کلیات

تمکین در لغت به معنای اختیار دادن به دیگری است. این واژه در ابواب مختلف فقه کاربرد دارد. در بخش نکاح، این واژه عمدتا به این معناست که زن جهت استمتاع، خود را در اختیار شوهر قرار دهد. تمکین، از حقوق واجب شوهر بر زن است. زنی که این حق را به جا نیاورد، ناشزه است. تمکین از شروط وجوب نفقه بر مرد است. تمکین در مواردی که آمیزش یا هرگونه استمتاع حرام است،‌ بر زن حرام است.

انواع تمکین

تمکین به دو صورت می باشد:

1) تمکین خاص: تمکین خاص یعنی برقراری رابطه خاص جنسی و زناشویی میان زوجین. در واقع تمکین خاص بمعنای اطاعت پذیری زن در مسائل جنسی و رابطه جنسی معقول با همسر خود می باشد.

2) تمکین عام: تمکین عام بمعنای اطاعت کلی زن از شوهر در انجام امور زندگی مشترک می باشد.

حدود و شرایط تمکین

زن جهت استمتاع، باید خود را در اختیار شوهر قرار دهد و استمتاع شوهر از خود را- جز در موارد وجود مانع عقلى یا شرعى- محدود به زمان یا مكان و یا كیفیت خاصّى نكند. و اگر تمکین نکند به عنوان ناشزه به شمار می آید اما اگر یکی از موارد ذیل باشد، خودداری زن از تمکین، نشوز محسوب نمی شود:

۱- وجود موانع شرعی مانند حیض، احرام، اعتکاف واجب، روزه واجب. با توجه به حرمت شرعی مقاربت در دوران حیض و نفاس، چنانچه زن در این دوران از رابطه جنسی امتناع کند و تمکین ننماید، با توجه به این که این امتناع با عذر شرعی انجام گرفته، ناشزه محسوب نمی‌شود و حق نفقه وی باقی خواهد بود.

از نظر شرعی در صورتی که مرد احرام ببندد ازدواج با زن و هر گونه استمتاع از او حرام است و تا طواف نساء به جا آورده نشود هیچ یک از استمتاعات بر او حلال نیست. بنابراین امتناع زوجه از روابط جنسی در حال احرام، از آنجایی که به علت وجود مانعی مشروع صورت می‌گیرد، نشوز زوجه را سبب نمی‌شود و ادله وجوب تمکین این صورت را در بر نمی‌گیرد.

۲- سفری که به اذن و اجازه شوهر باشد.

۳- اگر زوج بیماری مقاربتی داشته باشد از آنجا که این بیماری از طریق نزدیکی جنسی به زن می‌تواند منتقل گردد، زوجه صرفا حق امتناع از نزدیکی را خواهد داشت و ناشزه به شمار نمی‌آید. بنابراین در صورتی که زوجه در چنین حالتی از سایر وظایف زناشویی امتناع نماید، ناشزه محسوب می گردد.

۴- اگر زوجه بیمار باشد و رابطه جنسی سبب تشدید بیماری وی شود و یا چنین رابطه ای مستلزم ایراد ضرر و مشقتی شود که عادتا قابل تحمل نیست می‌تواند از نزدیکی با شوهر خودداری نماید. هم چنین اگر زن از نظر جسمانی ضعیف و نحیف باشد و توان مقاربت با شوهر را نداشته باشد می‌تواند از نزدیکی با شوهر خودداری نماید. به طور کلی اگر زوجه مبتلا به مریضی رتقا، قرنا یا هر مرضی كه شرعاً مانع از استمتاع باشد، تمکین بر وی واجب نیست.