کلیات
قرهباغ (ارمنی: Ղարաբաղ; ترکی آذربایجانی: Qarabağ) یک منطقه جغرافیایی در شرق ارمنستان و جنوب غربی آذربایجان است که از ارتفاعات قفقاز کوچک تا زمینهای پست بین رودخانههای کر و ارس کشیده شدهاست. همچنین قرهباغ یکی از تقسیمات سیاسی ایران از دوره صفویه به این سو بود که پس از عهدنامه گلستان به روسیه تزاری واگذار شد.
تا ۱۸۴۰ این منطقه همچنان با عنوان ایالت قرهباغ شناخته میشد، اما پس از آن به بخش شوشا تغییر نام یافت، در اتحاد جماهیر شوروی بخشهایی از آن به جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی پیوست، بخش زنگهزور به جمهوری سوسیالیستی ارمنستان شوروی واگذار شد و پس از اشغال این منطقه توسط واحدهایی از ارتش شوروی در معیت نیروهای ارمنستان بخش کوهستانیاش که قسمتی از ساکنان آن را ارامنه تشکیل میدادند با عنوان جمهوری آرتساخ اعلام استقلال کرد.

ریشهشناسی
نام قرهباغ از دو کلمه ترکی قره و فارسی باغ به معنی باغ سیاه یا باغ بزرگ به وجود آمدهاست. این نام اولین بار در منابع گرجی و ایرانی در قرن سیزده و چهارده میلادی آمدهاست. نام آرتساخ در سنگنبشتههای اورارتو دوران پادشاهی «آیرارات»، اوشاکان کنونی) به صورتهای «آرداخونی» یا «اوردخینی» و «اوردخه» قید شدهاست که نام آرتساخ از آن مأخوذ است و سرزمینی به این نام در هزاره اول (پیش از میلاد) جزو پادشاهی آیرارات و سپس یرواندیان (دودمان اروندی) قرار داشت. استرابون در (کتاب جغرافیای) خود قسمت سمت راست رود کورا (محل کنونی قره باغ) را با نام «ارخیستینا» (Orkhistene) به عنوان یک ایالت «هایک بزرگ» (ارمنستان بزرگ) - (ارمنستان = هایاستان) دانسته که به خاطر سوارکارانش شهرت داشتهاست.
تاریخچه
در دوره صفویه قرهباغ به مرکزیت گنجه یکی از بیگلربیگیهای ایران بود. مقام بیگلربیگی که در قرن دهم بهطور موروثی به سران ایلات چادرنشین قزلباش میرسید، در قرهباغ در اختیار یکی از شاخههای ایل قاجار بود. در این دوره محال خمسه ارامنه شامل دیزاق، ورنده، خاچین، چلهبرد و طالش و همچنین برکشاط و خانهای ایل جوانشیر و اتوزیکی تابع این بیگلربیگی بودند.
در ۱۱۵۶ هجری قمری، ملک یکن ضابط محال خمسه ارامنه از بیگلربیگیهای گنجه و تفلیس، به خاطر گرفتن چریک از ارامنه به نادرشاه افشار شکایت کرد، نادر نیز طی فرمانی مطالبه چریک از محال خمسه ارامنه را منع کرد بعدتر نیز به گفته عباسقلیآقا باکیاخانوف «حکام گنجه و قراباغ نیز به لقب زیاد اوغلی قاجار از پل خدا آفرین تا قریه شولاور گرجستان بالاتر از پل سنق حکمرانی مینمودهاند. چون در شورای کبرای مغان به سلطنت نادر شاه رضا نداده و در طلب استقرار دولت صفویه بودند، نادرشاه نیز بعد از تمکن بر سریر سلطنت ایران به مقام کسر حشمت و اقتدار ایشان برآمده بسیاری از اهالی قراباغ را به خراسان کوچانده ملکان برگشاط و خمسه را از تحت اختیار ایشان به در کرده و به سردار آذربایجان سپرد» در ۱۱۶۱ هجری شمسی، پناهخان جوانشیر مشهور به پناه علیبیگ ساروجلوی جوانشیر از عادلشاه افشار لقب خانی گرفت و به حکومت قرهباغ منصوب شد.
وی در زمان شاهعباس دوم از ترکستان به قرهباغ آمدهبود و در زمان نادرشاه جارچیباشی بود، اما بعدتر مورد خشم نادر قرار گرفته بود و از ترس وی به کوهستانهای قرهباغ گریختهبود. رسیدن به این مقام بدون همکاری ارامنه ممکن نمیشد، پناهخان در این راه با ملک شاه نظربیگ حاکم ورنده متحد شد و وی را به حکومت خاچین گمارد و به همراه وی حکام دنزاق، چلهبرد و طالش را کنار زد. همچنین پناهخان به درخواست ملکشاه نظربیگ قلعه پناهآباد را ساخت که بعدها به شوشی شهرت یافت.
پس از بینتجیهماندن درگیری پناهخان با فتحعلیخان افشار، فتحعلیخان که پیشنهاد صلح دادهبود با نیرنگ ابراهیمخلیلخان فرزند پناهخان را به اسارت به ارومیه برد. پناهخان نیز برای نجات پسرش با لشکر کریمخان زند که برای سرکوب فتحعلیخان آمدهبود همراه شد. پس از آن کریمخان پناهخان را با خود به شیراز برد و ابراهیمخلیلخان را به حکومت قرهباغ منصوب کرد. تا پیش از برآمدن آقامحمدخان، ابراهیمخلیلخان نه تنها بر قرهباغ که بر ایروان، نخجوان و گنجه نیز حکم راند.
آقامحمدخان قاجار پس از نشستن بر تخت، از ابراهیمخلیلخان خواست تا از دولت مرکزی اطاعت کند، وی نیز در ۱۲۰۷ پسرعمویش عبدالصمدبیگ را به رسم گروگان به تهران فرستاد و ابراز اطاعت کرد. اما در جریان یکی از درگیریهای آقامحمدخان و زندیان عبدالصمدبیگ فراری ناموفق انجام داد و به همین دلیل نیز به دست شاه قاجار کشتهشد. این مسئله و اینکه ابراهیمخلیلخان آقامحمدخان را همانند بسیاری از دیگر رقبایش میدید به تیرگی روابط این دو انجامید. در ۱۲۰۹ آقامحمدخان به قصد تسخیر قرهباغ از ارس گذشت، در محاصره قلعه شوشی جوادخان قاجار و ملیک مجنون چلهبردی و نیروهای ارمنی وی را همراهی میکردند. به علت نداشتن توپهای قلعهکوب، خان قاجار نتوانست قلعه را فتح کند و به پیشنهاد ملیک مجنون به تفلیس لشکرکشی کرد. با فتح تفلیس و متواری شدن اراکلیخان، دیگر خانهای قفقاز اظهار اطاعت کردند، آقامحمدخان که در پی تسلیم ابراهیم خلیلخان بود در نهم ذیحجه ۱۲۱۱ عازم شوشی شد، ابراهیم خلیلخان نیز از ترس به داغستان گریخت، در همان زمان آقامحمدخان در کنار قلعه شوشی به قتل رسید. با شنیدن این خبر ابراهیمخلیلخان به شوشی بازگشت و قدرتی بیش از پیش یافت.
ابراهیمخلیلخان جنازه آقامحمدخان را با احترام در شوشی دفن کرد و منتظر دستور از تهران ماند. با برتخت نشستن فتحعلیشاه خان سیاستی دوگانه را در پیش گرفت. از سویی اطاعت خود از دربار تهران را نشان میداد به گونهای که پسرش ابولفتحخان را به نزد شاه ایران فرستاد و دخترش آغابگم معروف به آغاباجی را نیز به عقد او درآورد دوباره به خانی قراباغ رسید، از سوی دیگر استقلال خویش و توافق بر قدرتهای همجوار را با رابطه حسنه با روسیه حفظ میکرد.
با ورود ژنرال پاول سیسیانوف به قفقاز، ابراهیمخلیلخان رسماً به اطاعت روسها درآمد و قرهباغ را به روسها واگذار کرد. در ۱۲۱۸ سیسیانوف پس از سه روز محاصره گنجه را گشود، در این درگیری جوادخان زیاد اوغلی قاجار، آخرین خان گنجه و ملیک مجنون چلهبردی کشتهشدند. ملیک مجنون پیشتر بر اثر فشارهای ابراهیمخلیلخان، به همراه هزار خانواده ارمنی به گنجه پناه بردهبود و جوادخان ایشان را در محله شامشاری اسکان دادهبود و ملیک را مسئول ارامنه کردهبود.
عباس میرزا ولیعهد ایران پس از آگاهی از پیمان روسها و ابراهیمخلیلخان برای سرکوب وی از آذربایجان به قرهباغ لشکر کشید و توانست در دو نبرد نیروهای خان را که روسها نیز همراهیاش میکردند شکست دهد. در ۱۲۲۰ خان سیسیانوف را به قلعه شوشی راهداد و فرمانده روس اختیار قلعه را به دست گرفت. خان که از این شرایط ناراضی بود به عباسمیرزا نامه نوشت و شفاعت خود را نزد شاه خواستار شد. اما در ۱۲۲۲ روسها که توسط نوه خان، جعفرقلیخان از ارتباط وی با ایران آگاه شدهبودند شبانه او و ۳۱ تن از بستگاناش از جمله دختر و همسرش را به قتل رساندند.
پس از قتل ابراهیمخلیلخان، روسها نه تنها قرهباغ را به جعفرقلیخان نسپردند بلکه قصد تبعید وی به سیبری را داشتند، خان نیز که از دست روسها گریخته بود به همراه ایل جبرائیللو به ایران آمد و عباسمیرزا وی را حاکم قراجهداغ کرد. پس از دوره دوم جنگهای ایران و روسیه در ربیعالاول ۱۲۴۲ مهدیقلیخان یکی از فرزندان ابراهیمخلیلخان به دستور حکومت ایران، ایلات قرهباغ را به سوی قراجهداغ کوچ داد.
ایالت قرهباغ
پس از انعقاد قرارداد گلستان و ترکمانچای روسها اقدام به کوچاندن ارامنه ایران به منطقه تحت تسلط خود شدند و ایالات مسلماننشین ایروان و قره باغ را برای اسکان ارامنه تازهوارد در نظر گرفتند. پس از جنگهای عثمانی و روسیه ارامنه مناطق شرقی امپراطوری عثمانی که همراه روسها علیه عثمانیها وارد جنگ شده و پیروزیهایی بدست آورده بودند پس از عقبنشینی روسها مجبور مهاجرت به داخل مرزهای روسیه شده و ترکیب جمعیتی خاننشین ایروان و قره باغ را به نفع ارامنه تغییر دادند.
وزیر امور خارجه ارمنستان در واکنش به ابتکار ایران برای حل مناقشات قره باغ گفته موضع ایران در مورد صلح و امنیت منطقه سازنده و مسئولیتپذیر است.
کد خبر: ۱۰۱۱۹۶۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۸
فوتو نیوز
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گفت: هیچ ملتی به جز ایرانیان نمیتواند فشارهای حداکثری تحریمها را تحمل کند. ما میدانیم که در شرایط سختی قرار داریم؛ اما با همه اینها حداقل نیازهای مردم تامین میشود و امیدواریم با تلاش بیشتر به اهداف بهتری دست پیدا کنیم.
کد خبر: ۱۰۱۱۹۵۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۸
معاون وزیر امور خارجه با با «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر امورخارجه روسیه در امور برجام دیدار و گفتگو کرد.
کد خبر: ۱۰۱۱۹۳۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۸
مذاکرات فرستاده ویژه جمهوری اسلامی ایران به منظور پیشبرد ابتکار ایران برای حل مناقشه قره باغ با معاون وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه امروز پنجشنبه در مسکو آغاز شد.
کد خبر: ۱۰۱۱۹۰۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۸
رئیس جمهور ترکیه مطرح کرد
رئیسجمهوری ترکیه تأکید کرد با همتای روس خود برای همکاری جهت حل و فصل نهایی پرونده قرهباغ به توافق رسیده است.
کد خبر: ۱۰۱۱۷۵۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۷
رئیس جمهور روسیه در تماس تلفنی با همتای ترک خود نسبت به ادامه درگیری در منطقه قره باغ و اعزام تروریست های مسلح به این منطقه ابراز نگرانی کرد.
کد خبر: ۱۰۱۱۶۰۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۷
" الهام علی اف "رئیس جمهوری آذربایجان به تازگی شرایط همزیستی مسالمت امیز ارامنه و آذربایجانی ها در قره باغ را مطرح کرد.
کد خبر: ۱۰۱۱۵۴۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۶
وزارت خارجه آمریکا در بیانیهای مشترک از توافق ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای آتشبس انسانی از ۸ صبح روز دوشنبه خبر داد.
کد خبر: ۱۰۱۱۰۹۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۴
رئیس جمهور آذربایجان گفت که نیروهای این کشور در نزدیک مرز با ارمنستان یک شهر را به کنترل خود درآوردهاند.
کد خبر: ۱۰۱۱۰۹۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۴
رئیسجمهور جمهوری آذربایجان ضمن طرح این ادعا که ارمنستان از روسیه درخواست کمک نظامی کرده، گفت کشورش برای برگزاری مذاکرات به منظور اعمال آتشبس در قرهباغ کوهستانی آمادگی دارد.
کد خبر: ۱۰۱۱۰۱۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۴
رئیسجمهور ترکیه در سخنانی ضمن تکرار حمایت از باکو در درگیریها با ایروان، در واکنش به انتشار کاریکاتورهای اهانتآمیز به ساحت مقدس پیامبر اکرم (ص) در فرانسه، گفت ذهن مکرون نیاز به درمان دارد.
کد خبر: ۱۰۱۰۹۰۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۳
علی اف در خصوص اینکه آیا نیروی نظامی خارجی برای کمک به ارتش جمهوری آذربایجان از سوریه به قره باغ منتقل شده است؟ گفت: در خاک آذربایجان حتی یک نظامی خارجی پیدا نمیشود.
کد خبر: ۱۰۱۰۸۵۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۳
در ماههای اخیر با اوج گرفتن نزاع آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قرهباغ ائمه جمعه شمال غرب کشور با انتشار بیانیهای موضع عالمانه و دقیقی را نسبت به مناقشه قرهباغ اعلام کردند.
کد خبر: ۱۰۱۰۶۷۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۲
رئیس جمهوری ارمنستان پس از دیدار و گفتگو با دبیرکل ناتو از ترکیه خواست تا در معضل قرهباغ، یک طرف جنگ نباشد و برای رسیدن به آتشبس همکاری کند.
کد خبر: ۱۰۱۰۴۴۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۳۰
وزارت دفاع جمهوری آذرربایجان اعلام کرد؛
وزارت دفاع جمهوری آذرربایجان امروز /چهارشنبه/ در گزارشی اعلام کرد بر اثر عملیات نظامی موثر ارتش جمهوری آذربایجان لشکر ۱۸ موتوریزه ارمنستان در محورهای جبرایل و قوبادلی در قره باغ عقب نشینی کرده است.
کد خبر: ۱۰۱۰۳۱۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۳۰
«الهام علیاف» رئیسجمهور آذربایجان اعلام کرد، ارتش این کشور از ابتدای درگیریهای اخیر با ارمنستان، ۴ سامانه اس-۳۰۰ این کشور را از بین برده است.
کد خبر: ۱۰۱۰۱۴۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۲۹
علی امیری راد فرماندار خداآفرین از سقوط یک پهپاد در مناطق شمال غربی کشور خبر داد.
کد خبر: ۱۰۱۰۱۱۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۲۹
رئیس جمهور آذربایجان در توییتی مناطقی که روز گذشته به دست ارتش آذربایجان افتاد را برشمرد.
کد خبر: ۱۰۰۹۸۶۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۲۸
دبیرکل سازمان ملل امروز، یکشنبه حملات در مناطق مسکونی در جریان درگیریها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان را محکوم و نسبت به بیتوجهی طرفین به درخواستها برای توقف درگیریها ابراز تاسف کرد.
کد خبر: ۱۰۰۹۷۵۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۲۷
در بیانیه آیت الله مکارم شیرازی درباره منطقه قره باغ آمده است: بر همه مسلمانان حمایت از آزادی منطقه قره باغ همچون حمایت از آزادی فلسطین و دیگر بلاد اسلامی از اشغالگری لازم است و ما نیز بر این حمایت تأکید میکنیم و لازم میدانیم هر گونه میانجیگری، مذاکره و تصمیمگیری منجر به آزادی کامل این منطقه و بازگشت آن به جهان اسلام شود.
کد خبر: ۱۰۰۹۶۹۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۲۷