src="/files/t-align: justify;">
کلیات
قصاص در لغت، به معنی هر نوع دنباله روی و پی جویی نمودن- کین کشی به مثل کشنده را کشتن- مجازات- عقاب- سزا- جبران- تلافی آمده است.
قصاص از نظر اصطلاحی، به معنای تلافی و استیفای عینی جنایتی که در قتل عمدی، قطع عضو و جرح عمدی بر مجنی علیه وارد شده است می‌باشد به شکلی که اثر به جای مانده از جنایت عیناً روی جانی اجرا شده و به دست آید.
قصاص در جنایت قتل عمدی را قصاص النفس می‌گویند و قصاص در جنایات قطع عضو و جرح را قصاص عضو گویند.
پیشینه تاریخی قصاص
قتل نفس اولین جرمی است که از دیدگاه قرآن در زمین واقع شده که از خوی تجاوزگری و خودمحوری انسان حاکی است و این عمل در همان زمان هم جرم و گناه بوده است (سوره مائده آیات ۲۷ و ۳۲) بنابراین اگر از ابتدای حیات انسان قتل و ضرب و جرح بعنوان یک تهدید جدّی برای زندگی او به حساب آمده، باید قبول کنیم که انسان از ابتدا، دفاع از خود را یک حق دانسته و در مقابل این تهدید از خود عکس العمل نشان داده است عکس العمل انسان‌ها در برابر این جرم در همه ادوار تاریخ متناسب با سطح آگاهی، فرهنگ و رشد عقلانی آن‌ها متفاوت و متغیّر بوده است، ولی بنظر می‌رسد مقابله به مثل اولین عکس العمل باشد که به صورت طبیعی مورد توجه انسان واقع شده با این تفاوت که این مقابله هیچ حد و مرزی نداشته، لذا در الواح دوازده گانه روم ودر مجموعه قوانین حمورابی و در شریعت حضرت موسی و عیسی قصاص وجود داشته و مورد قبول بوده است و در اسلام هم اصل قصاص با شرایطی مورد پذیرش قرار گرفته است در قرآن آیات زیادی وجود دارد که ناظر به اصل قصاص می‌باشند البته این آیات دو دسته هستند که دسته اول به اصل مقابله به مثل به صورت کلی دلالت دارند و دسته دوم آیاتی که مستقلاً به خود مسئله قصاص مربوط می‌شود. در قوانین جزایی قبل از انقلاب مجازات قتل عمد، اعدام بود که در ضمن ماده ۱۷۰ بیان شده بود و صدمات عمدی جسمانی به موجب مواد ۱۷۲ و ۱۷۳ قانون مجازات عمومی دارای مجازات حبس بود، ولی در سال ۱۳۶۱ مجازات قتل عمد ی، قطع عضو و جرح عمدی را قصاص تعیین کردند.
ماهیت قصاص
برای تشخیص حق از حکم از سوی صاحب نظران اسلامی ملاک‌ها و ضوابط محتلفی ارائه شده برخی عقیده دارند برای تشخیص باید به آثار آن توجه کرد چنانچه این آثار قابل نقل و انتقال باشد این سلطه و توانایی حق است و در غیر اینصورت حکم است و برای تشخیص علاوه بر معیار فوق باید به امر دیگر که همان مفاد ادله است توجه کرد، چون حق و حکم هر دو نتیجه ادله شرعی و قانونی است گاهی ادله بیانگر این معنی است که اراده شخص در نتیجه حاصل از آن‌ها تأثیری ندارد و در اینصورت این نتیجه حکم است و در غیر اینصورت حق است و با توجه به اینکه قصاص از شئونات و اختیارات من له الحق است و شارع مقدس در قصاص حکم به جواز آن نکرده بلکه جعل سلطنت از برای صاحبان حق کرده است لذا می‌توان گفت که قصاص از مصادیق حق است و قصاص یک حق غیرمالی است، چون با اجرای آن نفع مادی و قابلیت تقویم به پول برای اولیای دم از بین می‌رود و حقی است که قابل اسقاط است و از حق الناس است.
در فقه امامیه دو دیدگاه در این زمینه وجود دارد، در دیدگاه اول، متولی قصاص کسی است که وارث اموال مقتول می‌باشد اعم از مرد و زن و خویشان بدون واسطه و حتی کسانی که بواسطه پدر یا مادر با مقتول مرتبط هستند تنها زن و شوهر علی رغم اینکه از اموال یکدیگر ارث می‌برند حق قصاص ندارند این دیدگاه بین فق‌های امامیه مشهور است. دیدگاه دوم، حق قصاص فقط برای خویشان ذکور پدری بوجود می‌آید و خویشان مادری چه مرد و چه زن حق قصاص ندارند.
مشهور فق‌ها معتقدند که حق قصاص در اثر جنایت بوجود می‌آید و، چون جنایت بر خود مجنی علیه وارد شده است طبعاً حق قصاص برای خود او بوجود می‌آید لیکن، چون مقتول به سبب موت نمی‌تواند این حق را استفاده کند این حق جزء ماترک بوده و به ورثه به ارث می‌رسد و بین همه آن‌ها مشترک است و بر اساس سهم ورثه بین آن‌ها تقسیم می‌شودلذا شیعه معتقد است سهم الارث اولیای دم از قصاص بصورت انحلالی است یعنی هر کدام تک تک حق قصاص دارند و اگر فقط یکی خواستار قصاص باشد می‌تواند قصاص کند بعد از اینکه سهم بقیه را از دیه داده باشد.
عفو قصاص
قصاص یک مجازات الزامی نیست و بلکه بنا به طبیعت حق الناسی آن، نه تنها قابل عفو و مصالحه می‌باشد بلکه بر آن تاکید فراوان نیز شده است:
عفو توسط مجنی علیه
عفو مجنی علیه در جنایات مادون نفس نافذ است و همان تاکیداتی که در مورد عفو از قصاص نفس وارد شده در این مورد هم جاری است، اما در مورد حق عفو از قصاص النفس توسط مجنی علیه دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد که در واقع برمی‌گردد به اینکه حق قصاص ابتداءً برای چه کسی بوجود می‌آید در قانون مجازات اسلامی ابتداءً نظریه عدم صحت عفو از قصاص النفس توسط مجنی علیه مورد قبول بود، ولی اخیراً به تبعیت از تحریر الوسیله امام (ره) عفو مجنی علیه موجب سقوط حق قصاص است (ماده ۲۶۸ ق. م. ا).
توسط اولیای دم
آن‌ها می‌توانند جانی را عفو کنند که یا به صورت غیر معوّض است که نیازی به رضایت جانی ندارد و یا بصورت مصالحه بر، دیه و است که بخاطر معوّض بودن، نیاز به رضایت جانی دارد.
توسط، ولی امر یا حاکم شرع
در مواردی مانند اینکه مقتول، ولی نداشته باشد یا شناخته نشود یا به او دسترسی نباشد، حاکم شرع، ولی او خواهد بود که می‌تواند قصاص کند یا در قبال گرفتن دیه عفو کند، ولی حق عفو بدون عوض را ندارد.
شرایط اجرای قصاص
۱- تقاضای اولیای دم. ۲- اذن، ولی امر. ۳- اذن، ولی دم. ۴- پرداخت دیه مازاد بر استحقاق. ۵- ممنوعیت ایذاء جانی.
حکم قصاص قاتل پزشک متخصص قلب یاسوج، دکتر مسعود داودی، که با سلاح گرم به قتل رسید، پس از تایید در دیوان عالی کشور، به درخواست اولیای دم در ملأعام اجرا خواهد شد.
کد خبر: ۱۳۲۹۱۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۲۷
دومین جلسه رسیدگی به اتهامات کلثوم اکبری به پایان رسید و بعد از اخذ شکایت باقی شکات، متهم پای میز محاکمه در آخرین دفاع به گفتن دو جمله بسنده کرد:«اشتباه کردم، اگر می‌دانستم کار به اینجا می رسد این کارها را نمی کرم.» به این ترتیب ختم جلسه دادرسی اعلام شه و قضات برای صدور رای وارد شور شدند.
کد خبر: ۱۳۲۸۳۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۲۳
برادر «بهمن فرزانه» قاتل الهه درخصوص حکم اعلام شده توضیح داد.
کد خبر: ۱۳۲۸۰۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۲۱
وکیل اولیای دم مرحوم «منصوره قدیری جاوید» خبرنگار و پژوهشگر فقید ایرنا از صدور حکم قطعی قصاص نفس برای قاتل در این پرونده خبر داد.
کد خبر: ۱۳۲۶۸۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۵
وکیل خانواده الهه حسین‌نژاد گفت: امروز آخرین مهلت اعتراض در این پرونده بود و وکیل متهم اعتراض خود را ثبت کرد.
کد خبر: ۱۳۲۴۶۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۳
برای نخستین بار، مادر «حدیثه اسلامی» عکاس ۲۶ ساله مشهدی از ناگفته‌های قتل دخترش پرده برداشت.
کد خبر: ۱۳۲۴۱۲۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۳۱
رئیس کل دادگستری استان فارس از اجرای حکم اعدام فردی خبر داد که مهرماه سال گذشته با همدستی همسرش با انگیزه سرقت چهار نفر از اعضای یک خانواده را به طرز فجیعی به قتل رسانند.
کد خبر: ۱۳۲۳۴۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
جوان ۳۷ ساله‌ای که با زیرکی و طرح نقشه قبلی مرتکب ۳ قتل شده و با زیرکی سعی کرده بود خود را روان‌پریش جلوه دهد، در دادگاه به ۳ بار قصاص و احکام سنگین دیگر محکوم شد.
کد خبر: ۱۳۲۳۴۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۷
دادستان مرکز خوزستان گفت: یک محکوم به قصاص در اهواز پس از ۳۶ سال حبس با ورود دادستانی از قصاص رهایی یافت و آزاد شد.
کد خبر: ۱۳۲۳۱۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۶
دختر جوان پس از تلخی از دست دادن پدرش، مسیر غیرمنتظره‌ای را آغاز کرد؛ نجات جان قاتلان در یک قدمی مرگ، حتی مردی که حکم پدرش را اجرا کرده بود به دست او فرصتی دوباره برای ادامه زندگی یافت.
کد خبر: ۱۳۲۲۹۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۴
جوان محکوم به قصاص را به اتاقی منتقل کردند که تنها چند قدم با سالن اجرای حکم فاصله داشت. داخل اتاق پدر و مادر مقتول هم حضور داشتند. سرمای پاییز سردی دستبندی که مرد جوان به دست داشت را بیشتر کرده بود. باورش نمی‌شد به آخر خط رسیده و قرار است تا لحظاتی دیگر پرونده زندگی‌اش برای همیشه بسته شود.
کد خبر: ۱۳۲۱۲۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۲۲
الهه حسین‌نژاد، دختر ۲۴ ساله‌ای که خردادماه در تهران ناپدید شده بود، قربانی یک جنایت شد و اکنون قاتل او به قصاص در ملأ عام محکوم شده است.
کد خبر: ۱۳۲۱۳۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۱۵
رئیس کل دادگستری استان البرز با اعلام گذشت اولیای دم مرحوم داریوش مهرجویی و رقیه محمدی‌فر در خصوص حکم قصاص متهم ردیف اول پرونده گفت: وکلای اولیای دم درخواست دیه و تعیین مجازات برای جنبه عمومی جرم قتل عمد را ارائه کرده‌اند.
کد خبر: ۱۳۲۰۹۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۱۳
کد خبر: ۱۳۲۰۶۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۱۱
متهم ردیف اول نیز که به قصاص محکوم شده بود بارها در جلسات دادگاه منکر حضورش در صحنه جرم می‌شد. با این حال و با گذشت حدود دو سال، رسیدگی قضایی به پرونده پایان یافته و اولیای دم خواستار مجازات جایگزین برای محکوم به قصاص شده‌اند.
کد خبر: ۱۳۲۰۵۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۱۱
دادگاه رسیدگی به پرونده قتل الهه حسین‌نژاد به ریاست قاضی غلامرضا جواهری و با حضور مستشاران دادگاه، نماینده دادستان، متهم، اولیای دم و وکلای دو طرف برگزار شد.
کد خبر: ۱۳۱۹۷۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۰۶
زن جوانی که در پرونده قتل و کودک آزاری «نیان» دختربچه بوکانی در بازداشت بود با حکم قاضی پرونده به قصاص محکوم شد.
کد خبر: ۱۳۱۸۹۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۰۲
رئیس کل دادگستری آذربایجان غربی از اجرای حکم قصاص نفس قاتل ۴ زن در ملاء عام در بخش باروق شهرستان میاندوآب خبر داد.
کد خبر: ۱۳۱۶۰۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۱۸
رئیس کل دادگستری هرمزگان از رهایی یک زندانی محکوم به قصاص در این استان همزمان با عاشورای حسینی و در قالب پویش به عشق امام حسین «ع» می‌بخشم خبر داد.
کد خبر: ۱۳۱۵۵۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۱۵
قاتلی محکوم به قصاص که در زندان مانع وقوع جنایتی دیگر شده بود، به احترام ماه محرم از سوی اولیای دم بخشیده شد.
کد خبر: ۱۳۱۴۱۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۰۸