در مورد قره باغ در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

 

کلیات


قره‌باغ (ارمنی: Ղարաբաղ‎; ترکی آذربایجانی: Qarabağ‎) یک منطقه جغرافیایی در شرق ارمنستان و جنوب غربی آذربایجان است که از ارتفاعات قفقاز کوچک تا زمین‌های پست بین رودخانه‌های کر و ارس کشیده شده‌است.  همچنین قره‌باغ یکی از تقسیمات سیاسی ایران از دوره صفویه به این سو بود که پس از عهدنامه گلستان به روسیه تزاری واگذار شد.

 تا ۱۸۴۰ این منطقه همچنان با عنوان ایالت قره‌باغ شناخته می‌شد، اما پس از آن به بخش شوشا تغییر نام یافت، در اتحاد جماهیر شوروی بخش‌هایی از آن به جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی پیوست،  بخش زنگه‌زور به جمهوری سوسیالیستی ارمنستان شوروی واگذار شد و پس از اشغال این منطقه توسط واحد‌هایی از ارتش شوروی در معیت نیرو‌های ارمنستان بخش کوهستانی‌اش که قسمتی از ساکنان آن را ارامنه تشکیل می‌دادند با عنوان جمهوری آرتساخ اعلام استقلال کرد.

قره باغ کجاست؟ - تابناک | TABNAK

ریشه‌شناسی


نام قره‌باغ از دو کلمه ترکی قره و فارسی باغ به معنی باغ سیاه یا باغ بزرگ به وجود آمده‌است. این نام اولین بار در منابع گرجی و ایرانی در قرن سیزده و چهارده میلادی آمده‌است. نام آرتساخ در سنگ‌نبشته‌های اورارتو دوران پادشاهی «آیرارات»، اوشاکان کنونی) به صورت‌های «آرداخونی» یا «اوردخینی» و «اوردخه» قید شده‌است که نام آرتساخ از آن مأخوذ است و سرزمینی به این نام در هزاره اول (پیش از میلاد) جزو پادشاهی آیرارات و سپس یرواندیان (دودمان اروندی) قرار داشت. استرابون در (کتاب جغرافیای) خود قسمت سمت راست رود کورا (محل کنونی قره باغ) را با نام «ارخیستینا» (Orkhistene) به عنوان یک ایالت «هایک بزرگ» (ارمنستان بزرگ) - (ارمنستان = هایاستان) دانسته که به خاطر سوارکارانش شهرت داشته‌است.


تاریخچه


در دوره صفویه قره‌باغ به مرکزیت گنجه یکی از بیگلربیگی‌های ایران بود. مقام بیگلربیگی که در قرن دهم به‌طور موروثی به سران ایلات چادرنشین قزلباش‌ می‌رسید، در قره‌باغ در اختیار یکی از شاخه‌های ایل قاجار بود.  در این دوره محال خمسه ارامنه شامل دیزاق،  ورنده،  خاچین،  چله‌برد و طالش و همچنین برکشاط و خان‌های ایل جوانشیر و اتوزیکی تابع این بیگلربیگی بودند.
در ۱۱۵۶ هجری قمری، ملک یکن ضابط محال خمسه ارامنه از بیگلربیگی‌های گنجه و تفلیس، به خاطر گرفتن چریک از ارامنه به نادرشاه افشار شکایت کرد، نادر نیز طی فرمانی مطالبه چریک از محال خمسه ارامنه را منع کرد بعدتر نیز به گفته عباس‌قلی‌آقا باکیاخانوف «حکام گنجه و قراباغ نیز به لقب زیاد اوغلی قاجار از پل خدا آفرین تا قریه شولاور گرجستان بالاتر از پل سنق حکمرانی می‌نموده‌اند. چون در شورای کبرای مغان به سلطنت نادر شاه رضا نداده و در طلب استقرار دولت صفویه بودند، نادرشاه نیز بعد از تمکن بر سریر سلطنت ایران به مقام کسر حشمت و اقتدار ایشان برآمده بسیاری از اهالی قراباغ را به خراسان کوچانده ملکان برگشاط و خمسه را از تحت اختیار ایشان به در کرده و به سردار آذربایجان سپرد» در ۱۱۶۱ هجری شمسی،  پناه‌خان جوانشیر مشهور به پناه علی‌بیگ ساروجلوی جوانشیر از عادل‌شاه افشار لقب خانی گرفت و به حکومت قره‌باغ منصوب شد.

وی در زمان شاه‌عباس دوم از ترکستان به قره‌باغ آمده‌بود و در زمان نادرشاه جارچی‌باشی بود، اما بعدتر مورد خشم نادر قرار گرفته بود و از ترس وی به کوهستان‌های قره‌باغ گریخته‌بود. رسیدن به این مقام بدون همکاری ارامنه ممکن نمی‌شد، پناه‌خان در این راه با ملک شاه نظربیگ حاکم ورنده متحد شد و وی را به حکومت خاچین گمارد و به همراه وی حکام دنزاق، چله‌برد و طالش را کنار زد. همچنین پناه‌خان به درخواست ملک‌شاه نظربیگ قلعه پناه‌آباد را ساخت که بعد‌ها به شوشی شهرت یافت.

پس از بی‌نتجیه‌ماندن درگیری پناه‌خان با فتحعلی‌خان افشار، فتحعلی‌خان که پیشنهاد صلح داده‌بود با نیرنگ ابراهیم‌خلیل‌خان فرزند پناه‌خان را به اسارت به ارومیه برد. پناه‌خان نیز برای نجات پسرش با لشکر کریم‌خان زند که برای سرکوب فتحعلی‌خان آمده‌بود همراه شد. پس از آن کریم‌خان پناه‌خان را با خود به شیراز برد و ابراهیم‌خلیل‌خان را به حکومت قره‌باغ منصوب کرد.  تا پیش از برآمدن آقامحمدخان، ابراهیم‌خلیل‌خان نه تنها بر قره‌باغ که بر ایروان،  نخجوان و گنجه نیز حکم راند.

آقامحمدخان قاجار پس از نشستن بر تخت، از ابراهیم‌خلیل‌خان خواست تا از دولت مرکزی اطاعت کند، وی نیز در ۱۲۰۷ پسرعمویش عبدالصمدبیگ را به رسم گروگان به تهران فرستاد و ابراز اطاعت کرد.  اما در جریان یکی از درگیری‌های آقامحمدخان و زندیان عبدالصمدبیگ فراری ناموفق انجام داد و به همین دلیل نیز به دست شاه قاجار کشته‌شد. این مسئله و اینکه ابراهیم‌خلیل‌خان آقامحمدخان را همانند بسیاری از دیگر رقبایش می‌دید به تیرگی روابط این دو انجامید.  در ۱۲۰۹ آقامحمدخان به قصد تسخیر قره‌باغ از ارس گذشت، در محاصره قلعه شوشی جوادخان قاجار و ملیک مجنون چله‌بردی و نیرو‌های ارمنی وی را همراهی می‌کردند. به علت نداشتن توپ‌های قلعه‌کوب، خان قاجار نتوانست قلعه را فتح کند و به پیشنهاد ملیک مجنون به تفلیس لشکرکشی کرد.  با فتح تفلیس و متواری شدن اراکلی‌خان، دیگر خان‌های قفقاز اظهار اطاعت کردند، آقامحمدخان که در پی تسلیم ابراهیم خلیل‌خان بود در نهم ذیحجه ۱۲۱۱ عازم شوشی شد، ابراهیم خلیل‌خان نیز از ترس به داغستان گریخت، در همان زمان آقامحمدخان در کنار قلعه شوشی به قتل رسید. با شنیدن این خبر ابراهیم‌خلیل‌خان به شوشی بازگشت و قدرتی بیش از پیش یافت.

ابراهیم‌خلیل‌خان جنازه آقامحمدخان را با احترام در شوشی دفن کرد و منتظر دستور از تهران ماند. با برتخت نشستن فتحعلی‌شاه خان سیاستی دوگانه را در پیش گرفت. از سویی اطاعت خود از دربار تهران را نشان می‌داد به گونه‌ای که پسرش ابولفتح‌خان را به نزد شاه ایران فرستاد و دخترش آغابگم معروف به آغاباجی را نیز به عقد او درآورد دوباره به خانی قراباغ رسید، از سوی دیگر استقلال خویش و توافق بر قدرت‌های همجوار را با رابطه حسنه با روسیه حفظ می‌کرد.

با ورود ژنرال پاول سیسیانوف به قفقاز، ابراهیم‌خلیل‌خان رسماً به اطاعت روس‌ها درآمد و قره‌باغ را به روس‌ها واگذار کرد. در ۱۲۱۸ سیسیانوف پس از سه روز محاصره گنجه را گشود، در این درگیری جوادخان زیاد اوغلی قاجار، آخرین خان گنجه و ملیک مجنون چله‌بردی کشته‌شدند. ملیک مجنون پیشتر بر اثر فشار‌های ابراهیم‌خلیل‌خان، به همراه هزار خانواده ارمنی به گنجه پناه برده‌بود و جوادخان ایشان را در محله شامشاری اسکان داده‌بود و ملیک را مسئول ارامنه کرده‌بود.

 عباس میرزا ولیعهد ایران پس از آگاهی از پیمان روس‌ها و ابراهیم‌خلیل‌خان برای سرکوب وی از آذربایجان به قره‌باغ لشکر کشید و توانست در دو نبرد نیرو‌های خان را که روس‌ها نیز همراهی‌اش می‌کردند شکست دهد. در ۱۲۲۰ خان سیسیانوف را به قلعه شوشی راه‌داد و فرمانده روس اختیار قلعه را به دست گرفت. خان که از این شرایط ناراضی بود به عباس‌میرزا نامه نوشت و شفاعت خود را نزد شاه خواستار شد. اما در ۱۲۲۲ روس‌ها که توسط نوه خان،  جعفرقلی‌خان از ارتباط وی با ایران آگاه شده‌بودند شبانه او و ۳۱ تن از بستگان‌اش از جمله دختر و همسرش را به قتل رساندند.

پس از قتل ابراهیم‌خلیل‌خان، روس‌ها نه تنها قره‌باغ را به جعفرقلی‌خان نسپردند بلکه قصد تبعید وی به سیبری را داشتند، خان نیز که از دست روس‌ها گریخته بود به همراه ایل جبرائیل‌لو به ایران آمد و عباس‌میرزا وی را حاکم قراجه‌داغ کرد. پس از دوره دوم جنگ‌های ایران و روسیه در ربیع‌الاول ۱۲۴۲ مهدی‌قلی‌خان یکی از فرزندان ابراهیم‌خلیل‌خان به دستور حکومت ایران، ایلات قره‌باغ را به سوی قراجه‌داغ کوچ داد.

 


ایالت قره‌باغ


پس از انعقاد قرارداد گلستان و ترکمانچای روس‌ها اقدام به کوچاندن ارامنه ایران به منطقه تحت تسلط خود شدند و ایالات مسلمان‌نشین ایروان و قره باغ را برای اسکان ارامنه تازه‌وارد در نظر گرفتند. پس از جنگ‌های عثمانی و روسیه ارامنه مناطق شرقی امپراطوری عثمانی که همراه روس‌ها علیه عثمانی‌ها وارد جنگ شده و پیروزی‌هایی بدست آورده بودند پس از عقب‌نشینی روس‌ها مجبور مهاجرت به داخل مرز‌های روسیه شده و ترکیب جمعیتی خان‌نشین ایروان و قره باغ را به نفع ارامنه تغییر دادند.

 

 

 

در مورد قره باغ در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

در تماس با علی اف؛
رئیس جمهور فرانسه در ادامه سرک کشیدن های خود در تحولات بین المللی، در جریان آخرین تحولات قره باغ و درگیری های ارمنستان و آذربایجان قرار گرفت.
کد خبر: ۱۰۰۵۶۶۶   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۷

فرماندار خداآفرین گفت: در پی درگیری نیروهای نظامی ارمنستان و آذربایجان در منطقه قره باغ ، دو راکت خمپاره طرف‌های درگیر به مناطق مرزی این شهرستان اصابت کرد.
کد خبر: ۱۰۰۵۶۴۰   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۷

رئیس‌جمهور آذربایجان با بیان اینکه "اجازه پایمال شدن خون شهدایمان را نخواهیم داد"، اعلام کرد که "ما از خاک خود دفاع می‌کنیم و قره‌باغ متعلق به آذربایجان است."
کد خبر: ۱۰۰۵۵۹۷   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۷

مرور روزنامه‌های دوشنبه هفتم مهرماه
نمایندگان مجلس زیر بار قسط ۱۸ میلیونی! چالش میان وزارت بهداشت با بخش اقتصادی دولت، شعله‌ور شدن دوباره آتش جنگ ‏ قره باغ ، کلاس درس یحیی برای ژاوی در اجوکیشن‌سیتی، افزایش سقف وام مسکن جوانان به ۴۰۰ میلیون تومان، تصمیم به ‏اختصاص ۶۰ میلیون کالابرگ الکترونیک، سورپرایز اکتبر ترامپ ایران خواهد بود؟ بورس بی‌رمق زیر سایه دخالت‌ها و صنعت ‏و تجارت در انتظار وزیر، از مواردی است که موضوع گزارش‌های خبری و تحلیلی روزنامه‌های امروز شده است. ‏
کد خبر: ۱۰۰۵۵۲۵   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۷

تنش‌ها و درگیری‌ها میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، بار دیگر آغاز شده و نگرانی‌های گسترده‌ای پیرامون تبدیل شدن دور جدید تنش‌ها به یک جنگ گسترده افزایش یافته است. جمهوری آذربایجان روز یکشنبه ۲۷ سپتامبر پس از هدف قرار گرفتن و سرنگونی دو بالگرد نظامی‌اش در ارتفاعات قره‌باغ، این منطقه را زیر آتش سنگین توپخانه و سامانه‌های موشکی خود قرار داد.
کد خبر: ۱۰۰۵۵۲۴   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۷

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در توییتی خواستار پایان فوری خصومت‌ها میان آذربایجان و ارمنستان بر سر مسئله قره‌باغ شد.
کد خبر: ۱۰۰۵۵۲۲   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۶

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران خواستار توقف فوری درگیری‌ها بین آذربایجان و ارمنستان و آغاز گفت‌وگو بین دو کشور شد و آمادگی ایران را برای استفاده از ظرفیت‌های خود به منظور برقراری آتش بس و گفت‌وگو اعلام کرد.
کد خبر: ۱۰۰۵۴۵۹   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۶

آذربایجان و ارمنستان چندین دهه است که بر سر منطقه «ناگورنو قره‌باغ» با یکدیگر اختلاف دارند؛ اختلافی که اواخر دهه هشتاد میلادی آتش یک مناقشه و جنگ ادامه‌دار میان دو کشور را شعله‌ور کرد.
کد خبر: ۱۰۰۵۳۸۵   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۶

در روزها و هفته های اخیر بار دیگر درگیری نظامی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان شدت گرفت و گمانه زنی های تازه نسبت به این مناقشه مطرح می شود.
کد خبر: ۹۹۴۸۸۲   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۱۵

این روز‌ها درگیری در مرز آذربایجان و ارمنستان به وجود آمده که برخی از نمایندگان واکنشی اندک ولو در حد یک توییت داشته اند؛ سید غنی نظری، نماینده خلخال و کوثر با هشتک قره باغ نوشت: «منافع قدرت‌های بزرگ، قره باغ را از ریشه خود جدا کرده و آن‌ها با شیطنت‌هایی همچون تغییر در ترکیب جمعیت در سال‌های گذشته خیانت خود را اثبات کرده اند...»
کد خبر: ۹۹۱۳۰۰   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۲۸

سخنگوی وزارت امور خارجه:
سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان در پاسخ به پرسش خبرنگاران که آیا موضع جمهوری اسلامی ایران در قبال منطقه « قره باغ » تغییر کرده است؟ اظهار کرد: موضع ما درباره این منطقه که بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان قرار دارد هیچ تغییری نکرده است.
کد خبر: ۹۹۰۳۰۹   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۲۳

ترکیه امروز (دوشنبه) تلاش ارمنستان برای برگزاری انتخابات در منطقه قره‌باغ علیا را نقض فاحش قوانین بین المللی دانست.
کد خبر: ۹۶۹۱۱۲   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۱/۱۱

کد خبر: ۹۰۴۴۰۳   تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۳/۲۰

نماینده مردم ارومیه در مجلس معتقد است نباید رفتارمان به نوعی لجاجت در عرصه بین‌المللی تبدیل شود چرا که برخی از تصمیمات مستقیما روی معیشت مردم تأثیر می‌گذارد.
کد خبر: ۸۸۶۳۶۷   تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۲/۲۶

وقایع اتفاقیه؛
سیاست تفرقه و حکومت شوروی باعث شد هنگام مرز‌بندی‌های جماهیر خود ناگورنو قره‌باغ که اکثر ساکنین آن ارمنی بودند به جمهوری آذربایجان داده شود. هدف از این کار این بود که جماهیر شوروی بین خود درگیر باشند و نه با شووری. با فروپاشی شوروی منطقه خودمختار قره‌باغ خود را مستقل اعلام کرد و این باعث شد که آذربایجان با این منطقه و ارمنستان وارد جنگ شود. این درگیری‌های قومی خونین که هر دو طرف درگیری در آن فجایعی را مرتکب شده‌اند تا همین امروز نیز ادامه دارد و تمام تلاش‌های بین‌المللی در جهت حل اختلافات بی نتیجه بوده است. گزارشی از شرایط مردم قره‌باغ در اوایل دهه نود که شرایط سخت زندگی آن‌ها را نشان می‌دهد ببینید .
کد خبر: ۷۹۷۰۴۷   تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۲/۱۸

کد خبر: ۶۵۹۴۸۹   تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۰۵

کد خبر: ۶۴۹۰۶۷   تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۹/۲۷

کد خبر: ۶۳۸۴۱۸   تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۱۶

دبیر شورای تأمین استان با بیان اینکه مراتب اعتراض رسمی مرزبانی به طرف ارمنی ابلاغ شده است، افزود: تمام اقدامات لازم از سوی شورای تأمین استان انجام شده و روند کار از طریق وزارت امور خارجه و مراجع دیپلماتیک به طور جدی در حال پیگیری است.
کد خبر: ۵۷۸۳۳۲   تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۱/۱۶

موضوع روابط دولت باکو با رژیم صهیونیستی، همواره یکی از موضوعات مورد بحث در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی بوده و هراز‌گاه، انتشار اخباری همچون احتمال واگذاری پایگاه نظامی از سوی باکو به رژیم صهیونیستی، بر حساسیت موضوع افزوده است. با این حال، تحلیل دقیق‌تر این رابطه، وجود ابعاد بیشتری در آن را روشن می‌سازد.
کد خبر: ۲۹۸۶۰۴   تاریخ انتشار : ۱۳۹۱/۱۰/۳۰