اين چاقي لعنتي از كجا شروع شد؟
چاقي يك بيماري مزمن است و مثل هر بيماري مزمن ديگري درمان آن نياز به زمان دارد.
هرگز در درمان چاقي خود از دارو استفاده نكنيد، چرا كه دارو غذا نيست و در هر حال داراي عوارضي است. ضمنا در درمان چاقي خود هيچ‌گاه عجله نداشته باشيد. يادتان باشد كه رژيم غذايي با كاهش وزن تدريجي علاوه بر اينكه قابل تحمل‌تر است، عوارضي نداشته، تقريباً غيرقابل بازگشت است.
چاقي با بسياري از بيماري‌ها چه مستقيم و چه غيرمستقيم ارتباط دارد مانند: هيپرتانسيون (افزايش فشار خون)، آترواسكلروز (سخت‌شدن جداره رگ‌ها)، بيماري‌هاي كبدي و صفراوي (بيشتر سنگ كيسه صفرا)، آرتريت‌ها از جمله آرتروز (استخوان‌هاي هر شخص براي وزن سلامت او طراحي شده است)، اختلالات تنفسي، نقرس، واريس، نازايي، مسموميت حاملگي، هيرسوتيسم (پرمويي‌زنان)، چربي بالاي خون، فتق و از همه مهم‌تر احساس محروميت اجتماعي و حقارت (البته در چاقي‌هاي شديد).
در مورد چاقي مانند هر بيماري ديگري، پيشگيري راحت‌تر از درمان خواهد بود و اثرات مطلوب‌تري خواهد داشت. اما يكي از سؤالات اساسي درباره كنترل وزن اين است كه ابتدا دلايل چاق شدن را پيدا كنيم و بعد ببينيم كه از چه زماني بايد شروع به پيشگيري از چاقي و يا كنترل وزن كرد؟
علل چاقي:
الف) فشارهاي دروني، استرس‌ها و افسردگي‌ها
ب) ابتلا به بيماري‌هايي از قبيل: هيپوتيروئيديسم (كم‌كاري تيروئيد)، اختلالات هيپوتالاموس
ج) مصرف بعضي داروها مثل داروهاي ضد‌بارداري، ضدافسردگي و ضداضطراب و كورتون‌ها
د) اختلال تغذيه‌اي (دريافت بيشتر انرژي و كمي فعاليت)
ه) ژنتيك: 30درصد علت چاقي‌ها را شامل مي‌شود.
زمان‌هاي حياتي در كنترل وزن
به‌طور طبيعي امكان بروز چاقي و افزايش وزن، همراه با افزايش سن بيشتر مي‌شود. اما آيا چاقي و بيماري‌هاي متابوليك وابسته به آن، فقط در سنين ميانسالي گريبانگير افراد مي‌شود و بايد بدان اهميت داد؟ قطعا اين طور نيست. اگرچه افزايش وزن و تجمع بافت چربي در سنين ميانسالي شيوع بيشتري پيدا مي‌كند ولي كنترل وزن در همه مراحل زندگي، مهم است و در اين بين دوران‌هايي از زندگي داراي اهميت بيشتري هستند.
چاقي مادر قبل از بارداري
خيلي از افراد چاق، علت چاقي خود را عوامل ژنتيك بيان مي‌كنند. مطالعات نشان داده‌اند كه در پدر و مادر چاق، احتمال داشتن فرزندان چاق بيشتر خواهد بود ولي در اين مورد بيش از آنكه علت ژنتيك داشته باشد، چاقي به‌دليل شيوه نادرست زندگي و تغذيه والدين رخ مي‌دهد. لذا با توجه به شيوع روزافزون چاقي در كودكان و نوجوانان، كنترل وزن بايستي در مراحل اوليه زندگي و حتي قبل از بارداري آغاز شود. بر همين اساس توصيه مي‌شود مادراني كه قصد بارداري دارند، حداقل 3ماه قبل از بارداري وزن خود را به مقدار طبيعي برسانند.
خانم‌هايي كه چاقي مفرط دارند و نمي‌توانند در كوتاه مدت وزن خود را به حد مطلوب برسانند، كاهش 10 تا 15 درصد وزن قبل از بارداري، از عوارض دوران حاملگي مي‌كاهد و از چاقي بيش از اندازه مادران در دوران حاملگي نيز جلوگيري مي‌كند. مطالعات اخير حاكي از آن است كه كاهش وزن مادران چاق قبل از بارداري، در جلوگيري از چاقي كودك نيز مؤثر است.
چاقي كودكي و دوران بلوغ
پس از تولد، تغذيه با شير مادر در جلوگيري از چاقي مادر و نوزاد نقش اساسي دارد. بررسي‌ها نشان داده است نوزاداني كه از شير مادر تغذيه مي‌كنند، علاوه بر بهره‌گيري از منافع فراوان ديگر، احتمال چاقي در زمان كودكي و بزرگسالي را نيز به‌مراتب كمتر خواهند داشت.
سن 2 تا 5سالگي از زمان‌هايي است كه رشد قدي بيش از رشد وزني است. در نتيجه خيلي از مادران تصور مي‌كنند كه كودكشان وزن كافي نمي‌گيرد و شروع به درمان‌هاي نابجا براي افزايش وزن مي‌كنند كه نتيجه آن چاقي خواهد بود.
همچنين به‌دليل عدم‌تحرك بدني و شيوع روزافزون بازي‌هاي كامپيوتري چاقي در سنين كودكي رايج شده است كه معمولا باعث چاقي در دوران بلوغ خواهد شد.
به‌دليل تغييرات هورموني در دوران بلوغ به‌ويژه در دخترها، استعداد چاقي افزايش مي‌يابد كه همراه با عدم‌تحرك بدني به بهانه‌هاي مختلف از جمله اشتغال به تحصيل، اين چاقي افزايش مي‌يابد.
چاقي در اين دوران معمولا همراه با تغييرات هورموني است كه مي‌تواند زمينه ساز مشكلات عدم‌باروري در بزرگسالي شود. از طرف ديگر اين تغييرات هورموني زمينه ايجاد ساير بيماري‌هاي متابوليك از جمله ديابت، فشار خون بالا و افزايش چربي‌هاي خون را در سنين جواني فراهم مي‌كند كه اين موضوع مي‌تواند توجيه‌گر بروز اين بيماري‌ها در عين ناباوري در سنين پايين و همچنين حمله‌هاي قلبي و عروقي در ايام جواني باشد.
چاقي ميانسالي
با افزايش سن حتي با مصرف همان ميزان غذاي قبلي، افزايش وزن به‌دليل تغييرات ديگر از جمله كاهش سوخت و ساز بدن امري طبيعي به‌نظر مي‌آيد.
لذا با افزايش سن توجه به كاهش حجم غذا و نيز افزايش فعاليت بدني در ثابت نگهداشتن وزن مي‌تواند مفيد واقع شود.
در خانم‌ها حدود سن 50سالگي و حتي قبل از شروع يائسگي كه همراه با تغييرات هورموني است، زمينه چاقي و ساير بيماري‌هاي متابوليك شديدا افزايش مي‌يابد و خطر بيماري‌هاي قلبي حتي به ميزان مشابه آقايان در آن سنين مي‌رسد. لذا توجه به كنترل وزن، اگرچه با مشكلات بيشتري نسبت به سنين قبل از آن همراه باشد، ضروري است.
در سالخوردگي به‌ويژه در آنان كه زمينه چاقي را از قبل داشته‌اند، افزايش اشتها و نيز عدم‌تحرك بروز چاقي را بيشتر مي‌كند كه متأسفانه بايد گفت در اين سنين درمان چاقي با مشكلات بيشتري همراه خواهد بود.
كنترل برنامه غذايي در همه سنين داراي اهميت است ولي دوران ذكر شده زمان‌هايي هستند كه خيلي از افراد چاق، شروع چاقي خود را از آن زمان‌ها ذكر مي‌كنند. شروع چاقي و بيماري‌هاي متابوليك در اين دوره‌ها، در خانم‌ها بيش از آقايان است كه شايد همين موضوع شيوع بيشتر چاقي را در خانم‌ها توجيه كند. لذا با يك برنامه غذايي صحيح و انجام تمرينات ورزشي مي‌توان بدون اينكه به هيچ‌گونه دارو و شيوه‌هاي رايج كاهش وزن احتياج پيدا كرد، به وزن ايده‌آل خود رسيد.
هرگز در درمان چاقي خود از دارو استفاده نكنيد، چرا كه دارو غذا نيست و در هر حال داراي عوارضي است. ضمنا در درمان چاقي خود هيچ‌گاه عجله نداشته باشيد. يادتان باشد كه رژيم غذايي با كاهش وزن تدريجي علاوه بر اينكه قابل تحمل‌تر است، عوارضي نداشته، تقريباً غيرقابل بازگشت است.
چاقي با بسياري از بيماري‌ها چه مستقيم و چه غيرمستقيم ارتباط دارد مانند: هيپرتانسيون (افزايش فشار خون)، آترواسكلروز (سخت‌شدن جداره رگ‌ها)، بيماري‌هاي كبدي و صفراوي (بيشتر سنگ كيسه صفرا)، آرتريت‌ها از جمله آرتروز (استخوان‌هاي هر شخص براي وزن سلامت او طراحي شده است)، اختلالات تنفسي، نقرس، واريس، نازايي، مسموميت حاملگي، هيرسوتيسم (پرمويي‌زنان)، چربي بالاي خون، فتق و از همه مهم‌تر احساس محروميت اجتماعي و حقارت (البته در چاقي‌هاي شديد).
در مورد چاقي مانند هر بيماري ديگري، پيشگيري راحت‌تر از درمان خواهد بود و اثرات مطلوب‌تري خواهد داشت. اما يكي از سؤالات اساسي درباره كنترل وزن اين است كه ابتدا دلايل چاق شدن را پيدا كنيم و بعد ببينيم كه از چه زماني بايد شروع به پيشگيري از چاقي و يا كنترل وزن كرد؟
علل چاقي:
الف) فشارهاي دروني، استرس‌ها و افسردگي‌ها
ب) ابتلا به بيماري‌هايي از قبيل: هيپوتيروئيديسم (كم‌كاري تيروئيد)، اختلالات هيپوتالاموس
ج) مصرف بعضي داروها مثل داروهاي ضد‌بارداري، ضدافسردگي و ضداضطراب و كورتون‌ها
د) اختلال تغذيه‌اي (دريافت بيشتر انرژي و كمي فعاليت)
ه) ژنتيك: 30درصد علت چاقي‌ها را شامل مي‌شود.
زمان‌هاي حياتي در كنترل وزن
به‌طور طبيعي امكان بروز چاقي و افزايش وزن، همراه با افزايش سن بيشتر مي‌شود. اما آيا چاقي و بيماري‌هاي متابوليك وابسته به آن، فقط در سنين ميانسالي گريبانگير افراد مي‌شود و بايد بدان اهميت داد؟ قطعا اين طور نيست. اگرچه افزايش وزن و تجمع بافت چربي در سنين ميانسالي شيوع بيشتري پيدا مي‌كند ولي كنترل وزن در همه مراحل زندگي، مهم است و در اين بين دوران‌هايي از زندگي داراي اهميت بيشتري هستند.
چاقي مادر قبل از بارداري
خيلي از افراد چاق، علت چاقي خود را عوامل ژنتيك بيان مي‌كنند. مطالعات نشان داده‌اند كه در پدر و مادر چاق، احتمال داشتن فرزندان چاق بيشتر خواهد بود ولي در اين مورد بيش از آنكه علت ژنتيك داشته باشد، چاقي به‌دليل شيوه نادرست زندگي و تغذيه والدين رخ مي‌دهد. لذا با توجه به شيوع روزافزون چاقي در كودكان و نوجوانان، كنترل وزن بايستي در مراحل اوليه زندگي و حتي قبل از بارداري آغاز شود. بر همين اساس توصيه مي‌شود مادراني كه قصد بارداري دارند، حداقل 3ماه قبل از بارداري وزن خود را به مقدار طبيعي برسانند.
خانم‌هايي كه چاقي مفرط دارند و نمي‌توانند در كوتاه مدت وزن خود را به حد مطلوب برسانند، كاهش 10 تا 15 درصد وزن قبل از بارداري، از عوارض دوران حاملگي مي‌كاهد و از چاقي بيش از اندازه مادران در دوران حاملگي نيز جلوگيري مي‌كند. مطالعات اخير حاكي از آن است كه كاهش وزن مادران چاق قبل از بارداري، در جلوگيري از چاقي كودك نيز مؤثر است.
چاقي كودكي و دوران بلوغ
پس از تولد، تغذيه با شير مادر در جلوگيري از چاقي مادر و نوزاد نقش اساسي دارد. بررسي‌ها نشان داده است نوزاداني كه از شير مادر تغذيه مي‌كنند، علاوه بر بهره‌گيري از منافع فراوان ديگر، احتمال چاقي در زمان كودكي و بزرگسالي را نيز به‌مراتب كمتر خواهند داشت.
سن 2 تا 5سالگي از زمان‌هايي است كه رشد قدي بيش از رشد وزني است. در نتيجه خيلي از مادران تصور مي‌كنند كه كودكشان وزن كافي نمي‌گيرد و شروع به درمان‌هاي نابجا براي افزايش وزن مي‌كنند كه نتيجه آن چاقي خواهد بود.
همچنين به‌دليل عدم‌تحرك بدني و شيوع روزافزون بازي‌هاي كامپيوتري چاقي در سنين كودكي رايج شده است كه معمولا باعث چاقي در دوران بلوغ خواهد شد.
به‌دليل تغييرات هورموني در دوران بلوغ به‌ويژه در دخترها، استعداد چاقي افزايش مي‌يابد كه همراه با عدم‌تحرك بدني به بهانه‌هاي مختلف از جمله اشتغال به تحصيل، اين چاقي افزايش مي‌يابد.
چاقي در اين دوران معمولا همراه با تغييرات هورموني است كه مي‌تواند زمينه ساز مشكلات عدم‌باروري در بزرگسالي شود. از طرف ديگر اين تغييرات هورموني زمينه ايجاد ساير بيماري‌هاي متابوليك از جمله ديابت، فشار خون بالا و افزايش چربي‌هاي خون را در سنين جواني فراهم مي‌كند كه اين موضوع مي‌تواند توجيه‌گر بروز اين بيماري‌ها در عين ناباوري در سنين پايين و همچنين حمله‌هاي قلبي و عروقي در ايام جواني باشد.
چاقي ميانسالي
با افزايش سن حتي با مصرف همان ميزان غذاي قبلي، افزايش وزن به‌دليل تغييرات ديگر از جمله كاهش سوخت و ساز بدن امري طبيعي به‌نظر مي‌آيد.
لذا با افزايش سن توجه به كاهش حجم غذا و نيز افزايش فعاليت بدني در ثابت نگهداشتن وزن مي‌تواند مفيد واقع شود.
در خانم‌ها حدود سن 50سالگي و حتي قبل از شروع يائسگي كه همراه با تغييرات هورموني است، زمينه چاقي و ساير بيماري‌هاي متابوليك شديدا افزايش مي‌يابد و خطر بيماري‌هاي قلبي حتي به ميزان مشابه آقايان در آن سنين مي‌رسد. لذا توجه به كنترل وزن، اگرچه با مشكلات بيشتري نسبت به سنين قبل از آن همراه باشد، ضروري است.
در سالخوردگي به‌ويژه در آنان كه زمينه چاقي را از قبل داشته‌اند، افزايش اشتها و نيز عدم‌تحرك بروز چاقي را بيشتر مي‌كند كه متأسفانه بايد گفت در اين سنين درمان چاقي با مشكلات بيشتري همراه خواهد بود.
كنترل برنامه غذايي در همه سنين داراي اهميت است ولي دوران ذكر شده زمان‌هايي هستند كه خيلي از افراد چاق، شروع چاقي خود را از آن زمان‌ها ذكر مي‌كنند. شروع چاقي و بيماري‌هاي متابوليك در اين دوره‌ها، در خانم‌ها بيش از آقايان است كه شايد همين موضوع شيوع بيشتر چاقي را در خانم‌ها توجيه كند. لذا با يك برنامه غذايي صحيح و انجام تمرينات ورزشي مي‌توان بدون اينكه به هيچ‌گونه دارو و شيوه‌هاي رايج كاهش وزن احتياج پيدا كرد، به وزن ايده‌آل خود رسيد.
