گفت‌وگو با عوامل ساخت روزگار قريب

كيانوش عياري شش سال را صرف ساخت «روزگار قريب» كرد و به گفته اين كارگردان، اين 10 ماه (از زمان پخش تاكنون)، شكنجه‌اي بود كه پس از تصميم يكباره تلويزيون براي پخش، بر او گذشت. در اين مدت، او به همراه تعدادي از همكارانش كه پس از سال‌ها به گفته خودش «سرند» شدند، مانند شبح، تمام شب‌ها كار ‌كردند تا «روزگار قريب» را هر هفته دوشنبه‌ها از دفتر تدوين به پخش برسانند.

نشست خبري سريال «روزگار قريب» شش سال پس از ساخت آن با حضور كارگردان، بازيگر اصلي و پنج تن ديگر از عوامل آن برگزار شد؛ اما از آنجا كه كيانوش عياري و همكارانش حتي در آخرين روزهاي پخش اين سريال باز هم درگير تصويربرداري بودند، نشست «روزگار قريب» به جاي برگزاري در محل خبرگزاري ايسنا، در محلي ديگر يعني بيمارستان بوعلي تهران و يكي از اتاق‌هاي اين بيمارستان كه عياري، هاشمي و همكارانش پس از دو سال مجددا به آن بازگشته بودند، برگزار شد.

در نشست سريال «روزگار قريب» علاوه بر كيانوش عياري (كارگردان)، مهدي هاشمي (بازيگر نقش ميانسالي و پيري دكتر محمد قريب)، حسن آقاكريمي (مديرتوليد)، اكبر صالحيان (طراح گريم)، سعيد صالحي و احمد صالحي (صدابرداران) و محسن پناهي (طراح صحنه) حضور داشتند.


اضافه كردن يك قسمت از روي لجبازي
در ابتداي اين نشست، كيانوش عياري درباره دليل به‌طول انجاميدن تصوير‌برداري «روزگار قريب» سخن گفت؛ او به تعطيلي پخش اين سريال در ماه رمضان اشاره كرد و گفت: پس از اين‌كه پخش سريال «روزگار قريب» در ماه رمضان متوقف شد، ما هم از روي لج يك قسمت به آن اضافه كرديم. 

تطبيق مواد اوليه با ذهنيت كارگردان
عياري در پاسخ به اين پرسش ايسنا كه آن چه به ‌عنوان مواد اوليه و تحقيق در اختيار او قرار گرفت با آن چه به‌عنوان فيلمنامه شكل گرفت و آن چه به‌عنوان سريال پخش شد، چه تفاوت‌هايي داشت؟ گفت: اين‌ها با هم خيلي فرق دارند؛ آن چه در اختيار من گذاشته بودند، مي‌بايست با ذهنيات خودم تطبيق مي‌كرد؛ لاجرم از صفر شروع كرديم؛ اما در اين چند سال گذشته ما فاقد فيلمنامه بوديم.

وي با بيان اين‌كه ساخت سريال «روزگار قريب» بدون فيلمنامه شروع شد، دراين باره توضيح داد: به‌جز يكي ـ دو قسمت، مابقي قسمت‌ها را پيرو شرايط و آنچه پيش مي‌آمد، مي‌ساختيم؛ اما همزمان با ساخت سريال، تحقيقات ما هم انجام مي‌شد.

به گفته وي، تحقيقات براي نگارش متن سريال «روزگار قريب»، شامل تحقيقات ميداني و كتابخانه‌اي بود و صحبت با خويشان دكتر قريب و همچنين شاگردان ايشان، بخش عمده‌اي از تحقيقات اين سريال را شامل مي‌شد.

بهايي كه براي نداشتن فيلمنامه پرداخت شد
وي در پاسخ به اين پرسش باتوجه به نداشتن فيلمنامه آيا پس از تحقيق و ساخت برخي صحنه‌ها به مواردي جذاب در زندگي دكتر قريب برخورد كرده كه نتوانسته درحين تصويربرداري لحاظ كند؟ گفت: به هرحال اين‌ها بهايي بود كه براي اين روش كاري پرداخت شده است.

كيانوش عياري در پاسخ به پرسش ديگر ايسنا كه اگر امروز بار ديگر سريال «روزگار قريب» را بسازد باز هم به همين گونه آن را خواهد ساخت؟ گفت: قريب به يقين بازهم اين سريال را اين‌گونه خواهم ساخت.

او در پاسخ به اين پرسش كه آيا ساير همكاران وي هم حاضر به اين كار هستند، گفت: اين سوال را بايد از آنها پرسيد كه آيا دراين 5 - 6 سال به آنان خوش گذشته است يانه؟!

روزگار بي‌پايان قريب
مهدي هاشمي در پاسخ به اين پرسش كه آيا باز هم حاضر است بازي در روزگار قريب را ادامه دهد؟ باخنده گفت كه در صورت تحقق اين امر، سريال عياري را بايد «روزگار بي‌پايان قريب» مي‌ناميدند.

وي سپس توضيح داد: سريال‌هاي اين‌چنيني كه براساس داستان‌پردازي پيگير سريالي استوار نيستند، مي‌توانند تا 500 قسمت هم ادامه يابند. «روزگار قريب» را داستانك‌ها، سريال كرده‌است و تمام ارزش آن اين است كه اين داستانك‌ها مي‌توانند به بخش‌هاي جزيي‌تري تقسيم شوند و صحنه‌ها، زندگي‌ها، برخورد‌ها و ارتباطات است كه به اين سريال شخصيت مي‌دهد.

به اعتقاد مهدي هاشمي از اين سبك كاري مي‌توان روحيه اقشار مختلف يك ملت و ارتباطات آنان را معرفي كرد و در حقيقت فرم و شكل «روزگار قريب» فرصت را فراهم كرده كه رنگ و بويي از ايرانيان تصوير شود. 

صحبت‌هايي از صدابردارن سريال «روزگار قريب»
پس از مهدي هاشمي، احمد صالحي كه تمام سريال «روزگار قريب» را سر صحنه صدابرداري كرده‌است، درباره مشكلات اين‌كار در كشور ما و صداهاي زائد اطراف گفت: اين مساله مبتلا به تمام فيلم‌ها و سريال‌هايي است كه در ايران توليد مي‌شود؛ چرا كه پلاتويي وجود ندارد و ما بايد در مكان‌ها و لوكيشن‌هاي طبيعي تصويربرداري را انجام دهيم.

وي در اين باره خاطره‌اي را يادآور شد: ما حدود 9 ماه در فرحزاد و كنار يك رودخانه خروشان صدابرداري داشتيم و واقعا صدا‌ به ‌صدا نمي‌رسيد. من با آقاي عياري و آقاي حسيني و آقاي پناهي صحبت مي‌كردم كه اين چه لوكيشني است كه شما انتخاب كرده‌ايد؛ ما كه نمي‌توانيم در اين لوكيشن صداها را ضبط كنيم. آقاي عياري هم مصر بودند كه بايد در همين لوكيشن كار كنيم؛ بنابراين ما لاجرم ناچار شديم در همان لوكيشن با ترفندهايي كه اجرايي كرديم، صداها را ضبط كنيم كه البته خيلي مشكل بود.

وي ادامه داد: اغلب مشكلات صدا از طريق ابزاري حل شد؛ آقاي عياري هم در اين زمينه به ما كمك كردند؛ براي مثال به ‌دليل صداهاي مزاحم در صحنه‌اي كه كنار رودخانه تصويربرداري شد، اغلب نماها را بسته گرفتند تا ما بتوانيم ميكروفن را بالاي سر هنرپيشه بگيريم.

صالحي با تاكيد بر اين‌كه بدون همكاري تمامي عوامل، اين سريال ساخته نمي‌شد، دراين باره خاطرنشان كرد: همه در ساخت اين سريال با هم سهيم بوديم و البته آقاي عياري در صدر كار، هواي همه را داشتند و با مشكلات ما كنار مي‌آمدند.

وي به اين پرسش كه آيا از زمان طولاني ساخت سريال «روزگار قريب» خسته نشده است؟ پاسخ منفي داد و افزود: انجام اين كار براي من خيلي لذت‌بخش بود. اين كار براي من يك كار تجربي بود و مدام در كنار آقاي عياري در حال آموزش بوديم.

صدابردار سريال «روزگار قريب» در پاسخ به پرسش ايسنا درباره مشكلات ساخت سريال‌هاي تاريخ معاصر، خاطرنشان كرد: ما در ايران مشكل كمبود لوكيشن و پلاتو داريم؛ ما همه صحنه‌ها را در لوكيشن‌هاي واقعي فيلمبرداري مي‌كنيم و هيچ امكان براي دكورسازي نيست. حتي شهرك سينمايي غزالي كنار اتوبان واقع شده‌است و شب‌ها سروصداي ترافيك اذيت مي‌كند. بنابراين ضرورت ايجاب مي‌كند كه شهرك‌هايي را براي انجام كارهاي تاريخي درنظر بگيرند تا همه چيز در اختيار عوامل باشد و عامل مزاحمي درصحنه نباشد.

پرسش عياري از ديگر صدابرادر «روزگار قريب»
در بخش ديگري از اين نشست ايسنا، كيانوش عياري به طرح پرسشي از ديگر صدابردار خود پرداخت. سعيد صالحي در پاسخ به اين پرسش كه در شرايطي كه صدابرداري صحنه جزء ملزومات يك سريال تاريخي است، صدابردار تا چه اندازه بايد خود را با مشكلات تصوير يك فيلم تطبيق دهد؟ گفت: كاركردن با آقاي عياري در عين‌حال كه لذت‌بخش است، سختي خود را دارد. ايشان وقتي معمولا با نابازيگران كار مي‌كنند، با چند برداشت به صحنه موردنظر خود مي‌رسند. در چنين شرايطي صدابردار و ساير عوامل فني وقت كافي ندارند كه ايرادات خود را برطرف كنند و اتفاقي كه مي‌افتد را به بهترين نحو صدابرداري كند.
وي ادامه داد: وقتي از بازيگري مي‌خواهيم كه كمي بلندتر صحبت كند تا صدايش راحت ضبط شود، آقاي عياري تأكيد مي‌كند كه حتما بايد آهسته صحبت كند.

در اين راستا، كيانوش عياري با يادآوري خاطره‌اي از ساخت يكي از فيلم‌هاي سينمايي خود، خاطرنشان كرد: در يكي از فيلم‌هاي سينمايي‌ام، اين تجربه را داشتم و ديدم بازيگر ديالوگي كه بايد نجوا كند را با صداي بلند بيان مي‌كند. مي‌رفتم به او تذكر مي‌دادم و مي‌گفتم لطفا آرام صحبت كنيد. اما بازهم مي‌ديدم او ديالوگش را فرياد مي‌زند. آخر هم بازيگر زير گريه زد؛ از او پرسيدم چه اتفاقي افتاده است؟ گفت كه شما به من مي‌گوييد آرام صحبت كن، صدابردار به من چشم غره مي‌رود كه بلند صحبت كنم. در ادامه حتي نزديك بود كار به درگيري فيزيكي بينجامد. چراكه بازيگر تنها بايد تحت فرمان گروه كارگرداني باشد نه اين‌که نياز ميكروفن تن صدايش را تعيين كند.

در ادامه احمد صالحي نيز به صحنه‌هايي كه مهدي هاشمي به دليل ايفاي نقش مقطع بيماري دكتر قريب با صداي آهسته صحبت مي‌كرد، اشاره كرد و گفت: در برخي موارد ما مجبور بوديم براي ثبت صداي آقاي هاشمي ميكروفن را در شرايطي دشوار به ايشان نزديك كنيم به نحوي كه در كادر هم نباشد. اما به آقاي هاشمي فشار نمي‌آورديم كه بلندتر صحبت كند.

در ادامه اين بحث، كيانوش عياري در پاسخ به پرسشي درباره ناله‌هاي مهدي هاشمي كه تا حدودي حسن بيماري را به مخاطب هم منتقل مي‌كرد گفت: آقاي هاشمي در قسمت‌هايي كه حالت يك بيمار را نشان مي‌دهند، خيلي موفق و خوب هستند؛ من حتي چندسالي است كه مي‌خواهم از ايشان بپرسم كه آيا شما سابقه چنين بيماري دشواري را داشته‌ايد كه مدتي زمين‌گير شده باشيد و نفس صحبتتان را هم از دست داده باشيد.

آقاي مهدي هاشمي خيلي‌خوب صحبت مي‌كردند و حس بيمار بودن دكتر قريب به مخاطب منتقل مي‌شد؛ محور اين سريال هم دوران بيماري دكتر قريب و روز پايان عمرش است.

عدم تاكيد بر شباهت بازيگران با شخصيت‌هاي واقعي در چهره‌پردازي
در ادامه اين نشست، اكبر صالحيان در پاسخ به پرسشي درباره تاكيد كيانوش عياري بر واقعي‌بودن تمامي لحظات سريال و تاثير آن بر نوع چهره‌پردازي، خاطرنشان كرد: آقاي عياري براين مساله كه گريم بازيگران حس نشود، خيلي حساسيت دارند و ما هم سعي كرديم آن را رعايت كنيم.

اين چهره‌پرداز به اين پرسش كه روند طولاني تصويربرداري، آيا تذكراتي از سوي طراح چهره‌پردازي به بازيگران براي حفظ راكود چهره را نيز به همراه داشته است؟ پاسخ مثبت داد و افزود: به‌ هر حال ما به اين مشكلات بر مي‌خورديم؛ بازيگراني داشتيم كه كارهايي ديگر را در خلال تصويربرداري «روزگار قريب» برعهده مي‌گرفتند و دوباره به سريال برمي‌گشتند. قطعا مجبور بوديم اين تغييرات در راكورد چهره را به نوعي درست كنيم؛ براي مثال آقاي مهران رجبي سه‌بار ريششان را تراشيدند و ما مجبور شديم آن را ترميم كنيم.

صالحيان در پاسخ به پرسش ديگر ايسنا درباره اهميت حضور طراح گريم در تمامي روزهاي تصويربرداري و نظارت بركار، خاطرنشان كرد كه او بر اين نكته كه در تمام روزها و لحظات گريم بازيگران در صحنه حضور داشته باشد، تاكيد داشته است.

طراح گريم سريال «روزگار قريب» در پاسخ به اين پرسش كه تا چه اندازه بر شباهت بازيگران اين سريال با شخصيت‌هاي واقعي تاكيد داشته است؟ گفت: رعايت شباهت آدم‌ها لحاظ مي‌شد؛ براي مثال درگريم بازيگري كه نقش مهندس بازرگاني را ايفا مي‌كرد، براساس كتب مستند پيش رفتيم و هرآن چه در كتاب ديده مي‌شد را در فيلم پياده كرديم.

وي در عين حال تاكيد كرد‌ كه در گريم بازيگران سريال «روزگار قريب»، قرار بر اين نبوده ‌است كه بازيگران دقيقا شبيه شخصيت‌هاي واقعي باشند.

كيانوش عياري نيز با تاييد اين مطلب، خاطرنشان كرد: آقاي رضا بابك شباهت بسياري به مهندس بازرگان داشت و شايد اين شخصيت‌ تنها شخصيتي بود كه شبيه ما به ازاي واقعي‌اش انتخاب شد.

وي در ادامه نشست، در پاسخ به پرسشي درباره ميزان شباهت مهدي هاشمي با دكتر قريب، خاطرنشان كرد: لزومي نداشت كه آقاي مهدي هاشمي شبيه دكتر محمد قريب باشد؛ اصل انتخاب، بر خود آقاي هاشمي استوار بود و شباهت فيزيكي در اين مورد نقشي نداشت. هرچند آقاي مهدي هاشمي از اين حيث هم چندان با دكتر قريب فاصله نداشت؛ اما مهم‌ترين عامل خود وجود آقاي مهدي هاشمي، بازي و شخصيت ايشان بود.