کلیات
حج، عبادتی واجب و از فروع دین اسلام است. حج مجموعهای از اعمال است که در ماه ذیالحجه، در شهر مکه و اطراف آن انجام میشود. مراسم حج بزرگترین اجتماع مسلمانان است. گروههایی از تمام فرقههای اسلامی در ایام حج در مکه گرد هم میآیند.
حج اقسامی دارد که رایجترین آن، حج تمتع و برای مسلمانانی است که در غیر مکه و اطراف آن زندگی میکنند. سفر حج، با وجود شرایط، تنها یک بار بر هر مسلمان واجب میشود. حج با اِحرامبستن آغاز میگردد و با این کار، برخی اعمال بر حاجی حرام میشود و انجامدادن مناسک حج بر او واجب.
در قرآن آیات بسیاری درباره حج سخن میگویند و سورهای به نام سوره حج وجود دارد. همچنین بیش از نه هزارروایت درباره حج و احکام و اعمال آن نقل شده است که بنابر برخی از آنها، حج پس از نماز، برتر از تمام عبادتهااست. حج افزون بر بُعد عبادی، دارای ابعاد دیگری نیز است. اندیشمندان مسلمان تلاش کردهاند علاوه بر اعمال ظاهری، حقیقت حج را تبیین و تفسیر کنند که رسیدن به حقیقت توحید و یکتاپرستی از مهمترین آنها است.
پیش از اسلام منصبهایی، چون پذیرای از حاجیان فقیر، کلیدداری کعبه و آبرسانی به حاجیان، در حج وجود داشته که اسلام برخی از آنها را تأیید کرده است. امروزه بر اساس نیازهای زمان، مسئولیتهای جدیدی در حج به وجود آمده است.
حج تمتع به جهت محدودیتهای مکانی و زمانی، گنجایش تعداد محدودی از حاجیان را دارد؛ به همین دلیل بر اساس جمعیت مسلمانان هر کشور، به آنان سهمیههایی داده شده است (سهمیه ایران: ۸۱ هزار نفر). میزان گردش مالی حج برای کشورها مختلف است. در گزارشها آمده است در سال ۱۴۳۷ق (۱۳۹۴ش) بیش از هشت میلیون زائر به زیارت خانه خدا سفر کردهاند و درآمد مستقیم حکومت عربستان حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده است. حج موضوع بسیاری از کتابهای معاصر در ایران و دیگرکشورهای اسلامی بوده و است.

چیستی، جایگاه و اهمیت
حج در نگاه اسلام، اهمیت و ارزش بسیار والایی دارد و همین سبب شده است حج را در فروع دین اسلام جای دهند. حج عبادت مخصوصى است که به منظور اطاعت و تقرّب به خداوند و در مکانی مقدس به نام مکه و در ماه ذیالحجه انجام میشود. بر هر مسلمانی واجب است ـ. در صورت مهیاشدن شرایط ـ. به حج برود. قرآن سورهای با نام سوره حج دارد و در آیات بسیاری به مسائل حج پرداخته است. بر اساس آیه ۲۷ سوره حج، حضرت ابراهیم (ع) مأمور شد حکم حج را به مردم ابلاغ کند. قرآن حج را از شعائر الهی معرفی کرده است. همچنین در قرآن به معین بودن ماههای برگزاری حج تصریح شده است.
روایات بسیاری به حج پرداختهاند. دو کتاب وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل بیش از ۹۱۵۰ حدیث درباره جایگاه و احکام حج نقل کردهاند که نشاندهنده اهمیت آن در دین اسلام و فراوانی احکام و پیچیدگیهای آن است. امام صادق (ع) حج را برتر از روزه و جهاد، بلکه هر عبادتی به جز نماز برشمرده است. بنابر روایات، زمانی که حاجیان در مِنا مستقر میشوند، منادی از جانب خدا ندا میدهد که «اگر خواستار خشنودی من هستید، من راضی شدم». از امام علی (ع) نقل شده که خداوند حج را نشانه خاکسارى در برابر عظمت، و اعتراف به عزت خداوندیاش قرار داد. شنوندگانى از بندگانش را برگزید که دعوتش را لبیک گفتند، و سخن او را تصدیق کردند.
پیش از اسلام
حج سنت ابداعی اسلام نیست، بلکه بنابر روایات، برخی از پیامبران طوافِ کعبه انجام دادهاند. حتی مشرکان مکه نیز پیش از اسلام به حج و طواف کعبه میپرداختند و سنتهای خاص خود را داشتند که اسلام برخی از آنها را تأیید نکرد، همچون طواف عریان و تغییر روزهای حج. برخی ادیان الهی و غیر الهی نیز مناسکی همچون حج مسلمانان داشتهاند. یهودیان تا زمان بقای معبد سلیمان موظف به حضور در آنجا در سه عید معیّن بودند.

حکم، اقسام و مناسک
رفتن به سفر حج، به صورت عادی (در غیر حالت نذر و قَسَم) بر هر مسلمان فقط یک بار واجب است. حج را بر یک معیار به سه قسم تقسیم کردهاند: حج تَمتُّع، حج قِران و حج اِفراد.
حج تمتّع: این حج وظیفه کسانی است که در فاصله شانزده یا دوازده فرسخی (حدود ۸۸ یا ۶۶ کیلومتری) مکه یا دورتر سکونت دارند. اعمال و مناسک حج تمتع از دو بخش عُمره تمتع و اصل حج تمتع تشکیل شده است:
عمرهی تمتع پنج جزء دارد: ۱. احرام. ۲. طواف. ۳. نماز طواف. ۴. سعی بین صفا و مروه. ۵. تقصیر.. اصل حج تمتع سیزده جزء دارد: ۱. احرام ۲. وقوف در عرفات ۳. وقوف در مشعرالحرام ۴. رمی جمره ۵. قربانی ۶. حلقیا تقصیر ۷. طواف. ۸. نماز طواف. ۹. سعی بین صفا و مروه. ۱۰. طواف نساء ۱۱. نماز طواف نساء. ۱۲. بیتوته در منا ۱۳. رمی جمرات.
حج قِران و حج اِفراد: این دو حج وظیفه اهالی مکه و نیز کسانی است که فاصله محلّ سکونتشان تا مکه کمتر از مسافت گفتهشده در حج تمتع است.
مناسک یا همان اعمال حج، بخش مهمی از حج است که حجم بسیاری از مطالب نوشته شده در مورد حج را شامل میشود. قرآن در آیات متعددی به مناسک و احکام فقهی حج پرداخته است. از جمله احکامی که در قرآن به آنها اشاره شده این موارد است: تشریع حج تمتع برای غیر اهالی مکه و مجاوران حَرَم، وقوف در مشعر الحرام و عرفات همراه با آداب آن، احکام مربوط به قربانی کردن و شکارکردن، وجوب طواف خانه خدا و سعی میان صفا و مروه، جایز نبودن تراشیدن موی سر پیش از انجام قربانی، جواز کسب و تجارت در حج، ممنوعیت همبستر شدن با همسر.
فلسفه حج
برای حج ظاهر و باطنی معرفی کردهاند. ظاهر حج را مجموعهای از اعمال مختلف دانستهاند که «مناسک حج» نامیده میشود؛ اما ورای این ظاهر، باطنی نیز تبیین شده است که اسرار بسیاری را در خود نهفته دارد. برخی معتقدند حقیقت حج را نمیتوان با بحثهای فقهی و مناسکی تحلیل کرد، بلکه حج و امثال آن را باید با توجه به اسرارش تحلیل و بررسی کرد.
یکی از مهمترین فلسفههای حج که بسیار بر آن تأکید شده، رسیدن به حقیقت توحید و یکتاپرستی است. ائمه معصوم دستور دادهاند پیش از آغاز حج، باید دل را از هر آنچه غیر خداوند است، خالی کرد و تمام امور خود را به خداوند سپرد.
علی شریعتی در کتاب «تحلیلی از مناسک حج» با نگاهی ذوقی درباره حج مینویسد: «حج، بودنِ تو را که، چون کلافی، سر در خویش گم کرده، باز میکند. این دایره بسته با یک نیت انقلابی باز میشود، افقی میشود، راه میافتد. در یک خط سیر مستقیم، هجرت به سوی ابدیت به سوی دیگری به سوی او». در بحث فلسفه حج، علاوه بر توحید، به ابعاد دیگر حج همچون وحدت مسلمانان، آثار اجتماعی، آثار سیاسی توجه شده است.
گردش مالی
بر اساس گزارشهای مختلف، در سال ۱۴۳۷ق (۱۳۹۴ش) بیش از هشت میلیون زائر به زیارت خانه خدا سفر کردهاند و درآمد مستقیم حکومت عربستان حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده است. [۵۷]این درآمد، حدود ۹ درصد درآمد نفت عربستان بوده است. بر اساس گزارش اتاق بازرگانی مکه هر زائر خارجی حج تمتع، حدود ۴۶۰۰ دلار هزینه میکند. این رقم برای زائران داخلی کمتر از ۱۵۰۰ دلار برآورد شده است. کسب درآمد از حج، منحصر به دولت عربستان نیست. کشورهای دیگر نیز به اندازه خود از گردش مالی حج بهرهمند میشوند: در سال ۱۳۹۳ هجری شمسی، سعید اوحدی رییس وقت سازمان حج و زیارت ایران، دارایی زائران ایرانی در سیستم بانکی کشور ایران را بیش از ۹۰هزار میلیارد ریال اعلام کرده است. او همچنین گردش مالی سازمان حج و زیارت در بانکهای کشور را یکمیلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار دانست و معتقد بود هیچ ارگان، نهاد و دستگاهی این میزان گردش مالی را در سیستم بانکی ندارد.
عربستان سعودی در موسم حج امسال با رونمایی از پیشرفتهترین برنامه عملیاتی خود، قصد دارد با استفاده از هوش مصنوعی و فناوریهای نوین، خدمات هوشمند متنوعی را برای تسهیل زیارت میلیونها زائر ارائه دهد.
کد خبر: ۱۳۰۴۰۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
نبض خبر
کارشناس صداوسیما در ادعایی عجیب گفت: «دولت وظیفه دارد پول حج مردم را بدهد.» این در حالی است که حج واجب کفایی است و اگر کسی توان پرداخت هزینه حج را نداشته باشد، اساساً حج بر او واجب نیست.
کد خبر: ۱۳۰۳۸۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۶
آئین بدرقه زائران خانه خدا، بامداد دوشنبه ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ با حضور حج تالاسلام سید عبدالفتاح نواب نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت و فرزانه صادق مالواجردی وزیر راه و شهرسازی در ترمینال سلام فرودگاه امام خمینی (ره) برگزار شد.
کد خبر: ۱۳۰۳۷۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۵
در آستانه برگزاری کنگره عظیم حج ابراهیمی، مسئولان بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت و جمعی از کارگزاران حج و زائران بیتالله الحرام کشورمان، صبح امروز (یکشنبه) با حضور در حسینیه امام خمینی(ره) با حضرت آیتالله خامنهای رهبر انقلاب اسلامی دیدار کردند.
کد خبر: ۱۳۰۳۵۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۴
سازمان حج و زیارت در آستانه آغاز اعزام زائران ایرانی به عربستان، فهرستی از اقلام ممنوع در پروازهای حج تمتع را اعلام کرد.
کد خبر: ۱۳۰۳۴۶۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۴
فهرست آن دسته از داروهای ممنوعهای که طبق قوانین کشور عربستان، زائران کشورمان در موسم حج نباید به همراه داشته باشند از سوی مرکز پزشکی هلال احمر اعلام شد
کد خبر: ۱۳۰۳۴۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۴
در آستانه برگزاری کنگره عظیم حج ابراهیمی، مسئولان بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت و جمعی از کارگزاران حج و زائران بیتالله الحرام کشورمان، صبح امروز (یکشنبه) با حضور در حسینیه امام خمینی(ره) با حضرت آیتالله خامنهای رهبر انقلاب اسلامی دیدار کردند.
کد خبر: ۱۳۰۳۴۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۴
صبح امروز جمعی از مسئولان بعثه رهبری، سازمان حج و زیارت، کارگزاران حج و تعدادی از زائران بیتالله الحرام، با رهبر انقلاب دیدار کردند.
کد خبر: ۱۳۰۳۳۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۴
رئیس پلیس گذرنامه گفت: در ایام حج ، برای افرادی که ممکن است ممنوعیت در سیستم (ممنوع الخروج) داشته باشند، استعلامات لازم انجام میشود و اگر موردی باشد، به اطلاع زائرین میرسد تا آنها بتوانند برای رفع آن اقدامات لازم را انجام دهند.
کد خبر: ۱۳۰۳۱۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۳
توصیههای ویژه برای بهبود استقرار و امنیت زائران در محلهای اقامت حج ارائه میشود.
کد خبر: ۱۳۰۳۰۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۲
سازمان حج و زیارت اطلاع داده است: پس از پیگیریهای این سازمان و با مساعدت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، زائران حج تمتع از امروز (پنجشنبه یازدهم اردیبهشت ماه ۱۴۰۴) با مراجعه به مراکز واکسیناسیون میتوانند نسبت به دریافت واکسن مننژیت با تعرفه ۶۰۰هزار تومانی (نرخ سابق) اقدام کنند و هیچگونه افزایش قیمتی اعمال نخواهد شد.
کد خبر: ۱۳۰۲۷۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۱
نبض خبر
بسیاری از حج اجی که محرم میشوند در زمان طواف سعی میکنند دستشان به دیوار کعبه برسانند و این خواسته با توجه به انبوه و فشار جمعیت کار بسیار دشواری است. ویدیویی که چند حاجیه خانم از این شرایط ضبط و منتشر کردند و در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفته را میبینید.
کد خبر: ۱۳۰۲۴۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۰
رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر فراجا، گفت: زائران عزیز به هیچ عنوان بار یا وسیله ای را به صورت امانت برای انتقال و تحویل به افراد ثالث در خارج از مرز ایران از کسی قبول نکنند.
کد خبر: ۱۳۰۲۳۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۰۹
عربستان سعودی پروژه ویژه ای برای موسم حج ۲۰۲۵( حج ۱۴۴۶ ه.ق) تعریف کرده و قصد دارد امسال تدابیر ویژه ای در زمینه مدیریت حج اج سرزمین وحی به اجرا بگذارد.
کد خبر: ۱۳۰۲۰۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۰۸
کتاب «گوشواره فیروزهای» که روایت زندگی«زهرا کته» یکی از شهدای حج سال ۱۳۶۶ در عربستان است به قلم صدیقه رضوانینیا منتشر و راهی بازار نشر شد.
کد خبر: ۱۳۰۱۶۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۰۶
همراه داشتن مواد اسیدی و داروهای پودرشده مثل شیرینبیان که برای کشور عربستان ناشناخته است، ممنوع است.
کد خبر: ۱۳۰۱۲۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۰۴
معاون حج و زیارت گفت: در تلاش هستیم مدت اقامت زائران در عربستان را ۳ تا ۴ روز کاهش دهیم و به ۳۳ روز برسانیم.
کد خبر: ۱۳۰۱۲۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۰۴
عربستان با هوش مصنوعی و دوربینهای هوشمند در حج امسال از ازدحام جمعیت جلوگیری میکند اما برخی زائران نگران هستند که این تغییرات، تجربه معنوی حج را تحتالشعاع قرار دهد.
کد خبر: ۱۳۰۰۳۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۳۱
زائران باید داروهایی که برای بیماریهایی همچون فشار خون، چربی خون، و دیابت مصرف میکنند را به میزان بیشاز مدت زمان سفر همراه خود داشته باشند گفت: ورود برخی از داروها نظیر داروهای مخدر، مسکنهای قوی با پایه مخدر، داروهای روانگردان و مواردی که در سیستم دارویی ایران به عنوان داروی خاص یا نیازمند نسخه ویژه شناخته میشوند، به عربستان ممنوع است.
کد خبر: ۱۲۹۹۶۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۲۷
معاون ابتدایی آموزشوپرورش با اشاره به آغاز طرح حامی برای جبران ساعات آموزشی مدارس گفت: بسیاری از مدارس قبل از عید اجرای این طرح را آغاز کردهاند.
کد خبر: ۱۲۹۸۹۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۲۴