کلیات
قصاص در لغت، به معنی هر نوع دنباله روی و پی جویی نمودن- کین کشی به مثل کشنده را کشتن- مجازات- عقاب- سزا- جبران- تلافی آمده است.
قصاص از نظر اصطلاحی، به معنای تلافی و استیفای عینی جنایتی که در قتل عمدی، قطع عضو و جرح عمدی بر مجنی علیه وارد شده است می‌باشد به شکلی که اثر به جای مانده از جنایت عیناً روی جانی اجرا شده و به دست آید.
قصاص در جنایت قتل عمدی را قصاص النفس می‌گویند و قصاص در جنایات قطع عضو و جرح را قصاص عضو گویند.
پیشینه تاریخی قصاص
قصاص در لغت، به معنی هر نوع دنباله روی و پی جویی نمودن- کین کشی به مثل کشنده را کشتن- مجازات- عقاب- سزا- جبران- تلافی آمده است.
قصاص از نظر اصطلاحی، به معنای تلافی و استیفای عینی جنایتی که در قتل عمدی، قطع عضو و جرح عمدی بر مجنی علیه وارد شده است می‌باشد به شکلی که اثر به جای مانده از جنایت عیناً روی جانی اجرا شده و به دست آید.
قصاص در جنایت قتل عمدی را قصاص النفس می‌گویند و قصاص در جنایات قطع عضو و جرح را قصاص عضو گویند.
پیشینه تاریخی قصاص
قتل نفس اولین جرمی است که از دیدگاه قرآن در زمین واقع شده که از خوی تجاوزگری و خودمحوری انسان حاکی است و این عمل در همان زمان هم جرم و گناه بوده است (سوره مائده آیات ۲۷ و ۳۲) بنابراین اگر از ابتدای حیات انسان قتل و ضرب و جرح بعنوان یک تهدید جدّی برای زندگی او به حساب آمده، باید قبول کنیم که انسان از ابتدا، دفاع از خود را یک حق دانسته و در مقابل این تهدید از خود عکس العمل نشان داده است عکس العمل انسان‌ها در برابر این جرم در همه ادوار تاریخ متناسب با سطح آگاهی، فرهنگ و رشد عقلانی آنها متفاوت و متغیّر بوده است، ولی بنظر می‌رسد مقابله به مثل اولین عکس العمل باشد که به صورت طبیعی مورد توجه انسان واقع شده با این تفاوت که این مقابله هیچ حد و مرزی نداشته، لذا در الواح دوازده گانه روم ودر مجموعه قوانین حمورابی و در شریعت حضرت موسی و عیسی قصاص وجود داشته و مورد قبول بوده است و در اسلام هم اصل قصاص با شرایطی مورد پذیرش قرار گرفته است در قرآن آیات زیادی وجود دارد که ناظر به اصل قصاص می‌باشند البته این آیات دو دسته هستند که دسته اول به اصل مقابله به مثل به صورت کلی دلالت دارند و دسته دوم آیاتی که مستقلاً به خود مسئله قصاص مربوط می‌شود. در قوانین جزایی قبل از انقلاب مجازات قتل عمد، اعدام بود که در ضمن ماده ۱۷۰ بیان شده بود و صدمات عمدی جسمانی به موجب مواد ۱۷۲ و ۱۷۳ قانون مجازات عمومی دارای مجازات حبس بود، ولی در سال ۱۳۶۱ مجازات قتل عمد ی، قطع عضو و جرح عمدی را قصاص تعیین کردند.
ماهیت قصاص
برای تشخیص حق از حکم از سوی صاحب نظران اسلامی ملاک‌ها و ضوابط محتلفی ارائه شده برخی عقیده دارند برای تشخیص باید به آثار آن توجه کرد چنانچه این آثار قابل نقل و انتقال باشد این سلطه و توانایی حق است و در غیر اینصورت حکم است و برای تشخیص علاوه بر معیار فوق باید به امر دیگر که همان مفاد ادله است توجه کرد، چون حق و حکم هر دو نتیجه ادله شرعی و قانونی است گاهی ادله بیانگر این معنی است که اراده شخص در نتیجه حاصل از آنها تأثیری ندارد و در اینصورت این نتیجه حکم است و در غیر اینصورت حق است و با توجه به اینکه قصاص از شئونات و اختیارات من له الحق است و شارع مقدس در قصاص حکم به جواز آن نکرده بلکه جعل سلطنت از برای صاحبان حق کرده است لذا می‌توان گفت که قصاص از مصادیق حق است و قصاص یک حق غیرمالی است، چون با اجرای آن نفع مادی و قابلیت تقویم به پول برای اولیای دم از بین می‌رود و حقی است که قابل اسقاط است و از حق الناس است.
در فقه امامیه دو دیدگاه در این زمینه وجود دارد، در دیدگاه اول، متولی قصاص کسی است که وارث اموال مقتول می‌باشد اعم از مرد و زن و خویشان بدون واسطه و حتی کسانی که بواسطه پدر یا مادر با مقتول مرتبط هستند تنها زن و شوهر علی رغم اینکه از اموال یکدیگر ارث می‌برند حق قصاص ندارند این دیدگاه بین فق‌های امامیه مشهور است. دیدگاه دوم، حق قصاص فقط برای خویشان ذکور پدری بوجود می‌آید و خویشان مادری چه مرد و چه زن حق قصاص ندارند.
مشهور فق‌ها معتقدند که حق قصاص در اثر جنایت بوجود می‌آید و، چون جنایت بر خود مجنی علیه وارد شده است طبعاً حق قصاص برای خود او بوجود می‌آید لیکن، چون مقتول به سبب موت نمی‌تواند این حق را استفاده کند این حق جزء ماترک بوده و به ورثه به ارث می‌رسد و بین همه آنها مشترک است و بر اساس سهم ورثه بین آنها تقسیم می‌شودلذا شیعه معتقد است سهم الارث اولیای دم از قصاص بصورت انحلالی است یعنی هر کدام تک تک حق قصاص دارند و اگر فقط یکی خواستار قصاص باشد می‌تواند قصاص کند بعد از اینکه سهم بقیه را از دیه داده باشد.
عفو قصاص
قصاص یک مجازات الزامی نیست و بلکه بنا به طبیعت حق الناسی آن، نه تنها قابل عفو و مصالحه می‌باشد بلکه بر آن تاکید فراوان نیز شده است:
عفو توسط مجنی علیه
عفو مجنی علیه در جنایات مادون نفس نافذ است و همان تاکیداتی که در مورد عفو از قصاص نفس وارد شده در این مورد هم جاری است، اما در مورد حق عفو از قصاص النفس توسط مجنی علیه دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد که در واقع برمی‌گردد به اینکه حق قصاص ابتداءً برای چه کسی بوجود می‌آید در قانون مجازات اسلامی ابتداءً نظریه عدم صحت عفو از قصاص النفس توسط مجنی علیه مورد قبول بود، ولی اخیراً به تبعیت از تحریر الوسیله امام (ره) عفو مجنی علیه موجب سقوط حق قصاص است (ماده ۲۶۸ ق. م. ا).
توسط اولیای دم
آنها می‌توانند جانی را عفو کنند که یا به صورت غیر معوّض است که نیازی به رضایت جانی ندارد و یا بصورت مصالحه بر، دیه و است که بخاطر معوّض بودن، نیاز به رضایت جانی دارد.
توسط، ولی امر یا حاکم شرع
در مواردی مانند اینکه مقتول، ولی نداشته باشد یا شناخته نشود یا به او دسترسی نباشد، حاکم شرع، ولی او خواهد بود که می‌تواند قصاص کند یا در قبال گرفتن دیه عفو کند، ولی حق عفو بدون عوض را ندارد.
شرایط اجرای قصاص
۱- تقاضای اولیای دم. ۲- اذن، ولی امر. ۳- اذن، ولی دم. ۴- پرداخت دیه مازاد بر استحقاق. ۵- ممنوعیت ایذاء جانی.
در مورد قصاص در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
رئیس‌جمهور با قدردانی و تجلیل از اقدام ارزشمند، خداپسندانه و شجاعانه خانواده و به ویژه پدر مرحوم امیرمحمد خالقی در گذشت از قصاص قاتل او، از درگاه خداوند متعال برای این خانواده محترم و سایر بازماندگان، صبر و سلامتی و برای روح آن جوان نخبه و عزیز، آرامش در جوار رحمت الهی مسئلت کرد.
کد خبر: ۱۳۳۶۹۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۶
جوانی که متهم است دوستش را به قتل رسانده، مدعی شد که او عامل قتل نبوده و دوست دیگرشان قاتل است.
کد خبر: ۱۳۳۶۶۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۵
پرونده قتل الهه حسین‌نژاد که از خردادماه جنجال‌ساز شد، در مرحله نهایی اجرای قصاص قرار دارد؛ اما اجرا به پرداخت یک دیه در پرونده‌ای دیگر از سوی متهم مشروط است و تا تعیین‌تکلیف آن، حکم معلق مانده است.در مردادماه امسال حکم اعدام در ملاعام در میدان قائم اسلامشهر صادر شده بود.
کد خبر: ۱۳۳۶۴۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۴
پسر جوان وقتی شنید که مادرش قصد ازدواج دارد، او را با ضربات چاقو به قتل رساند و در حالی پای میز محاکمه ایستاد که برادر و مادربزرگش اولیای دم بودند.
کد خبر: ۱۳۳۵۳۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۸
شامگاه ۲۷ بهمن سال ۱۴۰۲درگیری خونینی در قهوه‌خانه‌ای در جنوب تهران رخ داد. در جریان این درگیری 2 گروه 8نفره با سلاح گرم، قمه و چاقو به جان هم افتادند و در جریان این نزاع، جوانی به نام «شایان» بر اثر شلیک 2 گلوله جان باخت و یکی دیگر از افراد حاضر در درگیری نیز به‌شدت زخمی شد.
کد خبر: ۱۳۳۴۹۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۶
نبض خبر
توضیحات خانواده امیرمحمد خالقی در خصوص بخشش قاتل پسرشان را می‌بینید و می‌شنوید. پدر امیرمحمد خالقی در این توضیحات می‌گوید: «ما فقط توصیه کردیم نه بخشش!»
کد خبر: ۱۳۳۴۷۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۵
سه نفر از سارقان باندمخوف وحشت دیروز در زندان قزل حصار کرج به دار مجازات آویخته شدند، اما قاتل پسر دانشجو دو ماه مهلت گرفت و حکمش متوقف شد.
کد خبر: ۱۳۳۴۷۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۴
برادر امیرمحمد خالقی دانشجویی که سال گذشته به ضرب ضربات چاقو کشته شد با اشاره به تعویق حکم قصاص قاتل برادرش، تاکید کرد که پدرم قصاص قاتل امیرمحمد را برای بررسی پشیمانی وی تعلیق کرده است.
کد خبر: ۱۳۳۴۴۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۳
اختلاف مالی میان برادران پزشک، زمینه قتل و فساد شد
کد خبر: ۱۳۳۴۴۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۳
سرپرست دادسرای امور جنایی تهران گفت: با تلاش واحد صلح و سازش دادسرای جنایی، اولیای دم پرونده قتل دانشجوی دانشگاه تهران، دو ماه مهلت دادند.
کد خبر: ۱۳۳۴۴۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۳
فردا دومین سالگرد قتل داریوش مهرجویی و همسرش است. با وجود ابهاماتی که در پرونده وجود داشت و بارها وکلای اولیای دم در گفت‌وگو با «اعتماد» به آنها اشاره کرده بودند، دادگاه متهم ردیف اول پرونده را «کریم» معرفی کرد، اما کریم بارها در جلسات دادگاه اتهام قتل را رد کرد و گفت که اصلا در زمان جنایت آنجا نبوده است.
کد خبر: ۱۳۳۴۳۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۲
امروز جلسه‌ای در دادسرا برگزار شد که خانواده مقتول نیز در آن حضور داشتند. این جلسات مرسوم است و طبق روال، برای تمامی محکومین به اعدام جهت امکان صلح و سازش و اخذ رضایت از ولی دم برگزار می‌شود. اما در این پرونده، پدر امیر محمد خالقی اعلام کرده است که از حد قصاص گذشت نخواهد کرد و توافقی حاصل نشد.
کد خبر: ۱۳۳۴۳۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۲
زن زندانی که به اتهام قتل هوویش به قصاص محکوم شده بود، پس از ۱۹ سال با شرط اولیای دم مبنی بر آزاد کردن ۱۵ زن زندانی دیگر از مرگ نجات یافت و به زندگی برگشت.
کد خبر: ۱۳۳۳۵۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۹
نخستین جلسه رسیدگی به پرونده قتل ایلیا، کودک ده‌ساله اهل رشت، صبح امروز در دادگستری کل استان گیلان و به‌صورت علنی برگزار شد.
کد خبر: ۱۳۳۳۳۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۷
: حدود هشت ماه است که از قتل «امیرمحمد خالقی» دانشجوی نخبه دانشگاه تهران می‌گذرد. شب حادثه امیرمحمد خالقی توسط سارقان مسلح در نزدیکی کوی دانشگاه به قتل می‌رسد. سارقان، گوشی و لپ‌تاپ امیرمحمد را سرقت می‌کنند، اما این دو سارق چند روز بعد شناسایی و دستگیر می‌شوند.
کد خبر: ۱۳۳۲۶۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۴
اجرای حکم قصاص در پرونده قتل امیرمحمد خالقی به دلیل رسیدگی به جرایم دیگر متهمان موقتاً متوقف شد.
کد خبر: ۱۳۳۲۶۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۴
مرد جوان که نیمه شب با دل درد از خواب بیدار شده و از همسرش یک لیوان آب خواسته بود پاسخ بی‌توجهی او را با ضربات مرگبار چاقو داد اما حالا هرشب با کابوس چوبه دار از خواب می‌پرد.
کد خبر: ۱۳۳۱۶۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۰۹
بررسی‌ها نشان می‌داد مقتول با ۴۰ ضربه چاقو در خانه‌اش به قتل رسیده است. تیم جنایی خیلی زود دریافت مقتول ۱۴ سال قبل از همسر اولش جدا شده و دخترش با او زندگی می‌کرد، اما چند روز قبل از این جنایت دختر نوجوان به خانه مادرش رفته بود.
کد خبر: ۱۳۳۱۴۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۰۸
با پایان این جلسه قضات برای صدور رأی وارد شور شدند و پزشک را به قصاص و حبس و شلاق و دیه و منشی‌اش را به خاطر معاونت در قتل به حبس محکوم کردند. اما حکم در دیوان نقض شد و به دادگاه کیفری برگشت.
کد خبر: ۱۳۳۱۲۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۰۷
در ابتدای این جلسه فرزند قربانی برای دایی‌اش درخواست قصاص کرد. سپس متهم به جایگاه رفت و ضمن انکار قتل گفت: «خواهرزاده‌ام با پدرش بر سر ارث و میراث اختلاف داشت؛ من مطمئنم او پدرش را کشته است.
کد خبر: ۱۳۳۱۲۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۰۷