کلیات 

جنبش اَمَل یکی از دو حزب عمده شیعه در لبنان است. این جنبش در سال ۱۹۷۴ توسط سید موسی صدر پایه‌گذاری شد. جنبش امل یکی از طرف‌های درگیر در جنگ داخلی لبنان بود. هم‌اکنون نبیه بری دبیرکل جنبش امل است.

جایگاه شیعیان

انتخابات سال ۱۹۳۲. م در لبنان که با حمایت فرانسه صورت گرفت، هیچ‌گونه امتیازی به شیعیان نداد و تمام اختیارات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را در اختیار مسیحیان مارونی قرار داد.  میثاق ملی سال ۱۹۴۳. م نیز نظرات جامعه در حال کثرت شیعیان را تأمین نکرد. تنها پس از ۱۵ سال درگیری و قدرت گرفتن نظامی و تا اندازه‌ای حکومتی شیعیان بود که منجر به توافق نامه طایف (۱۹۹۰) گردید که تا حدودی عرصه را برای حضور فعال‌تر شیعیان در صحنه سیاسی لبنان فراهم کرد.
شیعیان به واسطه عدم سازمان‌دهی و رهبری مقتدر، برخورد‌های سرکوب گرایانه را به ویژه در قرون ۱۹ و ۲۰ میلادی متحمل شدند. در این شرایط شیعیان برای سرپوش گذاشتن به تحقیر‌ها و تبعیض‌هایی که بر آن‌ها اعمال می‌شد و غالباً از روی فقر اقتصادی به احزاب چپی و کمونیست جذب شدند.
در واقع با پیدایش اَمل، تشیع در فرهنگ سیاسی لبنان به حرکت هدف داری اطلاق گردید که مبتنی بر پایه و اصول خاصی است. اَمل با آگاهی دادن به مردم لبنان نشان داد که شیعه و هر انسان محروم دیگری از هر طایفه، توأم با هم و هر دو قربانی یک نوع طرز تفکر هستند.

طرز تفکری که محصول آن به انحطاط بردن جوانان دیگر فرق با توسل به حربه‌های مختلف و در نهایت اختلافات گروهی بین طوایف و حتی درون طوایف است. شیعیان و مردم محروم جنوب لبنان نسبت به سایرین بدترین شرایط را از لحاظ محل اسکان، مسایل امنیتی، بهداشتی و اصلاحات عمرانی داشتند. مضاف بر آن عمده کار‌های سنگین اعم از کارگری و… در لبنان بر عهده شیعیان بود. در واقع ساختار حاکم با اعمال فشار‌های اقتصادی از یک سو و رواج فرهنگ مغایر با شئونات اسلامی از سویی دیگر، انزجار از مسلمان بودن و شیعه بودن را ترویج و با این رویه در جهت از بین بردن هسته اصلی طایفه یعنی خانواده گام برمی‌داشت.

آغاز فعالیت‌های سید موسی صدر

ورود موسی صدر به لبنان خلاء رهبری پرقدرت شیعیان را پر کرد. موسی صدر با آغاز اقدامات خود از ابتدای دهه ۱۹۶۰. م تا اواخر دهه ۱۹۷۰. م موجب تغییرات بنیادی در زندگی این طایفه شد.  عمده این اقدامات عبارتند از:

۱- تأسیس مراکز و مؤسسه‌های خاص شیعیان جهت بهبود وضع معیشتی و فرهنگی آنان ۲- تأسیس مجلس اعلی شیعیان لبنان به عنوان اولین مرکز قانونی شیعیان با هدف تنظیم امورات مربوط به طایفه ۳- اخذ امتیازات از دولت مرکزی و تأسیس مجلس جنوب در راستای بهسازی هر چه بیشتر اوضاع اجتماعی و اقتصادی شیعیان ۴- برقراری ارتباط با سران کشور‌های مختلف در جهت ایجاد صلح در لبنان ۵- توجه و پی‌گیری مسئولیت‌های ملی و صیانت از استقلال و تمامیت ارضی لبنان ۶- تأسیس نخستین سازمان غیردولتی شیعیان (حرکت المحرومین) ۷- تأسیس نخستین سازمان شبه نظامی شیعیان (اَمل).

امل بعد از موسی صدر

با غیبت شهید صدر کاری نو در روند سیاست‌های این سازمان به وجود آمد. رهبری جدید (دکتر چمران و سید عباس موسوی) با بهره‌گیری از عناصر تکنوکرات، خط نظامی حاکم بر جنبش را با رویکرد‌های دیپلماتیک همراه کرد. حضور نبیه بری رهبری سازمان در اجلاس آشتی ملی یا کمیته نجات در سال ۱۹۸۲م؛ و حمایت اَمل از طرح عدم درگیری با اسرائیل به منظور مصون ماندن از تعرضات این کشور به جنوب موجب بحران درون گروهی تشکیلات شد. بخشی از نیرو‌های این سازمان که گرایش دینی قوی تری داشتند به رهبری سید عباس موسوی از این سازمان جدا شدند و «امل اسلامی» را تأسیس کردند که بعداً با پیوستن برخی دیگر از گروه‌های مبارز علیه اشغال اسرائیل، تبدیل به حزب‌الله شد.

• در مورد حزب الله در ویکی تابناک بیشتر بخوانید