کلیات
حج، عبادتی واجب و از فروع دین اسلام است. حج مجموعهای از اعمال است که در ماه ذیالحجه، در شهر مکه و اطراف آن انجام میشود. مراسم حج بزرگترین اجتماع مسلمانان است. گروههایی از تمام فرقههای اسلامی در ایام حج در مکه گرد هم میآیند.
حج اقسامی دارد که رایجترین آن، حج تمتع و برای مسلمانانی است که در غیر مکه و اطراف آن زندگی میکنند. سفر حج، با وجود شرایط، تنها یک بار بر هر مسلمان واجب میشود. حج با اِحرامبستن آغاز میگردد و با این کار، برخی اعمال بر حاجی حرام میشود و انجامدادن مناسک حج بر او واجب.
در قرآن آیات بسیاری درباره حج سخن میگویند و سورهای به نام سوره حج وجود دارد. همچنین بیش از نه هزارروایت درباره حج و احکام و اعمال آن نقل شده است که بنابر برخی از آنها، حج پس از نماز، برتر از تمام عبادتهااست. حج افزون بر بُعد عبادی، دارای ابعاد دیگری نیز است. اندیشمندان مسلمان تلاش کردهاند علاوه بر اعمال ظاهری، حقیقت حج را تبیین و تفسیر کنند که رسیدن به حقیقت توحید و یکتاپرستی از مهمترین آنها است.
پیش از اسلام منصبهایی، چون پذیرای از حاجیان فقیر، کلیدداری کعبه و آبرسانی به حاجیان، در حج وجود داشته که اسلام برخی از آنها را تأیید کرده است. امروزه بر اساس نیازهای زمان، مسئولیتهای جدیدی در حج به وجود آمده است.
حج تمتع به جهت محدودیتهای مکانی و زمانی، گنجایش تعداد محدودی از حاجیان را دارد؛ به همین دلیل بر اساس جمعیت مسلمانان هر کشور، به آنان سهمیههایی داده شده است (سهمیه ایران: ۸۱ هزار نفر). میزان گردش مالی حج برای کشورها مختلف است. در گزارشها آمده است در سال ۱۴۳۷ق (۱۳۹۴ش) بیش از هشت میلیون زائر به زیارت خانه خدا سفر کردهاند و درآمد مستقیم حکومت عربستان حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده است. حج موضوع بسیاری از کتابهای معاصر در ایران و دیگرکشورهای اسلامی بوده و است.

چیستی، جایگاه و اهمیت
حج در نگاه اسلام، اهمیت و ارزش بسیار والایی دارد و همین سبب شده است حج را در فروع دین اسلام جای دهند. حج عبادت مخصوصى است که به منظور اطاعت و تقرّب به خداوند و در مکانی مقدس به نام مکه و در ماه ذیالحجه انجام میشود. بر هر مسلمانی واجب است ـ. در صورت مهیاشدن شرایط ـ. به حج برود. قرآن سورهای با نام سوره حج دارد و در آیات بسیاری به مسائل حج پرداخته است. بر اساس آیه ۲۷ سوره حج، حضرت ابراهیم (ع) مأمور شد حکم حج را به مردم ابلاغ کند. قرآن حج را از شعائر الهی معرفی کرده است. همچنین در قرآن به معین بودن ماههای برگزاری حج تصریح شده است.
روایات بسیاری به حج پرداختهاند. دو کتاب وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل بیش از ۹۱۵۰ حدیث درباره جایگاه و احکام حج نقل کردهاند که نشاندهنده اهمیت آن در دین اسلام و فراوانی احکام و پیچیدگیهای آن است. امام صادق (ع) حج را برتر از روزه و جهاد، بلکه هر عبادتی به جز نماز برشمرده است. بنابر روایات، زمانی که حاجیان در مِنا مستقر میشوند، منادی از جانب خدا ندا میدهد که «اگر خواستار خشنودی من هستید، من راضی شدم». از امام علی (ع) نقل شده که خداوند حج را نشانه خاکسارى در برابر عظمت، و اعتراف به عزت خداوندیاش قرار داد. شنوندگانى از بندگانش را برگزید که دعوتش را لبیک گفتند، و سخن او را تصدیق کردند.
پیش از اسلام
حج سنت ابداعی اسلام نیست، بلکه بنابر روایات، برخی از پیامبران طوافِ کعبه انجام دادهاند. حتی مشرکان مکه نیز پیش از اسلام به حج و طواف کعبه میپرداختند و سنتهای خاص خود را داشتند که اسلام برخی از آنها را تأیید نکرد، همچون طواف عریان و تغییر روزهای حج. برخی ادیان الهی و غیر الهی نیز مناسکی همچون حج مسلمانان داشتهاند. یهودیان تا زمان بقای معبد سلیمان موظف به حضور در آنجا در سه عید معیّن بودند.

حکم، اقسام و مناسک
رفتن به سفر حج، به صورت عادی (در غیر حالت نذر و قَسَم) بر هر مسلمان فقط یک بار واجب است. حج را بر یک معیار به سه قسم تقسیم کردهاند: حج تَمتُّع، حج قِران و حج اِفراد.
حج تمتّع: این حج وظیفه کسانی است که در فاصله شانزده یا دوازده فرسخی (حدود ۸۸ یا ۶۶ کیلومتری) مکه یا دورتر سکونت دارند. اعمال و مناسک حج تمتع از دو بخش عُمره تمتع و اصل حج تمتع تشکیل شده است:
عمرهی تمتع پنج جزء دارد: ۱. احرام. ۲. طواف. ۳. نماز طواف. ۴. سعی بین صفا و مروه. ۵. تقصیر.. اصل حج تمتع سیزده جزء دارد: ۱. احرام ۲. وقوف در عرفات ۳. وقوف در مشعرالحرام ۴. رمی جمره ۵. قربانی ۶. حلقیا تقصیر ۷. طواف. ۸. نماز طواف. ۹. سعی بین صفا و مروه. ۱۰. طواف نساء ۱۱. نماز طواف نساء. ۱۲. بیتوته در منا ۱۳. رمی جمرات.
حج قِران و حج اِفراد: این دو حج وظیفه اهالی مکه و نیز کسانی است که فاصله محلّ سکونتشان تا مکه کمتر از مسافت گفتهشده در حج تمتع است.
مناسک یا همان اعمال حج، بخش مهمی از حج است که حجم بسیاری از مطالب نوشته شده در مورد حج را شامل میشود. قرآن در آیات متعددی به مناسک و احکام فقهی حج پرداخته است. از جمله احکامی که در قرآن به آنها اشاره شده این موارد است: تشریع حج تمتع برای غیر اهالی مکه و مجاوران حَرَم، وقوف در مشعر الحرام و عرفات همراه با آداب آن، احکام مربوط به قربانی کردن و شکارکردن، وجوب طواف خانه خدا و سعی میان صفا و مروه، جایز نبودن تراشیدن موی سر پیش از انجام قربانی، جواز کسب و تجارت در حج، ممنوعیت همبستر شدن با همسر.
فلسفه حج
برای حج ظاهر و باطنی معرفی کردهاند. ظاهر حج را مجموعهای از اعمال مختلف دانستهاند که «مناسک حج» نامیده میشود؛ اما ورای این ظاهر، باطنی نیز تبیین شده است که اسرار بسیاری را در خود نهفته دارد. برخی معتقدند حقیقت حج را نمیتوان با بحثهای فقهی و مناسکی تحلیل کرد، بلکه حج و امثال آن را باید با توجه به اسرارش تحلیل و بررسی کرد.
یکی از مهمترین فلسفههای حج که بسیار بر آن تأکید شده، رسیدن به حقیقت توحید و یکتاپرستی است. ائمه معصوم دستور دادهاند پیش از آغاز حج، باید دل را از هر آنچه غیر خداوند است، خالی کرد و تمام امور خود را به خداوند سپرد.
علی شریعتی در کتاب «تحلیلی از مناسک حج» با نگاهی ذوقی درباره حج مینویسد: «حج، بودنِ تو را که، چون کلافی، سر در خویش گم کرده، باز میکند. این دایره بسته با یک نیت انقلابی باز میشود، افقی میشود، راه میافتد. در یک خط سیر مستقیم، هجرت به سوی ابدیت به سوی دیگری به سوی او». در بحث فلسفه حج، علاوه بر توحید، به ابعاد دیگر حج همچون وحدت مسلمانان، آثار اجتماعی، آثار سیاسی توجه شده است.
گردش مالی
بر اساس گزارشهای مختلف، در سال ۱۴۳۷ق (۱۳۹۴ش) بیش از هشت میلیون زائر به زیارت خانه خدا سفر کردهاند و درآمد مستقیم حکومت عربستان حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده است. [۵۷]این درآمد، حدود ۹ درصد درآمد نفت عربستان بوده است. بر اساس گزارش اتاق بازرگانی مکه هر زائر خارجی حج تمتع، حدود ۴۶۰۰ دلار هزینه میکند. این رقم برای زائران داخلی کمتر از ۱۵۰۰ دلار برآورد شده است. کسب درآمد از حج، منحصر به دولت عربستان نیست. کشورهای دیگر نیز به اندازه خود از گردش مالی حج بهرهمند میشوند: در سال ۱۳۹۳ هجری شمسی، سعید اوحدی رییس وقت سازمان حج و زیارت ایران، دارایی زائران ایرانی در سیستم بانکی کشور ایران را بیش از ۹۰هزار میلیارد ریال اعلام کرده است. او همچنین گردش مالی سازمان حج و زیارت در بانکهای کشور را یکمیلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار دانست و معتقد بود هیچ ارگان، نهاد و دستگاهی این میزان گردش مالی را در سیستم بانکی ندارد.
در پی به نتیجه نرسیدن مذاکرات مسئولان سازمان حج و زیارت کشورمان با مسئولان وزارت حج عربستان سعودی و تغییراتی که مقامات سعودی در وزارت حج خود به وجود آوردند، امروز کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی کشورمان در نشستی به بررسی این موضوع پرداخت که در پایان آن اعلام شد، اعزام زائران ایرانی به مراسم حج تمتع امسال منتفی است.
کد خبر: ۵۸۷۳۱۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۲/۱۹
آن دسته از متقاضیان سفر حج تمتع که در سال 95 در اولویت اعزام قرار دارند قسط اول هزینه سفر خود به مبلغ 5 میلیون تومان را هفته آینده پرداخت خواهند کرد.
کد خبر: ۵۶۹۹۳۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۲/۰۳
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح کرد
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه در شرایط فعلی قصدی برای اعزام به حج عمره نداریم، گفت: ایران قبل از اتفاقات اخیر، اعزام زائران به حج عمره را تعطیل کرده بود.
کد خبر: ۵۶۰۷۳۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۰/۲۳
اوحدی:
رئیس سازمان حج وزیارت گفت: در یک سال اخیر 18هزار نفر در کشور از اعزام به سفر عمره انصراف داده اند.
کد خبر: ۵۶۰۲۷۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۰/۲۱
در روز بازگشت دیپلمات های ایرانی از عربستان،
در روزی که ضرب الاجل سعودی ها برای قطع روابط به اجرا در آمد و دیپلمات های کشورمان در پروازی به تهران بازگشتند تا روابط دو کشور رسما قطع شود، یکی از پرونده های باز کشورمان در مراسم حج ، بسته شد. پروندهای دردناک که ظاهرا عربستانی ها خیلی زود از یادش بردهاند.
کد خبر: ۵۵۹۲۳۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۰/۱۶
رئيس سازمان حج و زيارت تاکید کرد:
اوحدی گفت: هرگونه تصميم گيري درباره تمتع از منظر شرعي منوط به نظر مراجع اعظام تقليد و تصميم ولي امر مسلمين است.
کد خبر: ۵۵۸۹۳۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۰/۱۵
مدیرکل حوزه ریاست سازمان حج و زیارت در گفتوگو با «تابناک»؛
در شرایطی که برخی مسئولان کشورمان، حضور زائران ایرانی خانه خدا در مناسک سال آتی را در هاله ای از ابهام توصیف میکنند، شواهد حکایت از دایر بودن اعزام ایرانیان به حج تمتع در سال 95 دارد. این در حالی است که سخنان مقامات سعودی نیز بر تمایلشان به این برقرار ماندن حضور حج اج ایرانی دلالت دارد.
کد خبر: ۵۵۸۶۳۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۰/۱۴
حج ت الاسلام علیرضا پناهیان گفت: امیدواریم حج سال آینده رابدون آل سعود در عربستان برگزار کنیم.
کد خبر: ۵۵۸۶۰۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۰/۱۴
سردار سر لشکر محسن رضایی فرمانده اسبق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛
ظاهراً جان انسان ها برای برخی دولتمردان اهمیت ندارد؛ اگر ما 10 یا 15 تن را در این فاجعه از بین می رفتند، ما وظیفه خود می دانستیم که عکس العمل نشان دهیم، چه برسد به اینکه الان 470 تن کشته شدند. تعجب ما این است که چرا کشورهای دیگر برای جان هموطنان خود ارزش قائل نیستند؟
کد خبر: ۵۳۵۸۸۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۰۷/۱۰
علی جعفری
کد خبر: ۵۳۵۷۸۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۰۷/۰۹
اتفاق بدتری که از اتفاقات این روزها رخ داد، ماجرای همیشگی برخورد ایرانیها با یک اتفاق است؛ آن هم اینکه ایرانیها فارغ از خوب یا بد بودن، شاد یا دردناک بودن اتفاق رخ داده از آن جوک و لطیفه میسازند و در شبکههای اجتماعی منتشر میکنند.
کد خبر: ۵۳۵۳۱۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۰۷/۰۸
رییس مجلس خبرگان رهبری:
اگر امنیت حج اج به خطر بیفتد، اثر سوء بر استطاعت میگذارد. یکی از شرایط استطاعت برای حج ، امنیت است. اگر هر سال برای حاجیها اینچنین اتفاقاتی پیش بیاید، یک سال آتشسوزی باشد و یک سال پلی فرو بریزد و یک سال جرثقیل بیفتد و امنیت حج اج تامین نشود، در استطاعت حج اج تاثیر میگذارد.
کد خبر: ۵۳۵۰۲۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۰۷/۰۶
کد خبر: ۵۳۴۴۳۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۰۷/۰۴
تعداد آشپزهای مکه و مدینه که این غذاها را آماده میکنند، با احتساب دستیاران و نیروهای آشپزخانه معمولا بیش از 300 نفر در هر دوره است. این افراد کارشان را از ساعت 3 بامداد آغاز و تا حدود 8 تا 9 صبح ناهار را آماده میکنند.
کد خبر: ۴۳۹۱۱۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۷/۱۰
با پايان گرفتن عمليات اعزام زائران، از بامداد امروز (دوشنبه) تعداد ايرانيان حاضر در مكهمكرمه با ۶۴ هزار و ۶۹ زائر به بالاترين سطح خود در حج ۹۳ رسيد.
کد خبر: ۴۳۸۳۲۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۷/۰۷
هیچ گزارشی از بیماری ابولا و کرونا در عربستان برای حج تمتع گزارش نشده است و حساسیت مسئولان بهداشتی کشور عربستان به این مساله بسیار بالاست.
کد خبر: ۴۲۵۴۲۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۵/۲۳
مدیرکل برنامهریزی پذیرش و اعزام سازمان حج و زیارت با اعلام اینکه نخستین گروه از زائران ایرانی از 14 شهریور ماه عازم سرزمین وحی خواهند شد، گفت: زمان پرواز کاروانهای حج تا پایان هفته آینده قطعی و به کاروانها اعلام میشود.
کد خبر: ۴۲۴۶۸۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۵/۲۰
وی در ادامه با اشاره به افزایش 68 درصدی اعزام به عمره امسال افزود: امسال با توجه به مشکلات به وجود آمده از جمله تخریب 2هتل در مدینه، توانستیم 815هزار نفر را به عمره اعزام کنیم، لذا سازمان حج و زیارت توانایی اعزام یک میلیون عمره گزار در سال را دارد.
کد خبر: ۴۱۱۷۷۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۴/۰۷
حج در سایه «سندروم تنفسی خاورمیانه»؛
۶۰ درصد سرایتهای انسان به انسان ویروس مرس در عربستان، در میان کارکنان بیمارستانها و اعضای خانواده بیماران ثبت شده است؛ همین گزاره ترسناک موجب شده که برخی پزشکان عربستانی از معاینه بیماران مشکوک به مرس خودداری کنند و کار تا آنجا بیخ پیدا کند که بیمارستانی در جده بسته شود.
کد خبر: ۳۹۸۳۵۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۲/۱۵
هشدار به زائران خانه خدا
کد خبر: ۳۸۹۵۵۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۱/۱۰