نامگذاري روزي از سال به عنوان روز مادر از گذشتههاي دور در ميان اقوام ملل مختلف متداول و مرسوم بوده است و در فرهنگ و آداب و رسوم كشورهاي مختلف هميشه روزي به تجليل از مقام مادر اختصاص داده شده است.
در كشور ما روز بيستم جماديالثاني كه مصادف با تولد بانوي بزرگ اسلام حضرت فاطمه(س) است به عنوان روز مادر نامگذاري شده و همه ساله در اين روز همه فرزندان ايران اسلامي روز تولد اين بانوي گرانقدر را جشن ميگيرند تا از زحمات مادران خود تشكر و قدرداني به عمل آورند. اما جالب است بدانيد كه اين رسم ديرينه و كهن ريشه در سنت اقوام يوناني دارد.
در فرهنگ يونان باستان روز تولد مادر خدايان اساطيري به عنوان روز مادر نامگذاري شده بود. بزرگداشت روز مادر در كشور انگليس از قرن سيزدهم ميلادي آغاز شد. در اين روز كه به عنوان يكشنبه مادرانه نامگذاري شده بود همزمان با قدرداني از مادر كليسا از مادر خانواده نيز تجليل ميشد. درسال هاي 1600 ميلادي نيز اين مراسم باشكوه و آيين سنتي همه ساله در روز يكشنبه مادرانه برگزار ميشد كه در حقيقت يك آيين مذهبي به شمار ميرفت. در اين روز همه كارگراني كه در مراكزي دورتر از محل زندگي خود كار ميكردند به خانه بازميگشتند تا در اين روز در كنار خانواده و مادرانشان باشند. تهيه كيك ميوهاي از مهمترين سنتهاي برگزاري اين آيين بود تا اين كه در سال 1644 ميلادي اين جشن به طور رسمي به ثبت رسيد. پس از گسترش دين مسيحيت در ميان اقوامي كه در آن زمان در اروپا زندگي ميكردند رهبران ديني تلاش كردند تا اين روز را به عنوان روزي براي تجليل از كليساها به عنوان مظهر قدرت در زندگي پيروان دين مسيحيت اختصاص دهند، اما پس از مدتي آنها تصميم گرفتند تا در اين روز همزمان با قدرداني از كليساها، در حمايت از انسانها و در پيمودن مسير زندگي از مقام بزرگ مادر نيز تجليل به عمل آورند. اما بنيانگذار روز مادر در تاريخ ايالات متحده آمريكا يك آموزگار انگليسي به نام آنا جارويس بود كه پس از مرگ مادرش در 8 مي سال 1905 ميلادي تصميم گرفت روزي را به عنوان روز مادر براي تجليل از زحمات همه مادران در تاريخ اين كشور به ثبت برساند. به همين علت نامههايي را براي رهبران ديني و سياسي كشور ارسال كرد تا هر طور شده اين ايده را عملي سازد. سرانجام در سال 1907 ميلادي روز دوم ماه مي يعني سالروز مرگ مادر آنا جارويس به عنوان روز مادر نامگذاري شد.
جنبشي براي روز مادر
جارويس جنبشي را براي ملي شدن روز مادر به راه انداخته بود كه به سرعت در مجامع عمومي گسترش يافته و به اين ترتيب در روز 8 مي سال 1914 ميلادي، دومين يكشنبه ماه مي به طور رسمي از سوي رئيسجمهور وقت آمريكا به عنوان روز مادر در تاريخ اين كشور به ثبت رسيد. با پايان جنگ جهاني اول بتدريج اين آيين فرهنگي در كشورهاي اروپايي نيز بشدت مورد استقبال قرار گرفت و به اين ترتيب برگزاري جشن روز مادر در سال 1917 در سوئيس و پس از آن در كشورهاي نروژ و سوئد و سرانجام در سال 1923 ميلادي در كشور آلمان رسمي شد. مادر جارويس يك كشيشزاده بود كه در كليسا تدريس ميكرد، او از گذشتههاي دور فعاليتهايي را براي تصويب قانوني براي اختصاص دادن روزي از سال به تجليل از مقام مادران آغاز كرده بود. اين زن علاقه زيادي به گل ميخك داشت و به همين علت دخترش جارويس در مراسم ويژه دومين سالگرد مرگ مادرش كه در كليسا برگزار كرد، همه كليسا را پر از گلهاي ميخك سفيدي كرده بود كه پس از پايان مراسم نيايش، همه آنها را به پاس حضور افراد شركتكننده در اين مراسم به آنها اهدا كرد كه اين موجب شد تا گل ميخك سفيد به عنوان سمبل روز مادر شناخته شود. اگرچه بعدها ميخكهاي رنگي جاي ميخكهاي سفيد را گرفتند و پس از آن از گل ميخك سفيد تنها در مراسم درگذشت مادران استفاده شد. تا سال 1925 ميلادي رسم بر اين بود كه در اين روز از مادراني كه در قيد حيات بودند با حلقههايي از ميخك صورتي و از مادراني كه از دنيا رفته بودند با حلقههايي از ميخك سفيد قدرداني شود، اما پس از اين به تدريج از انواع مختلفي از گلهاي زيباي ديگر نيز در تهيه حلقهها يا دستههاي گلي كه براي مادران سفارش داده ميشد، استفاده شد. اگرچه آنا جارويس نام خود را به عنوان بنيانگذار روز مادر در جهان مسيحيت به يادگار گذاشت، اما خودش هيچ گاه مادر بودن را تجربه نكرد و در سال 1948 ميلادي در يك خانه سالمندان در ايالت فيلادلفياي آمريكا از دنيا رفت و از آنجايي كه هيچ فرزندي نداشت، هزينه نگهداري او را در خانه سالمندان، تاجران گل كه همه ساله در سالروز بزرگداشت روز مادر، سود بسيار زياد و قابل توجهي را از آن خود ميساختند تامين ميكردند.
روز مادر در ايران
پس از انقلاب اسلامي روز بيستم جماديالثاني يعني روز ولادت حضرت فاطمه (س) كه بهترين الگوي زنان مسلمان در ايمان، فداكاري و مهرباني است به عنوان روز زن و روز مادر نامگذاري شده است. اگرچه بزرگداشت مقام مادر در ميان اقوام و ملل مختلف قدمتي طولاني دارد، اما در كشور ما در دورههاي مختلف تاريخ بزرگداشت اين روز بارها دستخوش تغيير و تحول شده است. در ايران باستان روز پنجم ماه حوت يعني پنجم اسفند روز مادر و روز همبستگي زنان بوده است. در اين روز زنها خواستهها و نيازهاي خود را مطرح ميكردند و درباره حل مشكلات زندگي و روابط اجتماعي خود به بحث و تبادل نظر ميپرداختند و عليه ناهنجاريها اعلام همبستگي و همكاري ميكردند. مردها نيز در اين روز به آنها هديه ميدادند و نهتنها مردان از همسرانشان بلكه فرزندان از مادران و برادران از خواهرانشان تجليل و قدرداني ميكردند.
روز مادر در ساير كشورها
در همه كشورهاي دنيا روز مادر يكي از شلوغترين و پررفت و آمدترين روزهاي سال است و همه افراد براي خريد هديه روز مادر در تلاش و تكاپو هستند و شور و حال خاصي در اين افراد ديده ميشود. براساس نظرسنجيهاي انجام شده بيش از 95 درصد افرادي كه در سراسر دنيا زندگي ميكنند در مراسم بزرگداشت روز مادر با اهداي هدايايي از مادران خود قدرداني و تشكر ميكنند. بسياري از مردم در آمريكا و اروپا در اين روز براي صرف ناهار يا شام همراه مادران خانواده به رستورانها ميروند تا روز خاطرهانگيزي را در كنار همديگر سپري كنند به همين علت اغلب رستورانها نيز در اين روز بسيار شلوغ و پر ازدحام هستند. بررسيهاي آماري انجام شده در كشورهاي اروپايي و آمريكايي حاكي از آن است كه روز اول سال نو ميلادي، روز تولد حضرت مسيح(ع) و روز مادر ازجمله روزهايي هستند كه در آن روزها بيشترين تماسهاي تلفني بين افراد برقرار ميشود.
افرادي كه نميتوانند در اين روز در كنار مادرانشان باشند با يك تماس تلفني يا با ارسال گل، هديه و حتي كارت تبريك از مادرانشان قدرداني و تشكر ميكنند. اگر فرزندان بتوانند اين روز در كنار مادرانشان باشند با كمك كردن به او در انجام كارهاي خانه و صرف غذا در كنار همه اعضاي خانواده از زحمات او تجليل و قدرداني ميكنند. در اغلب كشورها روزي در ماه مي به عنوان روز مادر نامگذاري شده است. در كشور لبنان نخستين روز بهار و دركشور ژاپن دومين يكشنبه ماه روز مادر است. در اين روز برپايي نمايشگاهي از آثار نقاشي كودكان 6 تا 14 ساله از مادران تجليل ميشود. در عربستان، پاكستان، امارات عربي متحده، قطر و هنگكنگ نيز كه ساكنان آنها عموما مسلمان هستند روز مادر در ماه مي جشن گرفته ميشود. در اين روز فرزندان به ديدن مادران خود رفته و با اهداي هدايايي چون گل، كيك يا هديههاي قيمتي و زينتي از مقام مادر قدرداني ميكنند و اين در حالي است كه در كشورهاي تركيه، فنلاند، ايتاليا، بلژيك، استراليا و دانمارك دومين يكشنبه از ماه مي به عنوان روز مادر نامگذاري شده است. جالب است بدانيد كه در كشورهاي سوئد و فرانسه مراسم روز مادر در آخرين يكشنبه از ماه مي برگزار ميشود و در كشور نروژ كه در همسايگي كشور سوئد است نيز دومين يكشنبه از ماه فوريه روز مادر نامگذاري شده است. برگزاري مراسم اين روز در اغلب كشورها مشابه است. مثلا در كشور فرانسه در اين روز اعضاي خانواده در كنار هم جمع ميشوند و با تهيه كيك و غذاي مخصوص اين روز، روز مادر را جشن ميگيرند. در كشور آرژانتين روز يكشنبه دوم ماه اكتبر روز مادر است و جالبتر از همه اين كه در كشور هندوستان در ماه اكتبر با برگزاري فستيوالي 10 روزه از مقام مادر تجليل و قدرداني ميشود. در كشورهاي پرتغال و اسپانيا نيز روز هشتم ماه دسامبر همزمان با برگزاري مراسم شكرگزاري از حضرت مريم، روز مادر نيز جشن گرفته ميشود. اما رسم اهالي كشورهايي كه پيشتر يوگسلاوي خوانده ميشدند در مقايسه با ديگر كشورهاي جهان متفاوت و جالب توجه است. دراين روز به جاي اين كه به مادران هدايايي تقديم شود، هديههايي از طرف مادران به فرزندانشان اهدا ميشود. آنها در ماه دسامبر روزي را به عنوان روز ماتريس جشن ميگيرند و 2 هفته پس از كريسمس فرزندان خانواده دست و پاي مادرانشان را در حالي كه آنها در خواب هستند، ميبندند، زماني كه مادر از خواب بيدار ميشود براي آزادي خودش هداياي كوچكي را كه در زير بالش خود مخفي كرده است به فرزندانش اهدا ميكند. معمولا در اغلب كشورها روز مادر، روز استراحت مادران است. مادران از انجام كارها و مسووليتهايي كه بر عهده دارند معاف هستند و به اين ترتيب ميتوانند اين روز را استراحت كنند و فرزندان و پدر خانواده به جاي مادر مسووليت امور خانه را برعهده ميگيرند.
همانطور كه ديديد هر كشوري براي برگزاري مراسم روز مادر فرهنگ و آداب و رسوم خاصي را مورد توجه قرار داده است و روز خاصي را بر تجليل از مقام مادر اختصاص داده است.
اما آنچه بيش از هر چيز ديگري اهميت دارد اين است كه برگزاري اين مراسم بهانهاي براي تشكر از مادر است و فرصتي است براي اين كه به همه مادران بگوييم كه چقدر آنها را دوست داريم. هرچند كه هيچگاه نميتوانيم آنطور كه بايد و شايسته است پاسخگوي زحمات اين فرشتههاي آسماني باشيم.