کلیات
حج، عبادتی واجب و از فروع دین اسلام است. حج مجموعهای از اعمال است که در ماه ذیالحجه، در شهر مکه و اطراف آن انجام میشود. مراسم حج بزرگترین اجتماع مسلمانان است. گروههایی از تمام فرقههای اسلامی در ایام حج در مکه گرد هم میآیند.
حج اقسامی دارد که رایجترین آن، حج تمتع و برای مسلمانانی است که در غیر مکه و اطراف آن زندگی میکنند. سفر حج، با وجود شرایط، تنها یک بار بر هر مسلمان واجب میشود. حج با اِحرامبستن آغاز میگردد و با این کار، برخی اعمال بر حاجی حرام میشود و انجامدادن مناسک حج بر او واجب.
در قرآن آیات بسیاری درباره حج سخن میگویند و سورهای به نام سوره حج وجود دارد. همچنین بیش از نه هزارروایت درباره حج و احکام و اعمال آن نقل شده است که بنابر برخی از آنها، حج پس از نماز، برتر از تمام عبادتهااست. حج افزون بر بُعد عبادی، دارای ابعاد دیگری نیز است. اندیشمندان مسلمان تلاش کردهاند علاوه بر اعمال ظاهری، حقیقت حج را تبیین و تفسیر کنند که رسیدن به حقیقت توحید و یکتاپرستی از مهمترین آنها است.
پیش از اسلام منصبهایی، چون پذیرای از حاجیان فقیر، کلیدداری کعبه و آبرسانی به حاجیان، در حج وجود داشته که اسلام برخی از آنها را تأیید کرده است. امروزه بر اساس نیازهای زمان، مسئولیتهای جدیدی در حج به وجود آمده است.
حج تمتع به جهت محدودیتهای مکانی و زمانی، گنجایش تعداد محدودی از حاجیان را دارد؛ به همین دلیل بر اساس جمعیت مسلمانان هر کشور، به آنان سهمیههایی داده شده است (سهمیه ایران: ۸۱ هزار نفر). میزان گردش مالی حج برای کشورها مختلف است. در گزارشها آمده است در سال ۱۴۳۷ق (۱۳۹۴ش) بیش از هشت میلیون زائر به زیارت خانه خدا سفر کردهاند و درآمد مستقیم حکومت عربستان حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده است. حج موضوع بسیاری از کتابهای معاصر در ایران و دیگرکشورهای اسلامی بوده و است.

چیستی، جایگاه و اهمیت
حج در نگاه اسلام، اهمیت و ارزش بسیار والایی دارد و همین سبب شده است حج را در فروع دین اسلام جای دهند. حج عبادت مخصوصى است که به منظور اطاعت و تقرّب به خداوند و در مکانی مقدس به نام مکه و در ماه ذیالحجه انجام میشود. بر هر مسلمانی واجب است ـ. در صورت مهیاشدن شرایط ـ. به حج برود. قرآن سورهای با نام سوره حج دارد و در آیات بسیاری به مسائل حج پرداخته است. بر اساس آیه ۲۷ سوره حج، حضرت ابراهیم (ع) مأمور شد حکم حج را به مردم ابلاغ کند. قرآن حج را از شعائر الهی معرفی کرده است. همچنین در قرآن به معین بودن ماههای برگزاری حج تصریح شده است.
روایات بسیاری به حج پرداختهاند. دو کتاب وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل بیش از ۹۱۵۰ حدیث درباره جایگاه و احکام حج نقل کردهاند که نشاندهنده اهمیت آن در دین اسلام و فراوانی احکام و پیچیدگیهای آن است. امام صادق (ع) حج را برتر از روزه و جهاد، بلکه هر عبادتی به جز نماز برشمرده است. بنابر روایات، زمانی که حاجیان در مِنا مستقر میشوند، منادی از جانب خدا ندا میدهد که «اگر خواستار خشنودی من هستید، من راضی شدم». از امام علی (ع) نقل شده که خداوند حج را نشانه خاکسارى در برابر عظمت، و اعتراف به عزت خداوندیاش قرار داد. شنوندگانى از بندگانش را برگزید که دعوتش را لبیک گفتند، و سخن او را تصدیق کردند.
پیش از اسلام
حج سنت ابداعی اسلام نیست، بلکه بنابر روایات، برخی از پیامبران طوافِ کعبه انجام دادهاند. حتی مشرکان مکه نیز پیش از اسلام به حج و طواف کعبه میپرداختند و سنتهای خاص خود را داشتند که اسلام برخی از آنها را تأیید نکرد، همچون طواف عریان و تغییر روزهای حج. برخی ادیان الهی و غیر الهی نیز مناسکی همچون حج مسلمانان داشتهاند. یهودیان تا زمان بقای معبد سلیمان موظف به حضور در آنجا در سه عید معیّن بودند.

حکم، اقسام و مناسک
رفتن به سفر حج، به صورت عادی (در غیر حالت نذر و قَسَم) بر هر مسلمان فقط یک بار واجب است. حج را بر یک معیار به سه قسم تقسیم کردهاند: حج تَمتُّع، حج قِران و حج اِفراد.
حج تمتّع: این حج وظیفه کسانی است که در فاصله شانزده یا دوازده فرسخی (حدود ۸۸ یا ۶۶ کیلومتری) مکه یا دورتر سکونت دارند. اعمال و مناسک حج تمتع از دو بخش عُمره تمتع و اصل حج تمتع تشکیل شده است:
عمرهی تمتع پنج جزء دارد: ۱. احرام. ۲. طواف. ۳. نماز طواف. ۴. سعی بین صفا و مروه. ۵. تقصیر.. اصل حج تمتع سیزده جزء دارد: ۱. احرام ۲. وقوف در عرفات ۳. وقوف در مشعرالحرام ۴. رمی جمره ۵. قربانی ۶. حلقیا تقصیر ۷. طواف. ۸. نماز طواف. ۹. سعی بین صفا و مروه. ۱۰. طواف نساء ۱۱. نماز طواف نساء. ۱۲. بیتوته در منا ۱۳. رمی جمرات.
حج قِران و حج اِفراد: این دو حج وظیفه اهالی مکه و نیز کسانی است که فاصله محلّ سکونتشان تا مکه کمتر از مسافت گفتهشده در حج تمتع است.
مناسک یا همان اعمال حج، بخش مهمی از حج است که حجم بسیاری از مطالب نوشته شده در مورد حج را شامل میشود. قرآن در آیات متعددی به مناسک و احکام فقهی حج پرداخته است. از جمله احکامی که در قرآن به آنها اشاره شده این موارد است: تشریع حج تمتع برای غیر اهالی مکه و مجاوران حَرَم، وقوف در مشعر الحرام و عرفات همراه با آداب آن، احکام مربوط به قربانی کردن و شکارکردن، وجوب طواف خانه خدا و سعی میان صفا و مروه، جایز نبودن تراشیدن موی سر پیش از انجام قربانی، جواز کسب و تجارت در حج، ممنوعیت همبستر شدن با همسر.
فلسفه حج
برای حج ظاهر و باطنی معرفی کردهاند. ظاهر حج را مجموعهای از اعمال مختلف دانستهاند که «مناسک حج» نامیده میشود؛ اما ورای این ظاهر، باطنی نیز تبیین شده است که اسرار بسیاری را در خود نهفته دارد. برخی معتقدند حقیقت حج را نمیتوان با بحثهای فقهی و مناسکی تحلیل کرد، بلکه حج و امثال آن را باید با توجه به اسرارش تحلیل و بررسی کرد.
یکی از مهمترین فلسفههای حج که بسیار بر آن تأکید شده، رسیدن به حقیقت توحید و یکتاپرستی است. ائمه معصوم دستور دادهاند پیش از آغاز حج، باید دل را از هر آنچه غیر خداوند است، خالی کرد و تمام امور خود را به خداوند سپرد.
علی شریعتی در کتاب «تحلیلی از مناسک حج» با نگاهی ذوقی درباره حج مینویسد: «حج، بودنِ تو را که، چون کلافی، سر در خویش گم کرده، باز میکند. این دایره بسته با یک نیت انقلابی باز میشود، افقی میشود، راه میافتد. در یک خط سیر مستقیم، هجرت به سوی ابدیت به سوی دیگری به سوی او». در بحث فلسفه حج، علاوه بر توحید، به ابعاد دیگر حج همچون وحدت مسلمانان، آثار اجتماعی، آثار سیاسی توجه شده است.
گردش مالی
بر اساس گزارشهای مختلف، در سال ۱۴۳۷ق (۱۳۹۴ش) بیش از هشت میلیون زائر به زیارت خانه خدا سفر کردهاند و درآمد مستقیم حکومت عربستان حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده است. [۵۷]این درآمد، حدود ۹ درصد درآمد نفت عربستان بوده است. بر اساس گزارش اتاق بازرگانی مکه هر زائر خارجی حج تمتع، حدود ۴۶۰۰ دلار هزینه میکند. این رقم برای زائران داخلی کمتر از ۱۵۰۰ دلار برآورد شده است. کسب درآمد از حج، منحصر به دولت عربستان نیست. کشورهای دیگر نیز به اندازه خود از گردش مالی حج بهرهمند میشوند: در سال ۱۳۹۳ هجری شمسی، سعید اوحدی رییس وقت سازمان حج و زیارت ایران، دارایی زائران ایرانی در سیستم بانکی کشور ایران را بیش از ۹۰هزار میلیارد ریال اعلام کرده است. او همچنین گردش مالی سازمان حج و زیارت در بانکهای کشور را یکمیلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار دانست و معتقد بود هیچ ارگان، نهاد و دستگاهی این میزان گردش مالی را در سیستم بانکی ندارد.
کد خبر: ۷۷۵۱۰۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۱/۲۸
کد خبر: ۷۷۰۲۳۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۱/۱۲
وقایع اتفاقیه؛
فاجعه منا در ۲ مهر ۱۳۹۴ برابر با ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵ میلادی و ۱۰ ذی حج ه ۱۴۳۶ قمری همزمان با عید قربان در مراسم رمی جمرات در «خیابان ۲۰۴» نزدیک تقاطع آن با «خیابان ۲۲۳»، در منطقه منا، شهر مکه، عربستان سعودی رخ داد. ازدحام حج اج باعث کشته شدن دستکم 2431 نفر شد. این موشن گرافی به ابعاد وقوع این فاجعه تاریخی می پردازد.
کد خبر: ۷۶۷۷۰۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۱/۰۴
جرمی که اگر به جای مبادی خروجی کشورمان، در مبادی ورودی عربستان یا حین انجام مناسک حج در این کشور کشف میشد، میتوانست تبعات بسیار سنگینی برای زائران مرتکب و کشورمان به دنبال داشته باشد و حتی فراتر از آن، ابعاد غیرقابل تصور و کنترلی بیابد، اما ظاهرا برای مسئولان کشورمان نیز آنچنان که باید، جدی نیست!
کد خبر: ۷۲۷۳۸۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۱۴
شمار زیادی از هموطنانمان که به رغم نگرانیها در خصوص میزبانی سعودیها بار سفر بسته و عزم حج کردهاند، ساعات طولانی است با بی تفاوتی برخی مسئولان در فرودگاه گیر افتاده و راه فراری ندارند.
کد خبر: ۷۱۹۴۸۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۵/۱۶
مروری بر روزنامههای دوشنبه نهم مردادماه؛
سخنان روز گذشته مقام معظم رهبری در دیدار با کارگزاران حج امسال، آخرین خبرها از پرونده قاتلان بنیتا و آتنا، پرونده حسین فریدون و حمید بقایی در صفحه نخست برخی روزنامههای امروز منعکس شده است. دیدار رؤسای سه قوه و بحثهای مطرح در آن و ادامه گمانه زنیها از کابینه آینده نیز از دیگر موضوعات گزارشهای امروز روزنامههاست.
کد خبر: ۷۱۷۱۳۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۵/۰۹
دیدار کارگزاران حج با رهبر انقلاب؛
رهبر انقلاب همچنین حج اج ایرانی را به اهتمام به «نماز اول وقت و نمازهای جماعت در مسجدالحرام و مسجدالنبی»، «تلاوت قرآن در حرمین شریفین»، «توجه ویژه به اعمال روز عرفه»، و «پرهیز از بازارگردی» توصیه کردند و اظهار داشتند حج اج محترم باید بیش از هر موضوع دیگر به فکر پالایش روح و دل خود و بهره مندی از فضائل بزرگ فریضه حج باشند، زیرا دستیابی به بهره های معنوی حج ، مقدمه رسیدن به نتایج اجتماعی آن است.
کد خبر: ۷۱۶۹۶۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۵/۰۸
کد خبر: ۷۱۲۸۰۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۴/۲۵
مروری بر روزنامههای دوشنبه 19 تیرماه؛
روزنامههای امروز، آزادسازی کامل موصل را در صفحات نخست خود به عنوان یکی از اخبار مهم روز پوشش دادند. مباحث مطرح در جلسه دوم دادگاه شرکای متهم نفتی، ثبت جهانی بافت تاریخی یزد و ادامه یادداشتها و گزارشها درباره کابینه دوازدهم و نقد و تحلیل قرارداد اخیر نفتی از دیگر موضوعاتی است که در شماره امروز روزنامهها مورد توجه قرار گرفته است. ویروس شایعه به جان کیمیا، روایتی از اختفای بنی صدر ۳۶ سال پیش و روایت عجیب از کهریزک، از موضوعاتی است که در مرور روزنامههای امروز آمده است.
کد خبر: ۷۱۰۸۶۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۴/۱۹
تأملی بر اظهارنظر عجیب سرپرست حجاج ایرانی؛
به راستی اگر خدای ناکرده در مراسم حج سال جاری، اتفاقی برای زائران ایرانی بیفتد، چه نهاد یا سازمانی، مسئولیت آن را بر عهده خواهد گرفت؟ به بیان بهتر و بر اساس سابقه بد عربستان در سال های گذشته، اگر این کشور در این آزمایش خوب ظاهر نشود، چه کسانی مسئولیت خسارات احتمالی را بر عهده خواهند گرفت؟
کد خبر: ۷۰۸۶۲۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۴/۱۲
کد خبر: ۶۹۴۳۲۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۲/۲۵
کد خبر: ۶۸۶۰۹۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۱/۲۹
کد خبر: ۶۸۴۹۸۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۱/۲۶
رسانه های عربی، از درخواست دیکتاتور سابق مصر از مقام های سعودی برای فراهم کردن زمینه ادای فریضه حج ، خبردادند.
کد خبر: ۶۷۴۴۵۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۶
نبض خبر؛
بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجه روند مذاکرات با عربستان برای ورود حج اج ایرانی به سرزمین وحی را مثبت اعلام کرد. سخنان قاسمی را در «تابناک» می بینید و می شنوید.
کد خبر: ۶۷۴۲۹۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۶
صالحی امیری خبر داد
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی حج امسال را مورد توجه قرار داد و گفت: وزیر حج عربستان از ایران برای حج امسال دعوت کرده است و سیاست کلی نظام نیز در این زمینه برقراری حج است البته 7 شرط را مدنظر قرار دادهایم.
کد خبر: ۶۵۸۱۹۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۳۰
کد خبر: ۶۵۶۸۲۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۵
کد خبر: ۶۵۵۹۹۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۲
کد خبر: ۶۵۵۹۵۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۲۲
کد خبر: ۶۵۳۰۰۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۱۲