کلیات
مسکن مهر مجتمع‌های مسکونی هستند که ساختشان در دولت محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور وقت ایران آغاز شده. هدف از این طرح خانه‌دار کردن قشر‌های کم درآمد که طبق آن دولت با واگذاری قطعه زمین رایگان سعی داشت خانه‌سازی را تشویق کند. اوایل سال ۹۲، دولت دهم مسکن مهر را با پیشرفت ۷۰ درصدی تحویل دولت یازدهم داد. تا روز ۲۲ مردادماه سال ۱۳۹۶ تعداد ۱٬۸۳۹٬۸۲۹ واحد مسکن مهر تکمیل و افتتاح شد.
فلسفه آغاز و کار و پیامدها
این طرح پس از افزایش شدید بهای مسکن در ایران شروع شد. دولت برای تأمین مالی این طرح از بانک مرکزی قرض کرد، که منجر به رشد نقدینگی و افزایش تورم شد به‌طوری‌که نیمی از کل پول‌های چاپ شده در تاریخ ایران صرف ساختن مسکن مهر شد. خانه‌های ساخته شده در این طرح عموماً در حاشیه شهرها بودند و فکری برای امکانات گوناگون نظیر آب و برق و گاز و تلفن آنها نشده بود.
نظر دولت نهم در مورد طرح
مسکن مهر توسط محمد سعیدی کیا وزیر مسکن و شهرسازی به عنوان طرح اصلی دولت نهم در تأمین نیاز مسکن مردم عنوان شد که سالانه تعداد یک میلیون و پانصد هزار واحد مسکونی یا زمین در سطح کشور واگذار شود.
علی نیکزاد خرداد ۱۳۹۲ گفت: از آغاز کار این دولت ساخت ۴ میلیون و ۴۰۰هزار واحد مسکن مهر شروع شده که نیمی از آن در روستا‌ها بوده و ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار واحد تا خرداد ۹۲ تحویل داده شده و مابقی باید تا پایان دولت دهم تحویل داده شوند. اما در شهرها حدود ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ واحد تا زمان درج گزارش تکمیل شده و بقیه در دست ساخت است که تحویل آن تا دولت یازدهم به طول می‌انجامد.
در مجموع برای ساخت یک میلیون و ۷۷۶ هزار و ۶۹۵ واحد مسکن معادل ۳۹ هزار و ۶۶۷ میلیارد و ۳۳۰ میلیون تومان تسهیلات از طرف بانک مسکن پرداخت شده است.
انتقاد‌ها و حاشیه‌ها
این طرح با مشکلات عمده‌ای همچون توقف پرداخت وام توسط بانک‌های دولتی برای بیش از ۱۸ ماه مواجه شد. برخی کارشناسان معتقد بودند که ساخت و ساز مسکن مشکل‌تر از آن است که از تعداد شرکت تعاونی و مردم عادی براید. دولت در سال ۸۹ طرح مسکن زوج‌های جوان را ارائه کرد. طرح مسکن مهر در ابتدا در قالب بند د. تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۸۶ آغاز شد و سپس بر مبنای قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، به صورت پیوسته در دستور کار قرار گرفت. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که این طرح که در حقیقت شامل اجاره بلند مدت زمین جهت احداث مسکن است، در طرح جامع مسکن نیز پیشنهاد شده بود. اما حجم پیشنهاد شده در آن طرح بسیار کمتر بود که توسط دولت نهم از ۲۰ هزار واحد در سال به ۵/۱ میلیون واحد در سال افزایش یافت.
مبنای اصلی مسکن مهر بر این امر مبتنی است که ارزش زمین، بخش قابل توجهی از هزینه تمام شده مسکن را به خود اختصاص می‌دهد. این سهم در کل کشور در دوره ۳۵ ساله برابر ۴۰ درصد و در دهه اخیر برابر ۴۵ درصد بوده‌است. همچنین در استان تهران این سهم به حدود ۶۰ درصد بالغ می‌شود؛ بنابراین با حذف یا کاهش ارزش زمین از هزینه تمام شده مسکن، می‌توان تا حدود زیادی هزینه مسکن را کاهش داد؛ بنابراین طرح مسکن مهر بر اجاره بلند مدت زمین جهت احداث مسکن مبتنی است.
انتقادات
منتقدان عقیده دارند نکاتی در این میان در نظر گرفته نشده‌است و آن است که ارزش زمین در شهر‌های مختلف دارای اختلافاتی فاحش است. به عبارت دیگر ارزش زمین در کلانشهرها رقم بسیار بالایی است و به همین دلیل مسکن مهر در کلانشهرها (در حقیقت شهر‌های جدید مجاور کلانشهرها) جوابگو خواهد بود و البته این امر خود موجب افزایش تمایل به مهاجرت به این شهرها خواهد شد.
این پروژه البته مشکلات جدی دیگری نیز در عرصه اقتصاد ملی، مدیریت شهری، برنامه‌ریزی توسعه شهری و … ایجاد نموده‌است که در مقالات متعددی مورد بحث واقع شده‌است. اما متأسفانه دولت و به ویژه وزیر مسکن و شهرسازی دولت دهم، بار‌ها در جلسات غیررسمی اعلام نموده‌است که معتقد است «با اجرای پروژه مسکن مهر می‌توان اشتباه بودن تئوری‌های اقتصادی را اثبات نمود.»
بعد از آنکه در نیمه دوم سال ۹۵ توقف ساخت مسکن مهر جدید در مجلس تصویب شد، چندی بعد ۱۰ میلیون تومان سقف تسهیلات آن افزایش پیدا کرد و پس از آن سایت مسکن مهر از دسترس خارج شد و متقاضیان قادر به استفاده از این سایت نیستند.
احمد اصغری مهرآبادی مجری ویژه پروژه مسکن مهر با اعلام آخرین وضعیت پیشرفت فیزیکی واحد‌های مسکن مهر در اردیبهشت ۱۳۹۶، از معطلی ۴۰۲ هزار واحد مسکن مهر آماده به دلیل عدم برخورداری از خدمات زیربنایی (آب، برق و…)، کم‌کاری برخی تعاونی‌های مسکن، مسیر دشوار و کند تأمین خدمات روبنایی (مدرسه، مسجد و…)، وجود واحد‌های فاقد متقاضی و همچنین بازبودن پرونده ۳۶ هزار واحد مسکن مهر در دادگاه‌ها به‌عنوان مهمترین مشکلات این پروژه یاد کرد و افزود: برخی از این مشکلات از همان ابتدای شروع پروژه مسکن مهر مشخص بود.
به گفته وی هم‌اکنون از مجموع کل ۲ میلیون و۳۰۰ هزار واحد مسکن مهر، تعداد واحد‌های بدون مشکل و دارای متقاضی، به ۲ میلیون و ۶۲ هزار واحد رسیده‌است که پیشرفت فیزیکی طرح مسکن مهر در این واحدها معادل ۳/ ۹۶ درصد است. این در حالی است که پیشرفت فیزیکی مسکن مهر با احتساب واحد‌های تحویل شده به متقاضیان مسکن مهر از مجموع ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد مسکن مهر هم‌اکنون ۶۷ درصد است. مهرآبادی افزود: دولت در اواخر سال گذشته موفق شد ۸۰۰ میلیارد تومان اسناد خزانه برای تکمیل آب و برق واحد‌های مسکن‌مهر در اختیار وزارت نیرو قرار دهد و ۲۰۰ میلیارد تومان نیز برای آماده‌سازی این واحدها به وزارت راه و شهرسازی پرداخت شد.
مهرآبادی با بیان اینکه قیمت تمام شده مسکن مهر در هر نقطه از کشور و در هر پروژه مختلف متفاوت است، خاطرنشان کرد: میانگین هر متر مربع واحد مسکن مهر بین۴۲۰ تا ۴۵۰ هزار تومان است؛ البته این قیمت در برخی از پروژه‌ها به مترمربعی۷۰۰ هزار تومان می‌رسد و در برخی دیگر از پروژه‌ها تا ۲۹۰ هزار تومان در هر مترمربع به‌عنوان قیمت تمام شده ساخت و ساز کاهش می‌یابد.
در مورد مسکن مهر در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
