کلیات

ورزش زورخانه‌ای، ورزش باستانی یا ورزش پهلوانی، نام مجموعه حرکات ورزشی است که از گذشته در محلی به نام زورخانه و با ضرب مرشد انجام می‌شده است. مورخان معتقدند که در ۷۰۰ سال پیش، «پوریای‌ولی» از اهالی خوارزم، زورخانه‌ها را به شکل امروزی درآورده است؛ اما با توجه به رفتار و منش اسطوره‌های تاریخی ایران، زورخانه در ایران تاریخی بسیار کهن‌تر دارد و نام‌های بزرگی همچون «غلامرضا تختی» را می‌توان در آن دید. فدراسیون ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای ایران با همکاری سازمان میراث فرهنگی در تاریخ بیست‌وپنجم آبان ۱۳۸۹ برابر با شانزدهم نوامبر ۲۰۱۰ ورزش باستانی و زورخانه‌ای و آئین‌های پهلوانی را در فهرست میراث معنوی یونسکو به نام ایران به ثبت جهانی رساند. ورزش زورخانه‌ای در، دانشنامه «بروک‌هاوس» آلمانی، با استناد به تحقیقات دانشگاه ورزش آلمان، در کتاب اصلی و جلد ویژه ورزش، به عنوان قدیمی‌ترین ورزش بدن‌سازی جهان معرفی شده و نوشته شده است (در مقطع زمانی خاصی در بیش از ۱۲۰۰ سال پیش که صلح نسبی بر ایران حکم‌فرما بود، جنگجویان ایرانی افزار نبرد از جمله گرز، کمان و سپر را جهت آماده‌سازی بدن برای آینده، تبدیل به افزار ورزشی نموده به ورزش با آنان پرداختند.)

در دوران باستان، ورزش و انجام حرکات رزمی از فعالیت‌های اصلی روزانه ایرانیان بوده و جامعه ارزش بالایی برای ورزشکارانی که برای قدرت بدنی و شجاعت روحی داشتند، قائل می‌شد. ورزش زورخانه‌ای در اصل یعنی مرام و منش پهلوانی و جوانمردی و کسانی که در زورخانه‌ها ورزش می‌کردنند از خصوصیاتی مانند مروت و جوانمردی و پهلوانی بهره مند بودند. مرشد زورخانه در هنگام ورزش پهلوانان در گود، اشعار و داستان‌هایی آهنگین را همراه با ضرب مخصوص زورخانه‌ای می‌خواند و به اهمیت جوانمردی و پهلوانی اشاره می‌کند. با گذشت زمان فنون رزمی با ورزش‌های تیمی آمیخته شدند و حالت نمایشی پیدا کردند بعد از آن با اضافه شدن اصول اخلاقی به این مجموعه باعث شد تا سبکی جدید به وجود بیاید که امروزه به آن آئین‌های پهلوانی و ورزش‌های باستانی می‌گویند.

زورخانه چگونه مکانی است؟

زورخانه، محلی است که در آن ورزش باستانی و کشتی پهلوانی انجام می‌شود که در میان آن گودی بزرگی قرار دارد که ورزشکاران در آن به ورزش می‌پردازند.درب ورودی زورخانه‌ها را کوچک قرار می‌دادند تا پهلوان‌ها زمانی که بخواهند وارد شوند قامت خود را خم کنند. تا فرهنگ تواضع و فروتنی را بلد باشند. هم چنین این زورخانه‌ها با اشعار فردوسی و با نوای ایرانی ادغام شده است تا غرور و فرهنگ ایران باستانی در آن حفظ شود.