کلیات

قانون مدنی در خصوص اینکه نفقه زوجه شامل چیست ماده 1107 را در نظر گرفته است که طبق آن " نفقه زوجه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن ، البسه ، نان ، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض " .  

منظور از نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن این است که مرد موظف است همه نیازهای زن را بر اساس عرف جامعه برطرف کند . بعلاوه ، در صورتی که زن به مواردی احتیاج داشته باشد که خارج از عرف است ، اما متناسب با شأن اوست ، باز هم مرد موظف به تأمین این موارد خواهد بود . برای مثال اگر زن از خانواده ای است که عادت به خادم داشته اند ، شوهر باید برای زوجه خادم بگیرد .

آنچه از این ماده برداشت می شود این است که ملاک پرداخت نفقه و میزان آن وضعیت مالی زوج نیست و آنچه برای تعیین میزان نفقه ملاک است ، نیازهای متعارف و متناسب زوجه است که بایستی توسط زوج تأمین گردد . البته این مطلب صرفا متن قانون است ولی در عمل قاضی در تعیین میزان نفقه ، وضعیت مالی مرد را هم  در نظر می گیرد . 

نکته مهم این است که اگرچه در ماده ذکر شده ، مواردی از نیازهای زن برشمرده شده است ؛ اما این موارد انحصاری نیستند . در واقع این ماده نفقه زوجه را شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن دانسته است . 

نفقه زوجه در عقد دائم و عقد موقت

بر اساس ماده 1106 قانون مدنی " در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر است " . همانطور که از این ماده بر می آید ، این ماده تنها نفقه زوجه در عقد دائم را پیش بینی کرده است و حکمی در خصوص الزام به پرداخت نفقه در عقد موقت پیش بینی نشده است . به علاوه اینکه بر اساس ماده 1113 قانون مدنی " در عقد موقت ، زن حق نفقه ندارد ؛ مگر اینکه شرط شده باشد یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد " .

یعنی در عقد موقت ، اصل عدم پرداخت نفقه است ؛ مگر اینکه زن و شوهر پرداخت نفقه در عقد موقت را مورد توافق قرار دهند و یا اینکه اگر آن را مورد توافق قرار نداده باشند ، از شرایط و عرف جامعه اینگونه برداشت شود هرچند پرداخت نفقه در عقد موقت در قانون پیش بینی نشده و مورد توافق طرفین نیز قرار نگرفته است ، با این وجود مرد موظف به پرداخت نفقه در عقد موقت می باشد ؛ مانند زمانی که زن به عنوان همسر موقت ، مدتی طولانی در منزل مرد زندگی می کند . 

در قانون تنها شرطی که برای تعلق نفقه به زوجه در عقد دائم در نظر گرفته شده ، این است که زن از شوهر خود تمکین کند . عدم تمکین زن ، به مرد اجازه عدم پرداخت نفقه را می دهد . همچنین در صورتی که در عقد موقت نیز نفقه به زن پرداخت شود ، زن موظف به تمکین است .

مزایای نفقه زوجه

در قانون برای نفقه زوجه امتیازاتی در نظر گرفته شده است . مزایای نفقه زوجه به قرار زیر است : 

1 - زوجه می تواند نفقه زمان گذشته خود را نیز مطالبه کند . یعنی زوجه می تواند برای مدت زمانی که در گذشته سپری شده و نفقه ای در این مدت دریافت نکرده باشد ، دادخواست حقوقی مطالبه نفقه به دادگاه ارائه کند .

2- پرداخت نفقه به زوجه مشروط به فقر زن نیست ، مثلا اگر زنی شاغل بوده و قادر به تامین نیازهای مالی خود باشد ، باز هم مرد ملزم به پرداخت نفقه به او می باشد .

3- پرداخت نفقه توسط مرد ارتباطی به تمکن مالی وی ندارد . به عبارت دیگر توانایی مالی شوهر شرط پرداخت نفقه نیست ؛ چرا که بر اساس قانون در تعیین مقدار نفقه زن وضعیت اقتصادی شوهر در نظر گرفته نمی شود و ملاک نیازهای متعارف و متناسب زن است . اما همانطور که گفتیم این موضوع در دادگاه ها در نظر گرفته می شود . 

4- پرداخت نفقه به زوجه در ایران تنها وظیفه ای برای مرد است و در حقوق ایران تکلیفی در خصوص الزام به پرداخت نفقه از جانب زن وجود ندارد . 

5- طلب زن بابت نفقه طلب ممتاز است به این معنا که در صورت ورشکستگی یا فوت شوهر ، نفقه زن مقدم بر سایر بدهی های مرد می باشد و ابتدا نفقه زن پرداخت شده و سپس نوبت به سایر بدهی ها خواهد رسید .

6- مطالبه نفقه زوجه از دو روش امکان پذیر است . زوجه هم می تواند دادخواست حقوقی مطالبه نفقه را ارائه کند و هم می تواند به جرم ترک انفاق از مرد شکایت کند .

منبع: سایت مشاوره حقوقی دینا