کلیات

سازمان تأمین اجتماعی ایران یک سازمان بیمه گر اجتماعی است. این سازمان عمومی غیردولتی، وظیفه پوشش اجباری بیمه کارگران مزد، حقوق‌بگیر و پوشش اختیاری صاحبان حرفه و شغل‌های آزاد را برعهده دارد.


ستاد مرکزی سازمان

به منظور یک تشکیلات هدایت‌کننده زیرمجموعه‌ها و شرکت‌های تحت پوشش خود با برنامه‌ریزی کلان، ایجاد هماهنگی، کنترل عملیات و در نهایت اعمال مدیریت بر مبنای هدف، جهت رسیدن به اهداف سازمان فعالیت می‌نماید. ستاد مرکزی سازمان دارای معاونت‌هایی تخصصی است.

معاونت اقتصادی و برنامه‌ریزی

معاونت امور اقتصادی و برنامه‌ریزی در جهت پاسخگویی به نیاز‌های حیاتی سازمان در امور برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی، برای بخش‌های امور بیمه‌ای، درمان و شرکت‌ها، تلفیق برنامه‌ها و بودجه‌ها با یکدیگر، رسیدگی کارآمد به وضعیت شرکت‌های تحت پوشش سازمان، نظارت و ارزشیابی امور سرمایه‌گذاری‌های مستقیم و غیرمستقیم، طراحی و تدوین راهبرد‌ها و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری، جمع‌آوری تمامی آمار و اطلاعات مربوط به ذخائر مادی و فیزیکی سازمان و همچنین راهبری سیستم‌های رایانه‌ای.
این معاونت بر اساس الزامات فوق با دارا بودن ۴ دفتر به شرح زیر به کار خود ادامه می‌دهد:

دفتر برنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی
دفتر امور ذخائر و سرمایه‌گذاری
دفتر تلفیق برنامه و بودجه و امور شرکت‌ها
دفتر آمار و محاسبات اقتصادی و اجتماعی

معاونت فنی و درآمد

معاونت فنی و درآمد به منظور انجام امور مربوط به مطالبات حق بیمه از کارفرمایان، رسیدگی به امور سوابق بیمه‌ای، انجام خدمات و تعهدات بلند مدت و کوتاه مدت به بیمه‌شدگان تأسیس شده‌است. ۵ اداره کل تحت نظر این معاونت فعالیت می‌کنند:
اداره کل امور فنی مستمری‌ها
اداره کل امور فنی بیمه‌شدگان
اداره کل درآمد حق بیمه
اداره کل نامنویسی و حساب‌های انفرادی

اداره کل امور کارگزاری‌های رسمی

ساختار سازمانی

ماده یک قانون تأمین اجتماعی می‌گوید: به منظور اجرا و تعمیم و گسترش انواع بیمه‌های اجتماعی و استقرار نظام هماهنگ و متناسب با برنامه‌های تأمین اجتماعی، همچنین موضوع قانون تأمین اجتماعی و سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از محل وجوه و ذخائر، سازمان مستقلی به نام «سازمان تأمین اجتماعی» وابسته به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی که در این قانون سازمان نامیده می‌شود، تشکیل می‌گردد. سازمان دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی و اداری و امور آن منحصراً طبق اساسنامه‌ای که به تصویب هیئت وزیران می‌رسد اداره می‌شود.

تعهدات و خدمات

تعهدات این سازمان برابر استاندارد‌های تعیین شده به وسیله سازمان بین‌المللی کار و سازمان بین‌المللی تأمین اجتماعی تنظیم شده‌است. مهم‌ترین تعهدات و خدمات این سازمان بدین شرح است:
مستمری بازنشستگی
مستمری از کار افتادگی
مستمری بازماندگان
مقرری بیمه بیکاری
غرامت دستمزد ایام بیماری
غرامت دستمزد ایام بارداری
پرداخت هزینه وسایل کمک پزشکی
کمک هزینه ازدواج
کمک هزینه کفن و دفن

آمار و ارقام

جمعیت تحت پوشش این سازمان بیش از ۱۴ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بیمه شده اصلی و بیش از ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر مستمری بگیر می‌باشد؛ که با در نظر گرفتن خانواده بیمه شدگان نزدیک به ۴۲ میلیون نفر می‌رسد.

منابع درآمد

طبق ماده ۲۸ قانون سازمان تأمین اجتماعی منابع درآمد سازمان بدین شرح است:
حق بیمه
درآمد حاصل از وجوه و ذخایر و اموال سازمان.
وجوه حاصل از خسارات و جریمه‌های نقدی مقرر در این قانون

کمک‌ها و هدایا

میزان حق بیمه از اول مهرماه تا پایان سال ۱۳۵۵ به میزان ۲۸٪ حقوق بود که ۷٪ آن به عهده بیمه شده و ۱۸٪ به عهده کارفرما و ۳٪ درصد به وسیله دولت تأمین می‌شد، ولی طبق تبصره ۱ ماده ۲۸ این قانون حق بیمه سهم کارفرما به میزان ۲۰٪ افزایش یافت و با در نظر گرفتم سهم بیمه شده (۷٪) و دولت (۳٪) به ۳۰٪ مزد حقوق افزایش یافت. تبصره ۲ ماده ۲۸ قانون تأمین اجتماعی تصریح می‌کند دولت مکلف است حق بیمه سهم خود را به صورت یکجا در بودجه کل کشور تصویب و به سازمان پرداخت نماید.

سازمان‌های زیرمجموعه

مجموعه های زیر از بزرگ ترین نهادهای زیر مجموعه سازمان تأمین اجتماعی است.
شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی (شستا)
شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی که به اختصار شستا نامیده می‌شود، در سال ۱۳۶۵ به منظور حفظ و ارتقاء ارزش ذخایر سازمان با سرمایه اولیه ۲۰ میلیارد ریال تأسیس شد و در سال‌های بعد در طی چند مرحله مبادرت به افزایش سرمایه گردید.

بانک رفاه کارگران
در اجرای تبصره ۳۹ قانون بودجه سال ۱۳۳۸ کل کشور و نیز ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی، بانک رفاه کارگران با هدف ارائه خدمات بانکی در سراسر کشور و در جهت تأمین مسکن کارگران و تسهیل امور بانکی داخلی و خارجی و همچنین در رشته‌های تولیدی و انجام معاملات غیرمنقول در خدمت اقتصاد کشور با سرمایه اولیه ۴۰۰ میلیون ریال از محل منابع سازمان تأمین اجتماعی تأسیس و در سال ۱۳۴۰ شروع به فعالیت نمود.

مؤسسه خدمات بهداشتی، درمانی میلاد سلامت تهران
مؤسسه خدمات بهداشتی و درمانی میلاد سلامت تهران (بیمارستان هزار تختخوابی میلاد) درابتدای سال۱۳۸۰ به منظور اداره بیمارستان هزار تختخوابی میلاد با ساختار مدیریت مستقل تأسیس گردیده‌است و تأمین قسمتی از نیاز‌های درمانی تخصصی کشور بخصوص بیمه شدگان سازمان تأمین اجتماعی را بعهده دارد.

مؤسسه حسابرسی تأمین اجتماعی
مؤسسه حسابرسی تأمین اجتماعی در سال ۱۳۷۲ به صورت یک مؤسسه غیرتجاری تأسیس گردید.

شرکت گروه پزشکی حکمت
شرکت گروه پزشکی حکمت در سال۱۳۷۱ تأسیس گردید و اداره بیمارستان صدر را بر عهده دارد.

شرکت مشاور مدیریت و خدمات ماشینی تأمین
شرکت مشاور مدیریت و خدمات ماشینی تأمین (مجری طرح جامع اتوماسیون سازمان تأمین اجتماعی) دارای گواهینامه نظام مدیریت کیفیت (ISO-۹۰۰۱:۲۰۰۸) و اولین دارنده گواهینامه ISO ۱۰۰۰۲ در حوزه فناوری اطلاعات کشور دارای رتبه‌بندی ممتاز ماخوذه از شورای عالی انفورماتیک (طی سالیان متوالی) در سال ۱۳۷۰ با هدف حضور فعال در عرصه ICT و اجرای پروژه‌های مرتبط برای مجموعه‌های معظم دولتی و خصوصی تأسیس شد که ماحصل خدمات سنوات پیشین آن تدوین الگویی ملی در طراحی و پیاده‌سازی نظام اتوماسیون سازمان‌ها و موسسات بزرگ بوده‌است

شرکت سرمایه‌گذاری خانه‌سازی ایران
شرکت سرمایه‌گذاری خانه‌سازی ایران در سال ۱۳۴۷ به صورت سهامی خاص با سرمایه‌ای به مبلغ ۱۰۰میلیون ریال و مالکیت سازمان تأمین اجتماعی تأسیس شد و در طی سال‌های بعد سرمایه شرکت افزایش یافت.

شرکت رفاه گستر تأمین اجتماعی
شرکت رفاه گستر تأمین اجتماعی در سال۱۳۷۶ با عنوان شرکت توسعه و تجهیز هتل‌های سازمان تأمین اجتماعی تأسیس و موضوع فعالیت آن، برنامه‌ریزی و هدایت امور سیاحتی، زیارتی و رفاهی برای کارکنان شاغل، بازنشسته و مستمری بگیران تأمین اجتماعی و اداره مراکز رفاهی سازمان می‌باشد.

مؤسسه املاک و مستقلات تأمین اجتماعی
مؤسسه املاک و مستقلات تأمین اجتماعی به منظور انجام فعالیت‌های خدماتی در امور نگهداری املاک و ساختمان‌های متعلق به سازمان، با شخصیت حقوقی مستقل و استقلال مالی و اداری در سال ۱۳۷۳ تأسیس گردید.

مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی
«مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی» به عنوان تنها مرکز پژوهشی سازمان تأمین اجتماعی در سال ۱۳۷۱ فعالیت خود را آغاز نمود. بیانیه مأموریت این مؤسسه ارائه انواع خدمات پژوهشی، آموزشی و مشاوره ای، همچنین اطلاع‌رسانی با هدف ارتقای دانش تأمین اجتماعی بوده و همواره با ارائه دیدگاه‌ها و راهکار‌های علمی در راستای سیاست گذاری‌های مؤثر به منظور دستیابی سازمان به اهداف عالیه نظام تأمین اجتماعی کشور، کوشا بوده‌است.
سهام چندین بانک و شرکت‌های معتبر در زمینه راه و ساختمان، دارو سازی، سیمان، پتروشیمی، پالایشگاه، نفت و گاز، راه‌آهن جمهوری اسلامی، دخانیات، دانشکده علوم قضایی و خدمات اداری و…