شهروندان نگران ابتلا به مشمشه نباشند

سرویس اجتماعی «تابناک» ـ به دنبال هشداری که رئیس سازمان دامپزشکی، مبنی بر احتمال شیوع بیماری مشمشه میان شهروندان داده بود، یک عضو هیأت علمی دانشگاه اعلام کرد: نگرانی از سرایت مشمشه به انسان، چندان جدی نیست.

دکتر تقی‌پور، عضو هیأت علمی دانشگاه و رئیس تیم پزشکی درمان‌کننده ببر سیبری در گفت‌وگو با «تابناک»، با اشاره به اعلام هشدار رئیس سازمان دامپزشکی تهران درباره احتمال سرایت مشمشه به شهروندان گفت: با توجه به این‌که هم‌اینک ارتباط انسان و حیوان مانند گذشته و زمان درشکه‌سواری و ... نیست، بنابراین، نگرانی جدی درباره انتقال بیماری مشمشه از حیوانات باغ‌وحش ارم به بازدیدکنندگان و به طور کل شهروندان تهرانی در کار نیست؛ هرچند باید پیشگیری و مراقبت‌های اولیه را نه تنها در زمینه مشمشه که درباره همه بیماری‌های فصلی و غیرفصلی انجام داد تا خدای نکرده مردم به بیماری مبتلا نشوند.

وی افزود: در گذشته (زمان درشکه‌سواری) به دلیل ارتباط بسیار نزدیک میان انسان و حیوان به عنوان مهتر و اصطبل‌دار و ... انتقال بیماری مشترک میان انسان و حیوان بیشتر بود، ولی اکنون چنین نیست؛ گذشته از این ‌که سطح بهداشت و سلامت جامعه نیز بسیار رشد کرده است.

تقی‌پور با اشاره به بیماری مشمشه گفت: مشمشه بیماری بسیار سختی است، اما درمان نشدنی نیست، ولی درمان آن بسیار زمان‌بر است.

وی افزود: این بیماری و نوع انتقالش میان انسان به حیوان، حیوان به حیوان و حیوان به انسان معمولا ناممکن است، همچنان که انتقال این بیماری از حیوان به حیوان، معمولا پس از جنگ و گلاویز شدن صورت می‌پذیرد؛ بنابراین، گذشته از این‌که باید پیشگیری‌ها و مراقبت‌های اولیه را ـ که همان حفظ بهداشت فردی و محیطی معمولی و طبیعی است ـ انجام داد، بازدیدکنندگان باغ وحش ارم و ساکنان آن منطقه چندان نگران نباشند.

به گزارش خبرنگار «تابناک»، بنا بر اطلاعات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي كه از آخرين مراجع جمع‌آوري شده است، عامل بيماري‌زاي مشمشه، يك بيماري عفوني بسيار مسري در بين تك سمي‌ها (اسب، قاطر، الاغ) است و عفونت به وسيله باسيل هوازي، اكسيداز مثبت گرم منفي به نام بورخولدريامالئي (Burkholderia-mallei) منتقل مي‌شود كه بدون فلاژل و بدون حركت بوده و نسبت به شرايط محيطي حساس است.

تاريخچه:

براي نخستين بار، بقراط مشمشه را توضيح داده که سال‌هاست به عنوان يك بيماري شغلي در افرادي كه با اسب در تماس هستند و همچنين دامپزشكان و كاركنان آزمايشگاه‌ها مطرح است.

عامل مشمشه همراه با سياه زخم به عنوان سلاح بيولوژيك مدرن از سال 1915 ميلادي مورد استفاده قرار گرفته است.

انتشار بيماري:

مشمشه در بسياري از كشورها پس از انجام اقدامات قرنطينه‌اي و دیگر اقدامات كنترلي حذف شده است.
از دهه 1940 ميلادي تاكنون، انتقال مشمشه به انسان در آمريكا ديده نشده است، ولي در بين حيوانات اهلي در آفريقا، آسيا، خاورميانه و مركز و جنوب آمريكا شايع است. بيماري در گربه‌ها و سگ‌ساناني كه از گوشت اسب‌هاي آلوده تغذيه كرده‌اند، اتفاق افتاده و افزون بر این، باید گفت ترشحات پوستي اسب‌هاي بيمار بسيار مسري است.

مشمشه يكي از بيماري‌هاي رايج در بين اسب‌ها و ساير تك سمي‌هاي عراق است.

راه‌هاي انتقال:

بيماري در انسان به دنبال تماس مستقيم با حيوانات آلوده يا تماس با بافت‌هاي آنها منتقل مي‌شود. عامل بيماري از راه آئروسل و همچنين ضايعات پوستي يا مخاط ملتحمه، دهان يا بيني وارد بدن مي‌شود. انتقال انسان به انسان نادر است. موارد تك گير در دامپزشكان، اسب سواران و كاركنان آزمايشگاه اتفاق مي‌افتد. دو مورد انتقال جنسي و مواردي در خانواده‌اي كه از بيمار مراقبت كرده‌اند، گزارش شده است.

تظاهرات باليني در حيوانات:

به دنبال ورود باكتري در مخاط بيني اسب، تب و زخم‌هاي نكروتيك و ندول و به دنبال آن ترشحات غليظ زرد رنگ ايجاد مي‌شود. غدد لنفاوي گردن و مدياستن بزرگ شده و پنوموني با آبسه ندولار و گسترش به اعضای درونی موجب بيماري منتشر مي‌شود.

مشمشه جلدي (بيماري فارسي) شامل آبسه جلدي به همراه تشكيل ندول‌هاي 5/0 تا 5/2 سانتيمتري در مجاري لنفاوي است، با پيشرفت بيماري ندول‌ها زخمي شده و عفونت به شكل چرك زرد غليظ بیرون مي‌رود.

تظاهرات باليني در انسان:

دوره كمون: در اغلب موارد، نشانه های بيماري، يك تا چهارده روز پس از تماس ظاهر مي‌شود، ولي در ابتلا تنفسي ممكن است به كمتر از يك تا دو روز برسد. عامل بيماري احتمال دارد پس از تماس به صورت نهفته براي چند سال باقي بماند و دوباره فعال و علایم باليني ظاهر شود.
همچنین ثابت شده افراد ديابتيك حساسيت بيشتر به ابتلا و پيشرفت بيماري دارند.

نشانه های ابتلا به مشمشه، با توجه به نحوه آلودگي و راه ورود عامل بيماريزا و محل ابتلای به اشكال حاد و مزمن در اعضا بروز مي‌كند. نشانه های اوليه ممكن است شامل تب، ضعف، درد عضلاني و سردرد و درد قفسه سينه، اشك ريزش شديد چشم‌ها و حساسيت به نور و اسهال باشد.

عفونت‌هاي موضعي: اگر در روي پوست بريدگي يا خراش وجود داشته باشد، باكتري از طريق آن وارد بدن شده و يك عفونت موضعي با ايجاد زخم در يك تا پنج روز ظاهر مي‌شود. ممكن است غدد لنفاوي ناحيه‌اي بزرگ و يا بر دیگر نواحي بدن منتشر شود. زخم‌هاي چركي در مخاط بيني، تراشه، حلق نيز ممكن است دیده شود.

ضايعه اغلب به همراه تب، لرز و ضعف است که در صورت درمان نشدن ندول‌هايي در مجاري لنفاتيك و آبسه‌هاي چركي در غدد لنفاوي پس از چند هفته بروز كرده و بيماري گسترش مي‌يابد كه منجر به آبسه‌هاي كبد و طحال، پنوموني، آبسه‌هاي ريوي و آبسه‌هاي متعدد جلدي و عضلاني مي‌شود؛ عفونت سيستم اعصاب مركزي نيز ممكن است اتفاق افتد.

عفونت‌هاي ريوي: در عفونت‌هاي ريوي بيماري شديد تب‌دار به همراه پنوموني، برونكوپنوموني، آبسه ريوي، تجمع مايع در پلور و افيوژن پلور، زخم نكروز دهنده در برونش و تراشه، لنفادنوپاتي گردن و مدياستن ايجاد مي‌شود، در صورت عدم درمان معمولاً در ده روز مرگ اتفاق مي‌افتد.

عفونت‌هاي منتشر خون: تظاهرات مانند عفونت‌هاي منتشر خوني است، اغلب همراه عفونت‌هاي موضعي است عفونت‌هاي منتشر خوني مشمشه، در صورت عدم درمان در هفت تا ده روز معمولاً كشنده است.

عفونت‌هاي مزمن: اشكال مزمن مشمشه به شكل آبسه‌هاي متعدد در بازوها و عضلات پاها يا در طحال و كب يا پنوموني مزمن مي‌باشد. گاهي در اتوپسي عفونت‌هاي بدون علامت كشف مي‌شود.

تشخيص آزمايشگاهي: تشخيص قطعي بنا بر جدا كردن بورخولدريامالئي از خون، خلط، ادرار يا ضايعات پوستي است و همچنين بوسيله بررسي آنتي‌بادي فلئورسنت مستقيم (DFA) فيكساسيون كمپلمان، آزمايشات آگلوتيناسيون، ELISA يا بوسيله PCR صورت مي‌گيرد. تست پوستي مالئين كه به طور گسترده براي برنامه كنترل بيماري در حيوانات به كار مي‌رود براي انسان كاربرد چنداني ندارد. براي بررسي نمونه‌هاي باليني يا آلوده كردن جوندگان در آزمايشگاه تجهيزات و وسايل آزمايشگاه با Biosefety level 3 مورد نياز است.

پيشگيري:

موارد مشكوك برای براي جلوگیری از پاشيده شدن يا تماس‌هاي مستقيم با ضايعات چركي، خون و ترشحات و ساير وسايل آلوده انجام گيرد. وسايل آلوده به ترشحات و تجهيزات پانسمان بايستي اتوكلاو يا سوزانده شده يا با استفاده از مواد ضدعفوني كننده ضدعفوني شوند. واكسن براي مشمشه وجود ندارد. در كشورهايي كه مشمشه در حيوانات آندميك است براي پيشگيري از بيماري در انسان، شناسايي و حذف جمعيت حيوانات آلوده مهم است. در مراكز بهداشتي درماني، بيمارستان‌ها، آزمايشگاه ها و ... مي‌توان از انتقال بيماري به وسيله اجراي احتياطات معمول به هنگام برخورد با خون و مايعات بدن پيشگيري كرد. در عفونت‌هاي آزمايشگاهي ايجاد شده داكسي‌سيكلين جهت پيشگيري موثر بوده است ولي استفاده از آن در موارد تماس ثابت نشده است.

درمان:

چون بيماري مشمشه در انسان نادر است، اطلاعات محدودي درباره درمان آنتي‌بيوتيكي وجود دارد. نشان داده شده كه سولفاديازين در حيوانات آزمايشگاهي و انسان مؤثر بوده است، همچنين بورخولدريامالئي معمولاً به تتراسايكلين، سيپروفلوكساسين، استرپتومايسين، نووابيوسين، جنتامايسين، سفتازيديم و سولفاميدها و يا تركيبي از ايمي پنم و داكسي سايكلين حساس است. مقاومت به كلرامفنيكل نيز گزارش شده است؛ بازگشت بیماری حتي پس از درمان آنتي ميكروبيال ممكن است رخ دهد.