کلیات
خلیجفارس نام آبراهی پراهمیت در آسیای غربی و منطقه خاورمیانه است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبهجزیره عربستان قرار دارد. مساحت خلیجفارس ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان بهشمار میآید.
نام تاریخی
نام تاریخی این خلیج، در زبانهای گوناگون، ترجمه عبارت خلیجفارس یا دریای پارس بودهاست. همچنین در تمام سازمانهای بینالمللی نام رسمی این خلیج، «خلیجفارس» است. سازمان آبنگاری بینالمللی از نام خلیج ایران (خلیجفارس) برای این خلیج استفاده میکند.
زمین شناسی
زمینشناسان معتقدند که در حدود پانصد هزار سال پیش، صورت نخستین خلیجفارس در کنار دشتهای جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیجفارس در آغاز، بسیار پهناور بوده بهطوریکه تا اواخر دوره سوم زمینشناسی بیشتر جلگههای برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوههای زاگرس در زیر آب بودهاند.
از آخرین تغییرات خلیج فارس، این بوده که این خلیج، طی دوران آخرین عصر یخبندان (حدود ۷۰ تا ۱۱ هزار سال پیش) که آبوهوای زمین سردتر بوده و یخسارهای قطبی و یخچالهای کوهستانی گسترش یافتهاند، و در نتیجه به دلیل جذب آب اقیانوسها به یخسارهای قطبی و گسترش آنها، آب اقیانوسها و دریاها در طی این دوران پایین رفتهاست (بهطور میانگین ۱۲۰ متر).
در این مدت، جایی که امروزه به نام خلیجفارس میشناسیم، وجود نداشته و به صورت گودالی بسیار بزرگ بوده که رودخانه پهناور اروندرود به آن میریخته و در عمیقترین بخشهای آن، دریاچهها و برکههایی وجود داشتهاند؛ برخی بررسیها نشان میدهد که احتمالاً تمدنی در آن مناطق شکل گرفته، که با ورود و بالاآمدن سطح آب در خلیج فارس، بقایای آن به زیر آب رفتهاست.
پس از پایان آخرین عصر یخبندان در حدود ۱۱هزار سال پیش، و ذوبشدن یخهای قطبی و بالاآمدن آب اقیانوسها و دریاهای آزاد، سطح دریای عمان نیز بالا آمده و از طریق تنگه هرمز، آب به درون گودال بسیار بزرگی که امروزه به نام خلیج فارس میشناسیم، جاری شده و بهتدریج، به شکلی که امروز میبینیم درآمده است. گمانهزنیهایی وجود دارد که پس از خروج انسان هوموساپینس از آفریقا در حدود ۷۰هزار سال پیش، بستر خلیجفارس محل شکلگیری تمدن (ها) یی بوده که پس از پایان عصر یخبندان، آثار آن تمدن (ها) به زیر آب رفتهاست.
جغرافیا
خلیجفارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم میشود. کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیجفارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیجفارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند. به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیجفارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بینالمللی، منطقهای مهم و راهبردی بهشمار میآید.
خلیجفارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ قرار دارد.
این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط است. از بین کشورهای همسایه خلیجفارس، کشور ایران دارای بیشترین مرز آبی مشترک با خلیجفارس است. طول مرز آبی کشور ایران با خلیجفارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰کیلومتر است.
طول خلیجفارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است. عریضترین بخش خلیجفارس ۱۸۰ مایل (۲۹۰ کیلومتر) است. عمیقترین نقطه خلیجفارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم عمقترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب است. همچنین جزایر متعددی در خلیجفارس وجود دارند.
آب وهوا
آب و هوای خلیجفارس خشک و نیمه استوایی است. در تابستان دما گاهی تا ۵۰ درجه سانتی گراد میرسد و میزان تبخیر بیشتر از میزان آبهای وارده میشود. در زمستان دما تا ۳ درجه سانتی گراد هم گزارش شدهاست. در عین شوری زیاد آب خلیجفارس، ۲۰۰ چشمه آب شیرین در کف و ۲۵ چشمه آب کاملاً شیرین در سواحل آن جریان دارند که منشأ همگی آنها از کوههای زاگرس در ایران است.
آبهای شیرینی که وارد خلیجفارس میشوند عمدتاً محدود به روان آبهای کوههای زاگرس در ایران و کوههای ترکیه و عراق است. رودخانههای اروندرود، کارون، جراحی، مند، دالکی و میناببزرگترین و پرآبترین رودخانههایی هستند که به خلیجفارس میریزند که بیشتر سرچشمههای آنها در کوههای زاگرس قرار دارند. در کرانه جنوبی آبهای ورودی به خلیجفارس بسیار کم است که موجب بالا بودن رسوبات کربناتی در این بخش شدهاست. به دلیل محصور بودن، اثر اقیانوس بر خلیجفارس بسیار ناچیز است و به همین علت سرعت جریانهای زیرین و افقی آن بسیار کم و در حدود ۱۰ سانتیمتر در ثانیهاست.
شوری بیشتر خلیجفارس نسبت به اقیانوس موجب پیدایش جریان آبی از اقیانوس هند به خلیجفارس میشود که به موازات ساحل ایران و در جهت پادساعتگرد است. جریان ذکر شده با کاهش دما و شوری همراه است بهطوریکه در تنگه هرمز مقدار نمک ۳۶٬۶ گرم در لیتر و در انتهای شمال غربی و در دهانه کارون در حدود ۴۰ گرم در لیتر است. میزان بارندگی در سواحل جنوبی کمتر از ۵ سانتیمتر در سال و در سواحل شمالی بین ۲۰ تا ۵۰ سانتیمتر در سال است.
نام خلیجفارس
خلیجفارس و مترادفهای آن در سایر زبانها، اصیلترین نام و نامی است بر جای مانده از کهنترین منابع، که از سدههای پیش از میلاد بطور مستمر در همه زبانها و ادبیات جهانی استفاده شدهاست و با پارس، فارس، ایران و عجم ـ. نامهای ایران ـ. و معادلهای آن در سایر زبانها گره خوردهاست. گرچه این آبراهه در همه متون تاریخی و جغرافیایی عربی خلیجفارس و بحر فارس نامیده شدهاست با این حال، این نامگذاری از دهه ۱۳۳۰ خورشیدی از سوی ملیگرایان عرب مورد چالش واقع شدهاست.
در سالهای اخیر بسیاری از دانشمندان غربی و عربی و مسلمان در خصوص قدمت نام خلیجفارس یا علت تحریف نام خلیجفارس اظهار نظرهای مستندی داشتهاند که مجموعه این اعترافات در کتاب اسناد نام خلیجفارس، میراثی کهن و جاودان نوشته محمد عجم و در وب سایت مرکز مطالعات خلیجفارس و دریای پارس جمعآوری شدهاست.
جزایر ایرانی خلیجفارس
از میان جزایر خلیجفارس بیش از ۳۰ جزیره مسکونی و غیرمسکونی آن متعلق به کشور ایران است. برخی از این جزایر به علت کشند آب (جذر و مد) در زیر آب قرار میگیرند و غیرمسکونی هستند. جزایر غیرمسکونی خلیجفارس به عنوان زیستگاه مرجانهای دریایی، محل تخمگذاری پرستوهای دریایی و لاکپشتها و هم چنین زیستگاه انواع پرندگان مهاجر از اهمیت ویژه جهانی برخوردار است. بزرگترین جزیره این خلیج قشم نام دارد.
اهمیت خلیجفارس
خلیجفارس در واقع محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. از نظر راهبردی در منطقه خاورمیانه، به عنوان بزرگترین و مهمترین مرکز ارتباطی بین این سه قارهاست و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند است. به همین دلیل از دیرباز مورد توجه قدرتهای جهانی و هم چنین بازرگانان و تجار دنیا بودهاست. هم چنین این منطقه منبع مهم انرژی جهان است. در مجموع خلیجفارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب میشود.
بزرگترین عامل اهمیت خلیجفارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است بهطوریکه این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهادهاند. خلیجفارس مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقهای مهم و راهبردی بهشمار میآید. در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیجفارس تأمین میشود که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش مییابد. نفت تولید شده در حوزه خلیجفارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود.
خلیجفارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط جهان دارای مزایای زیادی مانند سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاهها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه است. طبق آخرین برآوردهای انجام شده حوزه خلیجفارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای دادهاست.
همچنین بندرهای مهمی در حاشیه خلیجفارس وجود دارد که از آنها میتوان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، کیش، خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی وابوظبی را در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد.
اهمیت نظامی-راهبردی
از منظر نظامی، وجود پایگاههای نظامی متعدد اعم از دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیجفارس که عمدتاً متعلق به کشورهای آمریکا و انگلستان هستند و هم چنین حضور ناوهای جنگی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در آبهای خلیجفارس، اهمیت نظامی و راهبردی خلیجفارس را نمایان میسازد. جنگ نفتکشها که در جریان جنگ ایران و عراق رخ داد یکی از عوامل حضور نظامی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در خلیجفارس شد. اهمیت نظامی-راهبردی خلیجفارس بهطور ویژه در جریان جنگ ایران و عراق، جنگ خلیجفارس و جنگ عراق آشکار شد.
رزمایش مشترک تخصصی پدافند هوایی مدافعان آسمان ولایت ۱۴۰۲ با اعلام رمز «یا علی بن ابی طالب (ع)» در مناطق آبادان تا چابهار، سواحل خلیج فارس و آبهای سرزمینی و دریایی عمان، برگزار شد.
کد خبر: ۱۲۱۶۹۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۳۰
هِنگام یکی از جزایر خلیج فارس است که با آبادیهای کوچک با وسعت حدود ۵۰ کیلومتر مربع در جنوب جزیرهٔ قشم در استان هرمزگان واقع شده و دارای معادن نمک و خاک و سرب است.
این جزیره به واسطه موقعیت جغرافیایی مهمی که با قرار گرفتن در میانه خلیج فارس و نزدیکی تنگه هرمز و جزیره قشم دارد، از اهمیت راهبردی و نظامی شایانی برخوردار است.
کد خبر: ۱۲۱۶۸۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۳۰
مسابقه سنتی منشوبه رانی در بندرعباس از سری برنامههای دومین جشنواره فرهنگی، ورزشی و گردشگری خواجه عطا، سبک زندگی ساحلی و دریایی با حضور ۳۰ نفر در دو بخش زیر ۵۰ سال و بالای ۵۰ سال با معرفی نفرات برتر برگزار شد. منشوبه رانی اکنون خاستگاهش در محله خواجه عطا است و از دیرباز تاکنون مردان محله هر صبح برای ماهیگیری و کسب رزق و روزی حلال با منشوبه خود به دریا زده و با دست پر به خانه باز میگردند.
کد خبر: ۱۲۱۶۷۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۲۹
سخنگوی رزمایش مشترک تخصصی پدافند هوایی مدافعان آسمان ۱۴۰۲ با تاکید بر اینکه در این رزمایش ابتکارات و قابلیتهای جدیدی در حوزه پدافندی نیروهای مسلح با موفقیت مورد بهرهبرداری قرار گرفت، پایان رزمایش را اعلام کرد.
کد خبر: ۱۲۱۶۷۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۲۹
رییس اداره هواشناسی قشم گفت: سواحل و جزایر خلیج فارس امروز (جمعه) با وزش باد نسبتا شدید جنوب غربی - شمال غربی مواج خواهد بود و در ساعت های بعدازظهر و شب نیز تنگه هرمز و دریای عمان با افزایش باد جنوب غربی متلاطم خواهد شد.
کد خبر: ۱۲۱۶۶۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۲۹
در حالی که بارشهای زمستانی بخشهای وسیعی از کشور را در بر گرفته است، مسافران و گردشگران از آب و هوای لطیف کیش در فصل زمستان بهره میبرند. جزیرهٔ کیش، یک جزیرهٔ تفریحی ورزشی در شهرستان بندر لنگه، استان هرمزگان در جنوب ایران واقع در خلیج فارس است. کیش به دلیل وجود منطقه آزاد تجاری، مراکز تفریحی و تجاری، جاذبههای گردشگری و هتلهای فراوان یکی از مقاصد عمده گردشگری در ایران بهشمار میرود. جمعیت جزیره حدود ۳۵۰۰۰ نفر (شناور) است و سالانه حدود ۱۲ میلیون گردشگر از آن بازدید میکنند. / خبرگزاری دانشجو
کد خبر: ۱۲۱۵۲۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۲۲
به ریاست معاون اول رئیس جمهور برگزار شد؛
جلسه بررسی پیشرفت انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی به ریاست دکتر محمد مخبر معاون اول رئیسجمهور برگزار شد.
کد خبر: ۱۲۱۵۲۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۲۱
دبیر شورایعالی هماهنگی اقتصادی سران قوا در ادامه سفر خود به خلیج فارس از یکی از بزرگترین پرورشگاه های ماهی در قفس غرب آسیا که به همت تعدادی از رزمندگان و جانبازان دفاع مقدس راه اندازی شده است، بازدید کرد.
کد خبر: ۱۲۱۵۱۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۲۱
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه میکنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۲۱۵۰۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۲۱
حسین علایی
کد خبر: ۱۲۱۴۶۵۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۱۹
وقایع اتفاقیه
برخی شیخ نشینهای حاشیه جنوبی خلیج فارس طی نیم قرن اخیر، مداوم تحرکات سینوسی برای غصب مالکیت جزایر سه گانه و بخشی از خلیج فارس داشتهاند. واکنش یک رزمنده باغیرت دفاع مقدس به این تحرکات را که در هشت سال جنگ تحمیلی و با لباس خاکی درون سنگرها بیان شده را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۱۵۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۰۱
نبض خبر
ناوگروه آیزنهاور کمتر از ۲۰ روز در خلیج فارس بود و اکنون از منطقه خارج شده است. مواجهه نیروی دریایی ایران با این ناو تا لحظه خروج از خلیج فارس و مکالمه تبادل شده میان طرفین را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۰۳۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۲۵
فرمانده نیروی دریایی سپاه با اشاره به اشراف و پایش مستمر نیروی دریایی سپاه بر ناو هواپیمابر آیزنهاور در منطقه، از خروج این ناو از خلیج فارس و تنگه هرمز خبر داد.
کد خبر: ۱۲۱۰۳۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۲۴
یک کارشناس مسائل سیاست خارجی، گفت: میدان آرش، هنوز مورد استخراج و بهره برداری قرار نگرفته و صرفا در مرحله اکتشاف است و هنوز لرزه نگاری نشده است که بتوان گفت که چه کشوری در آن سهم دارد.
کد خبر: ۱۲۰۹۰۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۸
رئیس کل دادگستری استان هرمزگان از توقیف ۲ کشتی خارجی حامل ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر سوخت قاچاق توسط نیروی دریایی سپاه در خلیج فارس خبر داد.
کد خبر: ۱۲۰۸۷۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۶
منابع آمریکایی از پرواز پهپاد ایرانی در نزدیکی ناو آمریکایی در خلیج فارس خبر دادهاند.
کد خبر: ۱۲۰۷۲۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۰۸
نبض خبر
تصاویر تازهای که ارتش ایران منتشر کرده نشان میدهد، ناوگروه آمریکایی متشکل از ناوهواپیمابر cvn-69 آیزنهاور، رزم ناو CG56 فیلیپینسی، ناوشکن DDG107 گراولی، ناوشکن DDG63 استتم و فریگت فرانسوی D-653 لانگدانگ پیش از ورود به آبهای خلیج فارس توسط سامانههای اطلاعاتی بدون سرنشین و با سرنشین نیروی دریایی ارتش رصد شد. تاریخ ثبتی روی این تصاویر، نشان می دهد، 26 نوامبر برابر با پنجم آذر، یعنی دو روز پیش ثبت شده است. این تصاویر را در تابناک میبینید.
کد خبر: ۱۲۰۷۲۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۰۷
نبض خبر
گیتار ماهی پوزه پارویی یا کوسه گیتاری که با اسم محلی شبه سوس در ایران نیز شناخته میشود، یکی از گونههایی است که بدن و بالهاش آنچنان طرفدار دارد که شکار گستردهاش منجر به خطر افتادن حیات این کوسه در خلیج فارس و دریای عمان شده است. یک ماهیگیر به نام عبدالله پس از آنکه این ماهی گرانقیمت به تورش میافتد، آن را دوباره رها میکند و به دیگر ماهیگیران توصیه میکند برای حفظ محیط زیست دست به اقدام مشابهی بزنند و از سودشان بگذرند. فداکاری این ماهیگیر در فضای مجازی مورد توجه و تحسین قرار گرفته است. ویدیوی حرفها او حین رهاسازی این کوسه را میبینید.
کد خبر: ۱۲۰۵۰۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۶
با حضور معاون راهبردی و نظارت بر بهرهبرداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور و جمعی از مسئولان استانی و شهرستانی، بخشی از عملیات اجرای پروژه خط انتقال آب خلیج فارس به رفسنجان به طول ۸۱۰ متر و با اعتبار ۲۲۰ میلیارد ریال ۲۳ آبان ماه آغاز شد.
کد خبر: ۱۲۰۴۶۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۴
نبض خبر
با توجه به عدم وجود محدوده برای ورود خودروها به سواحل ایران، تصاویری از ساحل خلیج فارس منتشر شده که رانندگان بدون احتیاط از روی پرندگان در ساحل رد میشوند و منجر به مرگ آنها میشوند. این تصاویر را در تابناک میبینید.
کد خبر: ۱۲۰۳۸۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۰