کلیات 

حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای متولد ۱۴ دی ۱۳۱۸ در تهران،  عارف، فیلسوف،  حکیم،  مدرس دانشگاه،  مترجم،  نویسنده،  مفسر قرآن و سخنران ایرانی در زمینه‌های عرفان، ادبیات، هنر و فلسفه است. وی در نقاشی و خوش‌نویسی نیز آثاری دارد و به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه مسلط است.  

زندگی نامه

حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای فرزند استاد مهدی الهی قمشه‌ای و طیبه تربتی در ۱۴ دی ۱۳۱۸ خورشیدی (برابر با ۴ ژانویه ۱۹۴۰ میلادی) در تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی را به ترتیب در دبستان دانش،  دبیرستان مروی و دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران تا درجه دکتری به پایان برد و نیز تحصیلات حوزوی را نزد پدر و استادان دیگر دنبال کرد. پدر وی فیلسوف، عارف، حکیم، مجتهد،  استاد دانشگاه، شاعر و مترجم معروف قرآن بود.  

تحصیلات حوزوی او شامل دوره کامل دروس و مباحث اسلامی از جمله اخلاق،  منطق،  فلسفه و کلام،  فقه اسلامی، زبان و ادبیات عرب،  ادبیات فارسی با تمرکز بر شعرای عرفانی همچون نظامی،  مولانا،  سعدی،  حافظ و شیخ محمود شبستری است.

قمشه‌ای پس از پایان تحصیلات دانشگاهی به کار تدریس در دانشگاه تهران و سایر مراکز آموزش عالی در داخل و بعد‌ها خارج کشور پرداخت و در کنار آن به تألیف و ترجمه در زمینه عرفان و ادبیات و زیبایی‌شناسی مشغول شد. وی در سال ۱۳۵۸ قریب به یک‌سال نیز ریاست کتابخانه ملی ایران را عهده‌دار بود.

قمشه‌ای دارای همسر و دو فرزند، یک پسر به نام شاهد و یک دختر به نام شادی است. همسرش،  پروین زندی، دارای درجه دکتری در رشته علوم و صنایع غذایی و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و مؤلف و مترجم کتاب‌ها و مقالات زیادی در زمینه علوم غذایی است.

اهداف آموزشی

الهی قمشه‌ای، هدف خود را «آشنا کردن انسان‌ها، به خصوص جوانان و نوجوانان با لذت‌های متعالی که از زیبایی، دانایی و نیکویی سرچشمه می‌گیرند» می‌داند. وی این لذات را «مائده‌های آسمانی و غذای روح» می‌داند و معتقد است که همه جنگ‌ها و فساد‌ها در عالم در اثر بی‌اعتنایی به این مائده‌های آسمانی است؛ لذات مادی، از آنجا که دارای انواع محدودیت است، همیشه مورد نزاع و کشمکش و دستمایه جنگ‌ها و استثمار‌ها و استعمار‌ها بوده‌است؛ لذاتی که نهایتاً به خور و خواب و خشم و شهوت بازمی‌گردد.

نظریه لذات متعالی می‌کوشد که سطح لذات مردمان را از فرود به فراز آورد و آن قلمرو زرین ادبیات، هنر و اخلاق است. آنجا بهشت است از آنکه کسی را با کسی پیکار نیست. اگر همه مردمان، چون سورن کی‌یِرکِگارد عاشق موتسارت شوند باکی نیست و دوئلی نخواهد بود. اینجا فلک بی پایان و نامحدود است و همه می‌توانند هرآنچه نزدشان محبوب است با دیگران تقسیم کنند. هموار کردن راه رسیدن به این لذات از طریق ادبیات ارزنده کلاسیک، هدفی است که الهی قمشه‌ای دنبال می‌کند و در آثار وی منعکس گردیده‌است.

آثار

الهی قمشه‌ای دارای تألیفات و ترجمه‌های متعددی است. وی تعداد زیادی سخنرانی به زبان‌های فارسی و انگلیسی در دانشگاه‌ها و سازمان‌های مختلف داخل و خارج از کشور ایراد کرده که از طریق اینترنت یا از طریق لوح فشرده و فایل صوتی در دسترس می‌باشد. جاذبه کلامش بسیار زیاد بوده و بر روی طیف وسیعی از مخاطبان داخل و خارج کشور، دارای اثرگذاری عمیقی بوده‌است.

کتاب‌ها

گزیده فیه مافیه (مقالات مولانا) تلخیص و شرح: انتشارات علمی و فرهنگی (۱۳۶۶)
کیمیا (مجموعه مقالات، ترجمه‌ها و مقدمه‌ها) جلد‌های ۱ تا ۵، ۸ تا ۱۲: انتشارات روزنه (۱۳۶۶-۱۳۹۴)
مقدمه و تصحیح دیوان حافظ: انجمن خوشنویسان ایران و انتشارات سروش (۱۳۶۸)
بررسی آثار ترجمه شده اسلامی به زبان انگلیسی: انتشارات سمت (۱۳۷۱)
گزیده منطق الطیر (عطار): انتشارات علمی و فرهنگی (۱۳۷۳)
شرح گلشن راز (شیخ محمود شبستری): انتشارات علمی و فرهنگی (۱۳۷۷)
ترجمه گزیده سخنان شکسپیر: انتشارات علمی و فرهنگی (۱۳۷۷)
مقالات: انتشارات روزنه (۱۳۷۸)
پیامبر، ترجمه اثر جبران خلیل جبران: انتشارات روزنه (۱۳۷۸)
قرآن دوجلدی (عربی و فارسی): نشر هفت گنبد (ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، ویرایش حسین الهی قمشه‌ای) (۱۳۷۸)
یاد یار مهربان (ستایش و نیایش در ادب پارسی): انتشارات یساولی (۱۳۷۹)
مناجات منظوم حضرت علی (ع) (پیشگفتار): انتشارات کلینی (۱۳۷۹)
۳۶۵ روز با سعدی: انتشارات سخن (۱۳۸۱)
مقدمه، تصحیح و شرح دیوان حافظ: انتشارات پیک علوم (۱۳۸۱)
رباعیات حکیم عمر خیام (ویرایش و پیشگفتار): انتشارات پیک علوم (۱۳۸۲)
گنج رحمت (مقدمه‌ای بر تابلو‌های بسم الله): انتشارات یساولی (۱۳۸۴)
دعای کمیل، ترجمه: انتشارات یساولی (۱۳۸۵)
مائده‌های فرهنگی: انتشارات پیک علوم (۱۳۸۶)
۳۶۵ روز با ادبیات انگلیسی (قلمرو زرین): انتشارات سخن (۱۳۸۶)
آن خردمند دیگر، ترجمه اثر هنری ون دایک: انتشارات روزنه (۱۳۸۶)
طلب، ترجمه اثر مرتضی الهی قمشه‌ای: انتشارات پیک علوم (۱۳۸۵)
۳۶۵ روز با مولانا (در صحبت مولانا): انتشارات سخن (۱۳۸۸)
۳۶۵ روز با قرآن: انتشارات سخن (۱۳۸۹)
زیرکی‌های ملانصرالدین، تألیف شاهد قمشه‌ای، مقدمه و توضیحات حسین الهی قمشه‌ای: انتشارات روزنه (۱۳۸۹)
گنجینهٔ آشنا: ۳۶۵ روز در صحبت شاعران پارسی گو: انتشارات سخن (۱۳۹۲)
رباعیات حکیم عمر خیام (مقدمه و شرح چهل رباعی):انتشارات فرهنگسرای میر دشتی (۱۳۹۳)
متون عرفانی به زبان فارسی: انتشارات سمت (۱۳۹۴)
۳۶۵ روز با حافظ: انتشارات سخن (۱۳۹۶)
از دولت قرآن (انتخاب آیات، ترجمه فارسی و پیشگفتار): انتشارات سبزه (۱۳۹۷)
ترانه‌های باباطاهر عریان: انتشارات خانه فرهنگ و هنر گویا (۱۳۹۷)
نغمه عشاق: گزیده‌ی دیوان حکیم الهی قمشه‌ای (گزینش، ویرایش، پیشگفتار): انتشارات سخن (۱۳۹۷)
دیوان حافظ (تصحیح پیش گفتار و تصویرگذاری): خانه‌ی فرهنگ و هنر گویا (۱۳۹۸)

مقالات

رقصی به سوی خداوند. کیمیا (۱)، انتشارات روزنه، ۱۳۷۷، صفحات ۸۶-۸۹
چینیان گفتند ما نقاش تر. فصلنامه چلیپا، شماره ۳، بهار ۱۳۷۱، صفحات ۲۰ - ۲۴
پادشاهان ملک هنر. پیشگفتار کتاب نگارستان موسوی – آثار خوشنویسی سید عبدالعلی آیت اللهی
ستایش سعدی از زبان جامی. کیمیا (۱)، ۱۳۷۷، انتشارات روزنه، صفحات ۱۰۱-۱۰۴
معرفی کتاب تحفه المحبین. کیمیا (۱)، ۱۳۷۷. انتشارات روزنه، صفحات ۷ -۱۳
همچو قرآن که به معنی هفت توست. کیمیا (۱)، ۱۳۷۷، صفحات ۹۱-۹۴
مقامه اول حریری (ترجمه). کیمیا (۲)، ۱۳۷۸، روزنه، ۳۷-۴۱
ترجیع بند خواجوی کرمانی. کیمیا (۸)، ۱۳۸۶، روزنه، ۱۲- ۲۰
ستایش و نیایش کیمیا (۸)،۱۳۸۶، روزنه، ۳۱۷-۳۲۲‌ای نام تو بهترین سرآغاز کیمیا (۹)، ۱۳۸۹ روزنه، صفحات ۱۶-۲۵
عطر و شکر عطار، در آثار مولانا شیخ محمود شبستری و حافظ، کیمیا (۹)، ۱۳۸۹، روزنه، صفحات ۲۶-۴۵
حکایت نی. کیمیا (۹)، ۱۳۸۹، روزنه، صفحات ۴۶-۶۱
هفت روز هفته: رنگ ها، ستارگان و معانی رمزی و عرفانی آن ها. کیمیا (۱۰)، ۱۳۸۹، روزنه، صفحات ۱۳-۱۵
دین عشق. کیمیا (۱۰)، ۱۳۹۳، روزنه، صفحات ۹-۲۵
آیینه‌ی جهانی و شیرین زبانی سعدی. کیمیا (۱۱)، ۱۳۹۳، صفحات ۲۷-۴۳
سمفونی مولانا، کیمیا (۱۲)، ۱۳۹۴، روزنه، صفحات ۹-۷۷
یکی بسیار و بسیار اندکی شد، کیمیا (۱۲)، ۱۳۹۴، روزنه، صفحات ۲۹-۳۹
خطی زشت است که به آب زر نبشته است. فصل نامه چلیپا شماره ۲، زمستان ۱۳۷۰، صفحات ۹۷-۱۰۹
نگاهی به نخستین شماره‌ی نشریه‌ی الخطّاط. فصل نامه چلیپا شماره ۲، زمستان ۱۳۷۰، صفحات ۱۲۱-۱۲۴
بر عدم باشم نه بر موجود مست. فصلنامه چلیپا، شماره اول، تابستان ۱۳۷۰، صفحات ۵-۲۷
در تنگنای قافیه خورشید. فصنامه چلیپا، شماره اول، تابستان ۱۳۷۰، صفحات ۹۸-۱۱۳
شان و صفا. نگاهی به رساله آداب المشق میرعماد. فصلنامه چلیپا، شماره اول، تابستان ۱۳۷۰، صفحات ۱۸۶ تا ۱۹۹