‌های حرام مخاطب دارد و مخاطبش هم به اصطلاح خودش روده بُر می‌شود از خنده، نباید همه تقصیر‌ها را فقط به گردن سازنده‌های این مدل از کلیپ‌ها و جوک‌ها بیاندازیم.

از طرف دیگر، آنچه از کلیپ «شیب و بام» و نیز سایر کلیپ‌ها و جوک‌های مشابه دریافت می‌شود، مسخره کردن ندانسته‌های دیگران است. یعنی مخاطب دارد به ندانسته‌های دیگران می‌خندد. برای نگارنده این مساله خود خنده دارد چرا که مگر همه ما خودمان دانای کل هستیم که می‌خندیم به ندانسته های دیگران؟ می‌بینیم که خودمان پر هستیم از ندانسته‌ها لذا چه معنی دارد خندیدن به ندانسته‌های دیگران؟ یا مگر خودمان سوتی نمی‌دهیم که می‌خندیم به سوتی‌های دیگران؟ البته شاید عده‌ای هم خود را دانای کامل بدانند که این هم از نادانی ایشان است چرا که با یک پرسش و پاسخ کوچک لو می‌روند و اساسا حرف این دسته حساب ندارد.

پس بر اساس یک اصلِ اجتماعیِ مهم در اسلام که در حدیث شریف مولایمان امام علی (علیه السلام) آمده است و آن اینکه «آنچه برای خود می‌پسندی، برای دیگران هم بپسند و آنچه برای خود نمی‌پسندی برای دیگران نپسند؛ با دیگران چنان رفتار کن که دوست داری با تو رفتار شود» نباید به ندانسته‌ها و ضعف های دیگران بخندیم چرا که نت‌ها تمایلی به خندییدن دیگران در مورد ندانسته ‌ها و ضعف‌هایمان نداریم که این امر موجبات ناراحتی و عصبانیت ما را فراهم می‌سازد.

اما سوال مهم دیگر این است که چرا خنده سرمایه ملی است؟ به نظر نگارنده یکی از روش‌های ساده برای شناخت آدم‌ها توجه به علایق ایشان در همین خنده هاست. یعنی ببینیم این فردی که می‌خواهیم  شناسیمش به چه مسئله‌ای می‌ خندد؟ آیا به دنبال جوک‌ها و کلیپ‌هایی است همانند آنچه در کلیپ شیب و بام گذشت یا دنبال کلیپ‌های خوب خنده دار است؟ آیا به دنبال جوک‌های مبتذل و یا قومیتی و در مجموع بد می‌رود یا نه برعکس دنبال خندیدن به طنزهای خوب است؟ حالا شما این مقیاس یک نفری را در نظر بگیرید برای شناخت مردم یک جامعه لذا مهم است که دیگران با همین علایقمان،‌شناختی از جامعه ی ما به دست می‌آورند. از این رو باید مواظب باشیم که به می‌خندیم و مشتری چه مدل خنده‌هایی هستیم. چه خوب می‌شود دیگر ملت‌ها وقتی راجب ما می‌خواهند حرف بزنند بگویند با مردمی مواجه هستیم که برای خندیدن هم را مسخره نمی‌کنند.

پس به نظر می‌رسد خنده علاوه بر اینکه سرمایه‌ای است بسیار مهم، لازم و ضروری به جهت نشاط بخشی به جامعه، از جهت شناخت دیگران از جامعه ی ما هم امری مهم و سرمایه‌ای ملی برای ما محسوب می‌گردد، لذا باید مراقب این سرمایه ملی باشیم که به پای موارد بیهوده هدرش ندهیم.