کلیات
خلیجفارس نام آبراهی پراهمیت در آسیای غربی و منطقه خاورمیانه است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبهجزیره عربستان قرار دارد. مساحت خلیجفارس ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان بهشمار میآید.
نام تاریخی
نام تاریخی این خلیج، در زبانهای گوناگون، ترجمه عبارت خلیجفارس یا دریای پارس بودهاست. همچنین در تمام سازمانهای بینالمللی نام رسمی این خلیج، «خلیجفارس» است. سازمان آبنگاری بینالمللی از نام خلیج ایران (خلیجفارس) برای این خلیج استفاده میکند.
زمین شناسی
زمینشناسان معتقدند که در حدود پانصد هزار سال پیش، صورت نخستین خلیجفارس در کنار دشتهای جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیجفارس در آغاز، بسیار پهناور بوده بهطوریکه تا اواخر دوره سوم زمینشناسی بیشتر جلگههای برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوههای زاگرس در زیر آب بودهاند.
از آخرین تغییرات خلیج فارس، این بوده که این خلیج، طی دوران آخرین عصر یخبندان (حدود ۷۰ تا ۱۱ هزار سال پیش) که آبوهوای زمین سردتر بوده و یخسارهای قطبی و یخچالهای کوهستانی گسترش یافتهاند، و در نتیجه به دلیل جذب آب اقیانوسها به یخسارهای قطبی و گسترش آنها، آب اقیانوسها و دریاها در طی این دوران پایین رفتهاست (بهطور میانگین ۱۲۰ متر).
در این مدت، جایی که امروزه به نام خلیجفارس میشناسیم، وجود نداشته و به صورت گودالی بسیار بزرگ بوده که رودخانه پهناور اروندرود به آن میریخته و در عمیقترین بخشهای آن، دریاچهها و برکههایی وجود داشتهاند؛ برخی بررسیها نشان میدهد که احتمالاً تمدنی در آن مناطق شکل گرفته، که با ورود و بالاآمدن سطح آب در خلیج فارس، بقایای آن به زیر آب رفتهاست.
پس از پایان آخرین عصر یخبندان در حدود ۱۱هزار سال پیش، و ذوبشدن یخهای قطبی و بالاآمدن آب اقیانوسها و دریاهای آزاد، سطح دریای عمان نیز بالا آمده و از طریق تنگه هرمز، آب به درون گودال بسیار بزرگی که امروزه به نام خلیج فارس میشناسیم، جاری شده و بهتدریج، به شکلی که امروز میبینیم درآمده است. گمانهزنیهایی وجود دارد که پس از خروج انسان هوموساپینس از آفریقا در حدود ۷۰هزار سال پیش، بستر خلیجفارس محل شکلگیری تمدن (ها) یی بوده که پس از پایان عصر یخبندان، آثار آن تمدن (ها) به زیر آب رفتهاست.
جغرافیا
خلیجفارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم میشود. کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیجفارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیجفارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند. به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیجفارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بینالمللی، منطقهای مهم و راهبردی بهشمار میآید.
خلیجفارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ قرار دارد.
این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط است. از بین کشورهای همسایه خلیجفارس، کشور ایران دارای بیشترین مرز آبی مشترک با خلیجفارس است. طول مرز آبی کشور ایران با خلیجفارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰کیلومتر است.
طول خلیجفارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است. عریضترین بخش خلیجفارس ۱۸۰ مایل (۲۹۰ کیلومتر) است. عمیقترین نقطه خلیجفارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم عمقترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب است. همچنین جزایر متعددی در خلیجفارس وجود دارند.
آب وهوا
آب و هوای خلیجفارس خشک و نیمه استوایی است. در تابستان دما گاهی تا ۵۰ درجه سانتی گراد میرسد و میزان تبخیر بیشتر از میزان آبهای وارده میشود. در زمستان دما تا ۳ درجه سانتی گراد هم گزارش شدهاست. در عین شوری زیاد آب خلیجفارس، ۲۰۰ چشمه آب شیرین در کف و ۲۵ چشمه آب کاملاً شیرین در سواحل آن جریان دارند که منشأ همگی آنها از کوههای زاگرس در ایران است.
آبهای شیرینی که وارد خلیجفارس میشوند عمدتاً محدود به روان آبهای کوههای زاگرس در ایران و کوههای ترکیه و عراق است. رودخانههای اروندرود، کارون، جراحی، مند، دالکی و میناببزرگترین و پرآبترین رودخانههایی هستند که به خلیجفارس میریزند که بیشتر سرچشمههای آنها در کوههای زاگرس قرار دارند. در کرانه جنوبی آبهای ورودی به خلیجفارس بسیار کم است که موجب بالا بودن رسوبات کربناتی در این بخش شدهاست. به دلیل محصور بودن، اثر اقیانوس بر خلیجفارس بسیار ناچیز است و به همین علت سرعت جریانهای زیرین و افقی آن بسیار کم و در حدود ۱۰ سانتیمتر در ثانیهاست.
شوری بیشتر خلیجفارس نسبت به اقیانوس موجب پیدایش جریان آبی از اقیانوس هند به خلیجفارس میشود که به موازات ساحل ایران و در جهت پادساعتگرد است. جریان ذکر شده با کاهش دما و شوری همراه است بهطوریکه در تنگه هرمز مقدار نمک ۳۶٬۶ گرم در لیتر و در انتهای شمال غربی و در دهانه کارون در حدود ۴۰ گرم در لیتر است. میزان بارندگی در سواحل جنوبی کمتر از ۵ سانتیمتر در سال و در سواحل شمالی بین ۲۰ تا ۵۰ سانتیمتر در سال است.
نام خلیجفارس
خلیجفارس و مترادفهای آن در سایر زبانها، اصیلترین نام و نامی است بر جای مانده از کهنترین منابع، که از سدههای پیش از میلاد بطور مستمر در همه زبانها و ادبیات جهانی استفاده شدهاست و با پارس، فارس، ایران و عجم ـ. نامهای ایران ـ. و معادلهای آن در سایر زبانها گره خوردهاست. گرچه این آبراهه در همه متون تاریخی و جغرافیایی عربی خلیجفارس و بحر فارس نامیده شدهاست با این حال، این نامگذاری از دهه ۱۳۳۰ خورشیدی از سوی ملیگرایان عرب مورد چالش واقع شدهاست.
در سالهای اخیر بسیاری از دانشمندان غربی و عربی و مسلمان در خصوص قدمت نام خلیجفارس یا علت تحریف نام خلیجفارس اظهار نظرهای مستندی داشتهاند که مجموعه این اعترافات در کتاب اسناد نام خلیجفارس، میراثی کهن و جاودان نوشته محمد عجم و در وب سایت مرکز مطالعات خلیجفارس و دریای پارس جمعآوری شدهاست.
جزایر ایرانی خلیجفارس
از میان جزایر خلیجفارس بیش از ۳۰ جزیره مسکونی و غیرمسکونی آن متعلق به کشور ایران است. برخی از این جزایر به علت کشند آب (جذر و مد) در زیر آب قرار میگیرند و غیرمسکونی هستند. جزایر غیرمسکونی خلیجفارس به عنوان زیستگاه مرجانهای دریایی، محل تخمگذاری پرستوهای دریایی و لاکپشتها و هم چنین زیستگاه انواع پرندگان مهاجر از اهمیت ویژه جهانی برخوردار است. بزرگترین جزیره این خلیج قشم نام دارد.
اهمیت خلیجفارس
خلیجفارس در واقع محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. از نظر راهبردی در منطقه خاورمیانه، به عنوان بزرگترین و مهمترین مرکز ارتباطی بین این سه قارهاست و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند است. به همین دلیل از دیرباز مورد توجه قدرتهای جهانی و هم چنین بازرگانان و تجار دنیا بودهاست. هم چنین این منطقه منبع مهم انرژی جهان است. در مجموع خلیجفارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب میشود.
بزرگترین عامل اهمیت خلیجفارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است بهطوریکه این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهادهاند. خلیجفارس مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقهای مهم و راهبردی بهشمار میآید. در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیجفارس تأمین میشود که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش مییابد. نفت تولید شده در حوزه خلیجفارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود.
خلیجفارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط جهان دارای مزایای زیادی مانند سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاهها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه است. طبق آخرین برآوردهای انجام شده حوزه خلیجفارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای دادهاست.
همچنین بندرهای مهمی در حاشیه خلیجفارس وجود دارد که از آنها میتوان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، کیش، خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی وابوظبی را در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد.
اهمیت نظامی-راهبردی
از منظر نظامی، وجود پایگاههای نظامی متعدد اعم از دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیجفارس که عمدتاً متعلق به کشورهای آمریکا و انگلستان هستند و هم چنین حضور ناوهای جنگی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در آبهای خلیجفارس، اهمیت نظامی و راهبردی خلیجفارس را نمایان میسازد. جنگ نفتکشها که در جریان جنگ ایران و عراق رخ داد یکی از عوامل حضور نظامی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در خلیجفارس شد. اهمیت نظامی-راهبردی خلیجفارس بهطور ویژه در جریان جنگ ایران و عراق، جنگ خلیجفارس و جنگ عراق آشکار شد.
رقابتهای غواصی عمق ارتشهای جهان با شرکت تیمهای غواصی کشورهای چین، روسیه، ایران، ونزوئلا، هند و سوریه در بندر کنارک سیستان و بلوچستان در حال برگزاری میباشد.
این رقابتها تا یازدهم شهریور ماه ادامه دارد.
کد خبر: ۱۰۷۲۹۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۰۸
سیستان و بلوچستان عملاً از پروژههای انتقال آب دریا خط خورده و صنایع خراسان قرار است آب مورد نیازشان را از خلیج فارس تامین کنند.
کد خبر: ۱۰۷۲۹۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۰۸
براساس این گزارش، از شنبه تا اواسط هفته آینده با توجه به شمالی شدن جریان هوا در استانهای ساحلی خزر، به ویژه در دامنهها و ارتفاعات، بارش باران گاهی با رعد و برق پیشبینی میشود.
کد خبر: ۱۰۷۰۸۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۲۸
سفیر و معاون نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل در نشست شورای امنیت سازمان ملل درخصوص امنیت دریانوردی گفت: جار و جنجال اسرائیل در مورد حادثه کشتی مرسر استریت نمیتواند اذهان را از دیگر فعالیتهای بیثبات کننده و ماجراجویانه رژیم اسرائیل در منطقه منحرف کند.
کد خبر: ۱۰۶۹۰۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۹
یک هفته هیاهوی رسانهای صهیونیستها به همراه حامیان غربی این رژیم در نهایت نتیجه و دستاورد قابل اعتنایی برای این رژیم نداشت. برخی اعضای شورای امنیت در نشست روز جمعه از اتهامات انگلیس درباره اسرائیل حمایت نکردند و خواستار تحقیقات مستقل و کاملی برای روشن شدن صحت و سقم این ادعا شدند.
کد خبر: ۱۰۶۸۵۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۶
سفیر ایران در فرانسه:
سفیر ایران در فرانسه با انتشار پیامی در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: صلح و ثبات، آزادی کشتیرانی و تامین امنیت آبراههای راهبردی در خلیج فارس و دریای عمان حتی دیگر نقاط جهان یک اصل و ضرورت غیرقابل انکار برای ایران محسوب میشود.
کد خبر: ۱۰۶۸۳۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۵
بی شک قشم یکی از جزایر زیبا در خلیج فارس است که از آن به عنوان بزرگترین جزیره ایران یاد می شود.این جزیره زیبا و مهم مملو از جاذبه های تاریخی، تفریحی و طبیعی است.قشم آنقدر جاهای دیدنی و سواحل زیبایی دارد که هر ببینده ای را مبهوت زیبایی خود میکند، ساحل روستای سلخ، ساحل سوزا، ساحل روستای شیب دراز، ساحل زیتون و ساحل روستای مسن از جمله سواحل دیدنی و گردشگری این جزیره زیبا در خلیج نیلگون همیشه فارس است.
کد خبر: ۱۰۶۸۳۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۵
فرمانده نیروی دریایی سپاه گفت:در تمام مرزهای آبی خلیج فارس و تنگه هرمز امنیت کامل برقرار است، حتی برای دفاع از امنیت منافع جمهوری اسلامی در آبهای آزاد و دور دست آمادگی لحظهای داریم.
کد خبر: ۱۰۶۸۳۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۵
حواشی سانحه پنجشنبه هفته گذشته برای کشتی رژیم صهیونیستی در آبهای دریای عمان همچنان با رجزخوانی و فضاسازی غربیها علیه ایران بدون ارائه کمترین سندی ادامه دارد.
کد خبر: ۱۰۶۸۲۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۴
سخنگوی وزارت امور خارجه اخبار منتشر شده در مورد بروز حوادث امنیتی پی در پی برای کشتیها در منطقه خلیج فارس و دریای عمان را کاملا مشکوک دانست و نسبت به هر گونه فضاسازی کاذب برای اغراض خاص سیاسی هشدار داد.
کد خبر: ۱۰۶۷۸۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۳
سفیر ایران در گفتوگو با روزنامه «فایننشال تایمز»
محسن بهاروند، سفیر ایران در بریتانیا، به دنبال ادعاهای مطرح توسط وزیر خارجه بریتانیا علیه ایران، در مورد حمله به کشتی اسرائیل «مرسر استریت» در دریای عمان، در گفتوگو با روزنامه «فایننشال تایمز» ضمن تکرار مواضع رسمی کشورمان در مورد عدم مداخله ایران در حمله به این کشتی، اظهار داشت: ادعاهای مطرح از سوی مقاماتهای بریتانیایی در این باره «شتابزده و ناپخته» ارزیابی میشود.
کد خبر: ۱۰۶۷۸۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۲
اسکای نیوز گزارش داده یک گروه شامل ۸ تا ۹ مرد مسلح وارد یک تانکر در آبهای امارات شدهاند. یک منبع امنیتی گفت به نظر میرسد آنها کشتی را ربودهاند. تایمز لندن نیز به نقل از منابعی مدعی شد، احتمالا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پس ربایش کشتیها در دریای عمان است.
کد خبر: ۱۰۶۷۷۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۲
سعید خطیب زاده گفت: ایران به عنوان ضامن امنیت خلیج فارس بیانیههای تحریکآمیز و به صورت هماهنگ طراحیشده از سوی انگلستان و آمریکا را محکوم میکند.
کد خبر: ۱۰۶۷۵۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۱
وزارت برق عراق در ادامه تلاش برای حل معضل برق این کشور به دنبال وارد کردن یکهزار و ۴۶۰ مگاوات برق از کشورهای حاشیه خلیج فارس و اردن است.
کد خبر: ۱۰۶۷۳۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۰
یک کارشناس اقتصاد مسکن با بیان اینکه مساله مهاجرت از جنوب کشور به حاشیه تهران و استانهای شمالی در آینده تشدید میشود گفت: بعد از ۵۰ سال هنوز یک سند آمایش سرزمین ملی مصوب و قابل اجرا نداریم و در این شرایط توسعه نامتوازن، کمبود آب، مشکلات زیست محیطی و اقتصادی در جنوب کشور باعث تخلیه این مناطق از جمعیت خواهد شد.
کد خبر: ۱۰۶۵۶۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۰۱
چند روزیست ویدئوای از پرش یک نهنگ در ساحل بوشهر در فضای مجازی منتشر شده است.
کد خبر: ۱۰۶۵۰۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۲۹
کد خبر: ۱۰۶۴۴۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۲۶
یک منبع امنیتی عصر چهارشنبه به رسانههای عراقی گفته است یک کشتی عراقی در خلیج فارس آتش گرفت و ۹ خدمه این کشتی جان سپردند.
کد خبر: ۱۰۶۴۰۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۲۳
سفیر ایران در روسیه:
سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه گفت: استان مازندران نزد مسئولان دولتی و بازرگانان روسیه به عنوان دروازه بازرگانی و تجارت این کشور با کشورهای حاشیه خلیج فارس مطرح است.
کد خبر: ۱۰۶۲۳۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۱۵
مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان گفت: شناورهای سبک با توجه به مواج شدن دریا (از امروزیکشنبه تا صبح سه شنبه) از تردد در خلیج فارس و دریای عمان خودداری شود.
کد خبر: ۱۰۶۱۷۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۱۳