کلیات
سیگار، برگِ بریده یا خردکردهٔ توتون که معمولاً در کاغذ نازک پیچیده شده‌است و برای «کشیدن دود» آن به کار می‌رود. به تنها یک نخ سیگار به انگلیسی سیگارت می‌گویند و در انگلیسی به آنچه در فارسی سیگار برگ می‌گوییم، سیگار اطلاق میشود.
طرز استفادهٔ آن این‌طور است که یک طرف آن را آتش می‌زنند، و از طرف دیگر (که معمولاً فیلتر یا مُشتوک دارد) دود را به درون ریه‌ها می‌کشند (پُک زدن). سیگار را با پیچیدن تنباکو در کاغذ سیگار که کاغذ نازکی است درست می‌کنند، و یا، در بیشتر موارد، سیگار‌های آماده دارای نام تجاری ساخت کارخانه‌های تولید سیگارت را خریداری می‌کنند.
سیگار در ایران
از سیگار کشیدن در محیط‌های اداری دولتی در ایران بازداشته میشود و ممکن است در این مورد، «قانونی» بیان شده باشد یا «عرفی» ممنوع شده باشد. گفته میشود مصرف سیگار در ایران ۶۰ تا ۶۵ میلیارد نخ در سال است. نیمی از سیگار‌های مصرفی در ایران به صورت قاچاق وارد میشود. شرکت ژاپنی JTI، بیشترین سهم واردات سیگار در ایران را به خود اختصاص داده؛ و بعد از JTI دو شرکت بریتیش امریکن توباکو (BAT)، کره‌آ توباکو و جینسنگ کورپوریشن قرار دارند. در ایران حداقل سالی ۱۱ هزار نفر به دلیل دخانیات فوت می‌کنند.
بر اساس پژوهشی که با مشارکت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ستاد مبارزه با قاچاق کالاو ارز و شرکت دخانیات به اجرا درآمد، مصرف کل سیگار در کشور بیش از ۵۵ میلیارد و ۳۹۰ میلیون نخ برای سال ۹۲ برآورد شد. در نتیجه سالانه حداقل هشت هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان در ایران، خرج مصرف سیگار میشود که رقم قابل توجهی است، و سالانه ۳۰ هزار میلیارد تومان نیز در کشور صرف بیماری و مرگ ناشی از سیگار میگردد. سالانه ۱۱ هزار نفر نیز در کشور بر اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهند و طی دو سال اخیر هشت هزار میلیارد تومان نیز برای درمان سرطان در کشور هزینه شده که اگر ۳۰ درصد مرگ‌های سرطان ناشی از استعمال دخانیات باشد، هزینه‌های تحمیلی دخانیات به ایران بیش از پیش مشخص میشود.
عوارض سیگار
طبق تحقيقات سازمان جهاني بهداشت در هر ٨ ثانيه يك نفر در دنيا به علت استعمال دخانيات جان خود را از دست مي‌دهد. نتايج تحقيقات حاكي از آن است چنانچه افراد در سنين نوجواني شروع به كشيدن سيگار كنند (بيش از ٧٠ درصد موارد سيگاري شدن در اين مرحله اتفاق مي‌افتد) و مدت ٢٠ سال يا بيشتر به اين عمل ادامه بدهند بين ٢٠ تا ٢٥ سال زودتر از افرادي كه به هيچ‌وجه در زندگي سيگار نكشيده‌اند، خواهند مرد.
استعمال دخانیات سبب آسیب به پوشش جدار رگهای خونرسانی کننده قلب، مغز و سایر اعضای بدن میشود. جدار آسیب دیده سرخرگها بویژه در حضور اختلالات چربی خون (کاهش کلسترول HDL یا “کلسترول خوب” ) در مقابل تشکیل پلاک آترواسکلروز (تصلبشرایین) آسیب پذیرتر هستند. با تشکیل پلاک جریان خون محدود میشود. حال بسته به محل اترواسکلروز در صورت انسداد سرخرگهای کرونری احتمال ایجاد حمله قلبی و در صورت انسداد سرخرگهای مغز ، سکته مغزی و در صورت انسداد عروق محیطی عامل خطری برای ایجاد بیماری عروق محیطی است که در آن رگهای دست و پا درگیر و موجب درد حرکتی پا میشوند. زمانیکه تصلب شرایین با سایر عوامل خطر همراه میگردد (به عنوان مثال فشارخون بالا و کلسترول بالای خون)، میزان خطر باز هم بیشتر می شود.
تنها سرطان ريه يا بيماريهاي قلبي پيامدهاي استعمال دخانيات نيست بلكه مجموعه‌اي از مسايل و مشكلات بهداشتي در ارتباط با مصرف مواد دخاني وجود دارد كه مي‌تواند به لحاظ شرايط جسماني و مقاومت ايمني در افراد سيگاري بروز مي‌كند، كه در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود.
از دست دادن موها
با تضعيف سيستم ايمني افراد سيگاري در اثر مصرف مواد دخاني، بدن اين افراد مستعد ابتلا به انواع بيماريها از جمله «لوپوس اريتماتوز» مي‌شود كه اين بيماري مي‌تواند عامل از دست دادن موها، ايجاد زخم در دهان، جوش‌هاي پوست روي صورت، سر و دست‌ها شود.
آب مرواريد (كاتاراكت)
افراد سيگاري ٤٠ درصد بيش از افراد ديگر در معرض ابتلا به آب مرواريد، كدر شدن عدسي چشم و ممانعت از عبور نور و در نهايت نابينايي هستند.
چين و چروك
استعمال دخانيات باعث از بين بردن پروتئين‌هاي انعطاف دهنده پوست مي‌شود؛ همچنين باعث تحليل بردن ويتامين A و محدود كردن جريان خون در عروق پوست مي‌گردد. پوست افراد سيگاري خشك و داراي خطوط و چين خوردگي‌هاي ريزي در اطراف لبها و چشمهاست.
ضايعات شنوايي
افراد سيگاري ٣ برابر بيش از افراد غير سيگاري به عفونت گوش مياني دچار مي‌شوند.
سرطان پوست
افراد سيگاري ٢ برابر بيشتر از افراد غير سيگاري در معرض خطر ابتلا به نوعي سرطان پوست (پوسته پوسته شدن، برجستگي روي پوست) قرار دارند
فساد دندانها
افراد سيگاري ٥/١ مرتبه بيشتر از افراد غير سيگاري در معرض خطر از دست دادن زودرس دندانها هستند.
پوكي استخوان
منواكسيد كربن يكي از اصلي‌ترين گازهاي سمي در خروجي اگزوز اتومبيل و دود سيگار است، ميل تركيبي اين گاز با خون بسيار بالاتر از اكسيژن است. اين گاز باعث كاهش قدرت عمل اكسيژن در خون افراد سيگاري حرفه‌اي تا ١٥ درصد مي‌شود.
استخوان‌هاي افراد سيگاري تراكم خود را از دست داده و به راحتي شكسته مي‌شود همينطور زمان التيام يافتن و جوش خوردن آنها پس از شكستگي تا ٨٠ درصد افزايش پيدا مي‌كند.
بيماريهاي قلبي
بيماريهاي قلبي ـ عروقي ناشي از استعمال دخانيات بيش از ٦٠٠ هزار نفر را در سال در كشورهاي توسعه يافته از بين مي‌رود استعمال دخانيات باعث افزايش ضربان قلب، بالا رفتن فشار خون، افزايش خطر ابتلا به فشار خون بالا و گرفتگي عروق و نهايتا ايجاد حمله قلبي و سكته مي‌شود.
زخم معده
استعمال دخانيات مقاومت معده را در برابر باكتريها پايين مي‌آورد؛ همچنين باعث تضعيف معده در خنثي سازي اسيد معده و مقاومت در برابر آن بعد از غذا خوردن و بر جاي ماندن باقيمانده اسيد در معده و در نتيجه تخريب ديواره آن مي‌شود.
زخم معده افراد سيگاري به سختي درمان مي‌شود و احتمالي بهبودي آن تا زماني كه فرد سيگاري است اكثرا اندك می باشد.
تغيير رنگ انگشتان
قطران موجود در دود سيگار در اثر استعمال مستمر دخانيات روي انگشتان و ناخنها جمع شده و باعث تغيير رنگ آنها به قهوه‌اي مايل به زرد مي‌شود.
سرطان رحم و سقط جنين
استعمال دخانيات در دوران بارداري مي‌تواند باعث افزايش خطر زايمان نوزاد با وزن كم و بروز مسايل بهداشتي در آينده شود. سقط جنين در مادران سيگاري ٢ تا ٣ برابر بيشتر است
تغيير شكل دادن سلولهاي جنسي در مردان
استعمال دخانيات باعث كاهش تعداد اسپرم و كاهش جريان خون در آلت تناسلي مردان و ناتواني جنسي در اين افراد مي‌شود. ناباروري جنسي در مردان سيگاري نيز متداول‌تر از افراد غير سيگاري است.
سرطان
بيش از ٤٠ عنصر سرطانزا در دود سيگار وجود دارد احتمال سرطان ريه ٢٢ مرتبه بيشتر از افراد غير سيگاري است. طبق تحقيقات بي شماري كه انجام شده است در صورت ادامه استعمال دخانيات توسط افراد سيگاري، احتمال مبتلا شدن آنها به انواع سرطان‌هاي ديگر از قبيل زبان، دهان، غدد، بزاق و حلق (٦ تا ٢٧ برابر)، سرطان بيني (٢ مرتبه بيشتر)، گلو (١٢ مرتبه)، مري (٨ تا ١٠ برابر)، حنجره (١٠ تا ١٨ برابر)، معده ٢ تا ٣ برابر)، كليه (٥ برابر)، آلت تناسلي مرد (٢ تا ٣ برابر)، لوزالمعده٢ تا ٥ برابر) مقعد (٥ تا ٦ برابر) وجود دارد.