کلیات
نفت خام یا پترولیوم مایعی غلیظ و قابل اشتعال بهرنگ قهوهای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایههای بالایی بخشهایی از پوسته کره زمین یافت میشود. نفت شامل آمیزه پیچیدهای از هیدروکربنهایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربنها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوتهای زیادی داشته باشند. نفت را طلای سیاه مینامند.
نفت جز سوختهای فسیلی به حساب میآید و تجدید ناپذیر است.
کلمه
نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده میشود که از دو کلمه پترا معادل یونانی واژه سنگ و کلمه اولئوم معادل واژه روغن تشکیل شدهاست.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کمتری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد میباشد و بهصورت طبیعی در زیر زمین و بهصورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه
اقوام متمدن دوران باستان، بهویژه سومریها، آشوریها و بابلیها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بینالنهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر بهدست میآمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر بهعنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایقکاری کشتیها استفاده میکردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغها استفاده کردند و خیابانها و حمامهای شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده میشد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صدها کشتی حمل میشد. در داستانها آمدهاست که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند.
اولین چاه اکتشافی مدرن
نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرتآوری بوجود آمد. بطوریکه امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوسهای اولیه میدانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکولهای آلی، مشمول آنها میشوند. باقیمانده جانوران و گیاهانی (اعم از جلبکها و مرجانها) که میلیونها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسورها در محیط دریا (آب) زندگی میکردهاند، طی میلیونها سال توسط لپههای گل و رسوبات مدفون شدهاند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع میشود.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکلهای جامد (قیرهای نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایهای رسوبی جمع گردد بهآن محل «حوضچه نفتی» میگویند. از مجموع چندین حوضچه نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرنده نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» میگویند.
تا قبل از حفر نخستین چاه نفتی به کمک وسایل جدید حفاری، این ماده مهم فقط از چشمههای سطحی نفت، یا چاههای کم عمق که به وسیله دست حفر میشد، استخراج میگردید و موارد استفاده از نفت خام نیز محدود بود. از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیتهای اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تأمین تقاضای بازارهای نفت و همچنین جایگزینی حجمهای تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیکهای اکتشافی جدید، دقت فعالیتهای اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی ماندهاست، زیرا قدیمیترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس (Anticline Theory) است.
کاربرد این نظریه برای یافتن
نفت در قله طاقدیسها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت. نفت در سال ۱۸۸۰ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختارهای طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفتگیر صرفاً ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود؛ بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی میتوانند در حوزههای غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفتگیرهای چینهای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد. تا اواسط دهه ۱۹۲۰، تهیه و استفاده از نقشههای سطحی و طاقدیسها ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفتگیرهای چینهای به صورت تصادفی رخ میداد. یک منطقهٔ انتخاب شده را با مطالعهٔ نمونههای سنگی و لرزهنگاری مشخص میکنند. اندازهگیریها انجام میشود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و ملاحظات اقتصادی، موفقیتآمیز باشد، حفاری آغاز میشود. بالای چاه ساختاری به نام «دکل حفاری» برای جادادن وسایل و لولههای مورد استفاده در چاه ساخته میشود. زمانی که حفاری تمام میشود، پس از تکمیل چاه حفرشده، یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگهایی که غالباً از سنگهای رستی (شیل) یا انیدریت تشکیلشده و خاصیت پلاستیک دارند و قسمت بالایی مخزن نفت همانند پوششی قرار میگیرند، «سنگ پوششی» گفته میشود.
ارزش نفت خام
نفت بهصورت خام نمیتواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیمبندی میشود. نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارندنفت سبک و نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده میشوند. نفتهایی که گوگرد آنها کمتر است نیز نفت شیرین و نفتهای دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده میشوند که معمولاً نفتهای میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگینتر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفتهای سبک و شیرین سادهتر و کمهزینهتر است و میزان بیشتری از محصولاتی، چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوختهای جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیلهای مرغوب را میتوان از آنها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفتها بیشتر مورد علاقه پالایشگاهها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخصهای بینالمللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفتهای ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
مراحل تصفیه نفت
عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد مشکله آن که عمل تقطیر بطور مداوم انجام میشود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون میشود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان مییابد. در این تقطیر سازی موادی سبک که به آنها ماده گاز پالایشگاهی نام دارد به صورت بخار میماند و برای سوختن در پالایشگاه به کار میرود که عبارتند از::گاز نفت مدای LGP))، گازولین (بنزین) و مهمترین آنها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگینترین وجود دارد که کروسین را میتوان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار میرود.
صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیتها و بالندگی مغز های متفکری که عامل همه پیشرفتها و دستاوردهای جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمیگذرد.
تعریف کلمهای پتروشیمی
واژه پتروشیمی از دو کلمه پترون و شیمی ترکیب شد و معنی لغوی آن مواد شیمیائی حاصل از نفت است.
به طور کلی مواد پتروشیمی، آن گروه از محصولات شیمیائی است.
▪ محصولات پتروشیمی صنایع پتروشیمی را میتوان به سه دسته مشخص تقسیم کرد:
۱- محصولات اصلی مانند اتیلن، پروپلین، گوگرد، بنزین، آمونیاک و .... این محصولات پایه و اساس محصولات متعدد دیگر پتروشیمی را تشکیل میدهند.
۲- محصولات میانی که از محصولات اصلی تولید شده و مواد اولیه کارخانههای تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل میدهند. مانند پلی کلروروینیل (پی وی سی)، ملامین و ...
۳- محصولات نهایی که برای ساختن لوازم و ابزار مورد مصرف عموم مردم به کار میروند مانند:
الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی و ...
▪ لاستیک: یکی دیگر از محصولات پتروشیمی لاستیک است. کاربرد لاستیک بیشتر در زمینه تولید تایر وسایل نقلیه و... به کار میرود.
▪ الیاف پلی استر: که به نامهای داکرون و تریلن هستند و حتی از الیاف طبیعی دیگر نیز قدرت بیشتری دارند. مصرف این نوع الیاف به علت داشتن خواص گوناگون مانند چروک نشدن به سرعت زیاد شده است.
مواد پتروشیمی موارد استعمال متعدد دیگری نیز دارند. مثل حشره کش ها، مواد منفجره، مواد رنگی و ...
فراوردههای نفتی پس از ساخت فراوردههای حاصله از نفت و گاز پیچیده بعدی نحوه رساندن آنها به خریداران خواهد بود. مثل: نرخ هزینه حمل، نحوه رساندن، مقدار فراوردهها و مسافت بین مراکز توزیع و مصرف کنندگان
مصارف فرواردههای نفتی
مصارف فراوردههای نفت عبارت است از حمل و نقل، تامین گرما و روشنائی و ایجاد برق و زمینههای دیگر.
مشتریان احتیاجات خود را از مراکز و انبارهای توزیع که به آنها (پایانه) یا (انبار) نامیده میشود. دریافت میکنند.
نــفــت عــمــدتــا بــه عــنــوان مــاده خــام صــنــایــع پــتــروشــیــمــی مــورد اســتــفــاده قــرار مــیــگــیــرد.
نفت در چند کشور الجزایر و هلند به عنوان سوخت اتومبیل و درژاپن بیشتر درتاکسیها مصرف میشود.
گازوئیل در موتورهای دیزلی، اتوبوسها، وانتها و ... مصرف میشود. صنعت پتروشیمی با صنعت نفت بستگی نزدیک دارند.
در بحبوحه محدودیت عرضه نفت که قیمتها را بالاتر برده است، منابع آگاه به رویترز گفتند اوپک پلاس بعید است در نشست روز چهارشنبه، در سیاست تولید فعلی خود تغییری صورت دهد.
کد خبر: ۱۱۹۵۷۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۸
چرتکه
سازمان تامین اجتماعی، دولت، سهام عدالت و تامین اجتماعی نیروهای مسلح را به ترتیب 45، 35، 11 و 8 درصد از حق کنترل و مدیریت صنعت پالایش نفت کشور، میتوان بزرگترین مالکان صنعت پالایش کشور دانست؛ در مجموع نیز دولت و نهادهای عمومی مالکیت 99 درصد از صنعت پالایش نفت کشور را دارا هستند و تنها کمتر از یک درصد از مالکیت این صنعت در اختیار بخش خصوصی است، آن هم با واگذاری 80 درصد سهام پالایشگاه کرمانشاه در فرآیند خصوصیسازی. جزئیات را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۱۹۵۷۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۸
آژانس بینالمللی انرژی اعلام کرد که استفاده جهانی از نفت احتمالاً در این دهه به اوج میرسد.
کد خبر: ۱۱۹۵۷۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۸
چرتکه
عربستان سعودی با کاهش داوطلبانه عرضه نفت تأثیر به سزایی در افزایش قیمت انرژی داشته است. این افزایش نگرانیهای زیادی را برای بانکهای مرکزی مخصوصاً فدرال رزرو آمریکا ایجاد کرده است تا تلاشهای آنها در راستای مهار تورم بر باد نرود. در این میان اما ایران و نیجریه توانستهاند با افزایش تولید میانگین تولید نفت اوپک را بالا ببرند. در این ویدیو جزئیات ماجرا را با ترجمه فارسی میبینید.
کد خبر: ۱۱۹۵۲۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۵
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه سهشنبه شب گفت که آمریکا با ایجاد یک شبه حکومت کُردی در سوریه، نفت و غلات این کشور را به سرقت میبرد.
کد خبر: ۱۱۹۵۱۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۵
وزارت نفت عراق از کسب درآمد نزدیک به 9 میلیارد دلاری در پی صادرات بیش از 100 میلیون بشکه نفت خام این کشور در ماه گذشته میلادی خبر می دهد.
کد خبر: ۱۱۹۵۰۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۴
قیمت نفت در معاملات روز دوشنبه بازار آسیا، تحت تاثیر دورنمای عرضه محدودتر در پی ممنوعیت موقتی صادرات سوخت روسیه، افزایش یافت.
کد خبر: ۱۱۹۴۹۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۳
صادرات نفت روسیه در بهار امسال با وجود اعمال تحریمهای کشورهای گروه هفت بر سر جنگ اوکراین، ۵۰ درصد افزایش یافت.
کد خبر: ۱۱۹۴۹۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۳
بسته خبری اقتصادی امروز، تیترهایی مانند بذرپاش: مسکن ۲۵ متری فعلا ضرورتی ندارد، توزیع شکر ۲۸ هزار تومانی برای تنظیم بازار، ریزش قیمت یکی از محصولات ایران خودرو، بخشودگی جرایم مالیاتی تمدید شد و میزان مصرف بنزین از تولید آن سبقت گرفت را در بر دارد.
کد خبر: ۱۱۹۴۷۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۲
نبض خبر
یک شبکه ترکیهای جزئیاتی از روابط اسرائیل و آذربایجان منتشر کرده که بر اساس آن، آذربایجان 30 درصد نفت خود را به اسرائیل صادر میکند و در عوض اسرائیل 17 درصد تسلیحاتش را به آذربایجان صادر کرده است؛ معاملهای که دست بالای آذربایجان را در مقابل ارمنستان در جنگهای اخیر شکل داده است.
کد خبر: ۱۱۹۴۰۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۹
پیشبینیها حاکی از آن است که در سال 2023 میزان نصب پنلهای خورشیدی به 53 درصد افزایش پیدا کند. آیا این به معنای اشتیاق مردم برای استفاده از انرژی خورشیدی است.
کد خبر: ۱۱۹۳۴۵۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۶
توفان مدیترانهای در شرق لیبی و کاهش عرضه نفت از سوی اوپکپلاس (ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک و غیراوپک) به علاوه کاهش عرضه نفت در بازار روند افزایشی قیمت نفت را سرعت بخشید و به ارزش بیش از 94 دلار در هر بشکه رساند.
کد خبر: ۱۱۹۳۴۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۶
چرتکه
چین حجم خرید نفت را از روسیه کاهش داده و نفت ایران را جایگزین کرده است. استان شاندونگ چین که حالا دیگر به قطب واردات نفت کشورهای تحریمی چون ایران، روسیه و ونزوئلا تبدیل شده است، اخیراً با اقبال به نفت تحریمی ایران، رکورد واردات از این کشور را شکسته است. دانیال رحمت، کارشناس ارشد انرژی از دلایل چین برای اقبال بیشتر پالایشگرهای خصوصی این استان به نفت ایران نسبت به نفت روسیه سخن میگوید و دلایل فنی و سیاسی افزایش حجم معاملات با ایران را برمیشمرد. تصاویری از صنایع نفت ی شاندونگ را به همراه توضیحات رحمت میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۱۹۳۳۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۵
پس از کشف خط لوله ۱۰۰ کیلومتری انتقال سوخت قاچاق در جنوب کشور طی چند روز اخیر، حال خبرها حاکی از توقیف دو شناور حامل سوخت قاچاق با پرچم پاناما در آبهای خلیج فارس و حوالی بندر ماهشهر است؛ بنابراین، تابناک با طرح سوالی تحت عنوان اینکه چطور ممکن است این حجم از قاچاق با چنین مکانیزمهای گستردهای در کشور رخ دهد، موضوع را از احمد صرامی، عضو اتحادیه صادرکنندگان نفت پیگیری کرد. وی در پاسخ گفت: به نظر میرسد قاچاق سوخت در ایران سازمان یافته باشد!
کد خبر: ۱۱۹۳۰۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۳
قیمت نفت برنت امروز به 92.80 دلار در هر بشکه رسید که بالاترین رقم در 10 ماه گذشته به حساب میآید. به نظر میرسد این افزایش قیمت ناشی از فشار تولید توسط تولیدکنندگان بزرگ نفت ی مبنی بر کاهش عرضه باشد.
کد خبر: ۱۱۹۲۸۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۲
ورتکسا در گزارش نوشت که، بازار نفت هنوز تاثیر کامل کاهش تولید عربستان سعودی را احساس و درک نکرده است، چراکه اگر بزرگترین صادرکننده نفت خام جهان سطح صادرات را پایین نگه دارد، این مساله میتواند به بازار به شدت فشردهتر منجر شود.
کد خبر: ۱۱۹۲۳۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۹
جواد اوجی، وزیر نفت در پاسخ به پرسش تابناک گفت: آمار ارقام اعلام شده مبنی بر افزایش صادرات نفت ایران مورد تایید است. حال تصور کنید اگر در این دو سال چنین صادرات و درآمدی وصول نمیشد، زندگی مردم چگونه میشد! در سال ۱۴۰۰ کسری ۴۸۰ همتی دولت که بخش اعظمی از آن تکالیف مربوط به وزارت نفت در بودجه بود محقق شد و در سال ۱۴۰۱ نیز ۹۸ درصد تکالیف خود را در بودجه عملیاتی شده است. همچنین تامین منابع ارزی به وفور در حال انجام است و مشکلی وجود ندارد.
کد خبر: ۱۱۹۲۳۶۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۱
چرتکه
قیمت نفت طی روزهای اخیر روندی صعودی داشته و برخی احتمال میدهند به صد دلار در ازای هر بشکه هم برسد. اگر این اتفاق رخ دهد، باید در انتظار چه تحولاتی در بازارهای جهانی باشیم؟ نیویورکتایمز در گزارشی، سناریوهای مختلف افزایش قیمت نفت و اثرات آن بر بخشها و سیاستهای مختلف را بررسی کرده است. جزئیات را میبینید.
کد خبر: ۱۱۹۲۳۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۹
اکسون موبیل در تازه ترین گزارش خود پیش بینی کرد نفت و گاز طبیعی همچنان بیش از نیمی از نیازهای انرژی جهان را در سال 2050 برآورده می کند، زیرا جهان نخواهد توانست افزایش دمای جهانی را زیر 2 درجه سانتیگراد نگه دارد.
کد خبر: ۱۱۹۲۱۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۹
️ آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر در گزارش جدید خود اعلام کرد، افزایش قیمت سوختهای فسیلی در سال گذشته منابع انرژی تجدیدپذیر را رقابتیتر کرد، به طوری که 86 درصد از کل ظرفیتهای تجدیدپذیر نصبشده جدید در سال 2022 هزینههای کمتری نسبت به برقی که از سوختهای فسیلی تامین میشود، داشته اند.
کد خبر: ۱۱۹۲۱۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۸