وقتی سوسیالیسم تخیلی به حقیقت پیوست!

سرویس اقتصادی ـ «رابرت اون» اسكاتلندي را پدر سوسیالیسم تخیلی می‌خوانند.

به گزارش «تابناک»، سوسیالیسم تخیلی، نوعی از اندیشه سوسیالیستی است که بر خلاف مرام کمونیستی مارکسیست‌ها بر اساس ماتریالیسم دیالکتیک بنا نشده، بلکه این شاخه از سوسیالیسم از نظر پیشینه از مارکس و اندیشه‌های او قدیمی‌تر است و به مادی گرایی و نفی دین نمی‌پردازد.

از این روی، به طرفداران اون، سوسیالیست‌های تخیلی می‌گویند که در این اندیشه تقریبا مالکیت همه چیز اشتراکی و متعلق به همه دانسته می‌شود، به گونه ای که تحقق آن در فضای مادی جامعه ممکن نیست؛ اما «اون» با بنا کردن دهکده تولیدی خود در منچستر تلاش کرد تا قابل تحقق بودن ایده سوسیالیسم خود را ـ که به تخیلی بودنش اعتقاد نداشت ـ نشان دهد.

اون همچنین يكي از بانيان اندیشه «سوسياليسم» است. وی در اين روز از ژانويه سال 1825 ميلادي، سی هزار هكتار زمين در ايالت اينديانا از دولت واشنگتن خريداري كرد تا در آنجا جامعه نوين (مدينه فاضل) خود را بسازد.

وی كه در تاريخ عقايد اقتصادی، يكي از پدران سوسياليسم به شمار مي‌رود، فرضيه خود را پيروزمندانه در منچستر انگلستان پياده كرده بود. «اون» كه مدير يك كارخانه ريسندگي و بافندگي بود، در منچستر بر پايه عقايد خود شهركي ساخت كه مجهز به همه وسايل رفاهي بود و فروشگاه‌هاي تعاوني آن بدون سود، اجناس را به اعضاي تعاوني مي‌فروختند.

وي كه معتقد به قيمت‌گذاري كالاي توليد شده بنا بر بهاي مواد خام، اجرت كارگر و استهلاك ماشين آلات و ساختمان و هزينه‌هاي متفرقه لازم ديگر بود، مطلقا فرمول عرضه و تقاضا و تعيين قيمت بر اين اساس را قبول نداشت و آن را استثمار و عمل آن را كاپيتاليستي مي‌خواند و مي‌گفت، با ايجاد تعاوني‌هاي توليد و مصرف (فروش) بايد واسطه‌ها از ميان بروند كه بدون انجام كاري مفيد، از دسترنج كارگران بهره‌مند مي‌شوند و با بالا بردن مصنوعي قيمت‌ها، باعث كاهش توليد و بيكاري مي‌‌شوند و اصطلاح «از توليد به مصرف» البته به صورت تعاوني از اوست.

مجلس عوام (پارلمان) انگلستان بر پايه افكار او قوانين متعدد از جمله قانون كارخانه‌داري را وضع كرد.

اون، افزون بر افكار سوسياليستي خاص، خود را مروج اخلاقيات كرده بود و مي‌گفت، جامعه‌اي كه از چهارچوب اخلاقيات بیرون شود ـ سوسياليستي باشد يا ارباب و رعيتي و ... ـ خوشبخت، سرزنده و بدون تشويش و دغدغه نخواهد بود و رفاهي را كه نظام تعاوني برايش فراهم آورده و دسترنجي كه نصيب خودش مي‌شود، احساس نمي‌كند.

وي بر این باور كه شخصيت هر انسان، بستگي به محيطي دارد كه در آن پرورش يافته و سرگرم زندگي است و از آنجا كه در نظام تعاوني (سوسياليستي «اون») رفاه تأمين خواهد بود، شخصيت افراد نيز بهتر و كاملتر است و وقتي شخصيت بهتر شود، يك فرد از آموزش خود بهره بيشتر مي‌برد و به ديگران هم استفاده مي‌رساند. ريا و دروغ و انواع جرايم به دليل نبودن نياز و نيز تسليح اخلاقي افراد، از ميان مي‌رود و دمكراسي حقيقي پا به وجود خواهد نهاد.

«اون» كه تأليفات متعدد از جمله كتاب معروف «منظره تازه جامعه» دارد، سپس تصميم گرفت كه در يك سرزمين تازه ـ نه قديمي مانند انگلستان ـ بنا بر عقايد خود يك مدينه فاضله بسازد و نام آن را «جامعه نوين هماهنگ» بگذارد و به همين منظور، سی هزار هكتار زمين كه به تازگي از بوميان (سرخپوستان) در ايالت اينديانا گرفته شده بود، از دولت آمريکا خريداري كرد.

اما به دليل كارشكني مقام‌ها و سرمايه‌داران محلي موفق به اجراي برنامه خود نشد، زيرا به محض استقرار در آمريكا موضوع ايجاد اتحاديه‌هاي كارگري و طرح اعتصاب براي احقاق حق و ... را پيش كشيد كه مواجهه با كارشكني‌ها و دشمني‌هاي فراوان شد.

گفتنی است، مدینه فاضله رابرت اون در منچستر یا همان دهکده تولیدی اشتراکی نیز نتوانست به مدت طولانی به زندگی خود ادامه دهد و پس از مرگ وی از میان رفت.