کلیات
زایندهرود، بزرگترین و پرآبترین رودخانه فلات مرکزی ایران که از کوههای زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه در استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه گرفته و در دشت مرکزی ایران به سمت شرق پیش میرود تا در نهایت به جلگه تالاب گاوخونی میریزد.
حوزه رودخانه زایندهرود ۴۱٬۵۰۰ کیلومتر مربع است. برآورد میشود جریان آب این رودخانه در مطلوبترین شرایط ۱٬۲ کیلومتر مکعب در سال یا ۳۸ مترمکعب در ثانیه است.
زایندهرود ۱۱۸اُمین اثر طبیعی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.
سرچشمه زایندهرود
چشمه دیمه و تونل کوهرنگ در چهار محال از جمله سرشاخه های زاینده رود است؛ در ادامه رود پلاسجان و چشمه لنگان و چشمه مرغاب به این رودخانه میپیوندند و در نهایت بیشترین آب جاری در زایندهرود وارد استان اصفهان میشود.
برای انتقال آب کوهرنگ به اصفهان اقدامات زیادی به عمل آمده است که از آن جمله میتوان به اولین تونل در منطقه کوهرنگ نام برد. این تونل جهت انتقال آب چشمه کوهرنگ و دیگر سرچشمههای رودخانه کارون به زایندهرود در سال ۱۳۳۲ در منطقه کوهرنگ، جایی که اکنون شهر توریستی چلگرد، مرکز شهرستان کوهرنگ قرار دارد، ایجاد شد. تلاش برای انتقال آب کارون به زایندهرود به زمانهای بسیار دور برمیگردد. در ۹۵۴ ه. ش شاه طهماسب اول مأموریت پیوستن این دو رود را به میر فضل الله شهرستانی، حاکم اصفهان سپرد. قرار بود که با کندن مسیری در کوه کارکنان این کار انجام شود؛ ولی بخاطر تحولاتی این کار به سرانجام نرسید. در زمان صفویان، شاه عباس کبیر در سال ۹۸۷ ه. ش میر جهانگیرخان آسترکی فرزند تاجمیرخان آسترکی را مأمور الحاق آب کارون به زایندهرود نمود و در این خصوص گردنه کوهرنگ به چلگرد نیز شکافته شد و اکنون به نام کارکنان معروف است و پایههای سدی که بر رودخانه کوهرنگ احداث گردید نیز موجود است. اما با مرگ شاه عباس، این طرح ناتمام ماند. نخستین بررسیها برای انتقال آب رودخانه بیرگان به حوضه زایندهرود به سالهای پس از جنگ دوم جهانی بازمیگردد. در نتیجه بررسیها طراحی و اجرای بند انحرافی و تونل اول کوهرنگ به وسیله مهندسان مشاور الکساندر گیپ واگذار گردید و در مهر ماه ۱۳۲۷ کار احداث تونل کوهرنگ آغاز شد و در مهرماه ۱۳۳۲ به بهرهبرداری رسید. این سیستم شامل بند و یک تونل ۲۹۰۰ متری بهطور میانگین سالانه حدود ۲۵۵ میلیون متر مکعب آب را به حوضه زایندهرود منتقل میکند. تونل دوم نیز در همین منطقه بعد از انقلاب اسلامی ایران در سال۱۳۸۳ افتتاح گردید؛ بنابراین در حدود ۵۰درصد از آب فعلی زاینده رود از سرچشمههای کارون تأمین میگردد.
همچنین با اجرای تونل انتقال آب چشمه لنگان سالانه چیزی حدود 2 میلیون مترمکعب آب به این رود افزوده می شود.
عملیات حفر تونل سوم نیز در حال احداث میباشد که با مخالفتهای محلی بعد از ۲۰ سال تاکنون افتتاح نگردیده است. از این رودخانه، جهت آبیاری باغها، شالیزارهای برنج و کشتزارهای داخلی اصفهان، پنج شاخه بزرگ جدا شده که در گویش اصفهان به آنها «مادی» میگویند، استفاده میشود.
پلها
پل تاریخی روستای اورگان در شهرستان چادگان ۴۰کیلومتر بالاتر از سد زاینده رود واقع شده است که اولین پل قدیمی بالا دست زایندهرود میباشد. معروفترین پلها بر روی زاینده رود در استان چهارمحال، پل زمانخان (از سران و خوانین بزرگ تُرکان ایل نفر و ایل بهارلو) و پل هوره میباشد.
در استان اصفهان پلهای مشهور تاریخی سی و سه پل یا پل اللهوردی خان، پل خواجو، پل جویی، پل مارنان، پل کله، پل فلاورجان، پل بابا محمود و پلهای اژیه و ورزنه بنا شده است. قدیمیترین پل ساخته شده بر روی زاینده رود «پل شهرستان» است.
فصول و سالهای مختلف زاینده رود
سواحل رودخانه زایندهرود در جوار باغات و جنگلهای شمالی استان چهارمحال یعنی مناطق تُرکنشین، شهرستان سامان (پل زمانخان) و شهرستان بن (امامزاده بابا پیراحمد) نمای بسیار زیبایی را داراست.
مقدار آب زایندهرود در فصول مختلف و زمانهای گوناگون متفاوت بوده است. اواخر زمستان و اوایل بهار، رودخانه زایندهرود اغلب سیلآبی بوده حداکثر دبی لحظهای این رودخانه در فروردین ماه ۱۳۲۸ به رقم ۴۰۰ مترمکعب در ثانیه در ایستگاه پل ورزنه رسیده است. نکته قابلتوجه آن که زایندهرود و مصب آن یعنی گاوخونی تا قبل ازسال ۱۳۳۳ روندی طبیعی را طی نموده و از آن پس بیلان آبی این رودخانه در شرایط غیرطبیعی واقع گردیده است، چرا که از سال ۱۳۳۳ به بعد تحتتأثیر تونل اول کوهرنگ و در مهر ماه ۱۳۴۹ نیز تحتکنترل سد زایندهرود دبی آن از روندی غیرطبیعی برخوردار بوده است.
خشک شدن رودخانه زاینده رود
زانیده رود حدودً از سال ۱۳۸۶ جریان دائمی خود در کل مسیر را از دست داده و خشک شدن آن در شهر اصفهان از نظر توریستی بسیار تأثیر گذار بوده، ولی این رودخانه تا حدود شهر زرینشهر از توابع استان اصفهان همواره دارای جریان بودهاست. عمدهترین دلایل خشک شدن زاینده رود خشکسالی چند ده ساله در بالا دست و در رشته کوههای زاگرس میباشد. ارتفاع برف در سرچشمهها مانند زردکوه و چلگرد و فریدونشهر که حتی در تابستان بیش از ۲ متر بوده در سال ۱۳۹۶ در بهار به کمتر از ۱ متر رسیده بنابراین علاوه بر کاهش دبی سرچشمههای خود زاینده رود، دبی تونلهایی که آب کارون را به زاینده رود منتقل میکنند نیز کاهش یافتهاست؛ ولی از خطاهای انسانی در پایین دست که رودخانه زاینده رود را با خشکی مواجه کرده میتوان در موارد ذیل خلاصه کرد:
استقرار صنایع بزرگ از جمله ذوبآهن اصفهان، پالایشگاه نفت اصفهان، پتروشیمی اصفهان، صنایع شیمیایی، فولاد مبارکه سپاهان، شرکت نفت سپاهان و بسیاری از صنایع آب بر همچون نیروگاهها در مسیر انتقال میباشد. به عنوان مثال، شرکت فولاد مبارکه حدود ۲۷ میلیون متر مکعب آب مصرف میکند که این میزان شش درصد از کل مصرف شهر است. خشکی رودخانه سبب سازِ بیکار شدنِ چندصدهزار ساکنین پایین دست رودخانه شده و به مهاجرت فصلی یا کامل آنها به استانهای دیگر یا شهر اصفهان منجر گشتهاست.
الگوی کشت نامناسب در پایین دست: کشت نامناسب با اقلیم منطقه مانند کشت برنج در استان اصفهان و شهرستانهای لنجان، زرینشهر، باغبهادران
رودخانه زاینده رود سال هاست که برای مقاطع بلند مدت خشک شدهاست. این مشکل از اوایل دهه ۷۰ و در دولت محمد خاتمی و با انتقال آب به استان یزد آغاز گردید و در دولت بعدی نیز ادامه یافت. محمود احمدینژاد در سفر به استان چهارمحال و بختیاری شرایطی را فراهم آورد که شرایط تقسیم آب کاملاً بهم خورد و حق آبه شیخ بهایی نادیده گرفته شد و با برداشتهای بیرویه، موجب عدم رسیدن آب به پشت سد زاینده رود شدهاست. از عوامل اصلی خشک شدن رودخانه میتوان به این موارد اشاره کرد:
فاز نخست انتقال آب از زاینده رود به شهر یزد در اسفندماه ۱۳۷۸ توسط محمد خاتمی رئیسجمهور وقت به بهرهبرداری رسید. یکسال بعد یعنی در سال ۱۳۷۹ زاینده رود خشک شد.
برداشت بیرویه آب در مسیر رودخانه در محدوده سد تا پل کله توسط پمپاژ که به تنهایی بیش از کل میزان آبی است که سالانه توسط تونل دوم و تونل چشمه لنگان وارد حوضه زاینده رود میشود. این میزان هماکنون در حدود ۲۹۰میلیون متر مکعب است که سال به سال در حال افزایش است.
انتقال حدود ۱۴۰ میلیون متر مکعب آب به صنایع استانهای یزد و کاشان
با وجود خشکی زاینده رود هر ساله در بودجه سنواتی برای خط لوله دوم زاینده رود به یزد و نیز پروژه انتقال آب زاینده رود به فولاد بروجن، توسط مجلس و دولت هزینه میشود.
تأمین آب
طرح انتقال آب بهشتآباد: عنوانی است که برای انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به استانهای اصفهان، یزد و کرمان به کار برده میشود. این طرح در سال ۸۴ توسطِ مجلس، کد اجرایی خورد، اما با روی کار آمدنِ دولتِ نهم متوقف شد. تخصیص اولیه طرح، انتقال حدود ۱ میلیارد متر مکعب آب در دولتِ هشتم بود که در مطالعاتِ اخیر در دولت دهم به ۵۸۰ میلیون متر مکعب کاهش یافت. این طرح اخیراً توسط مشاورین فرانسوی و اتریشی ارزیابی گشتهاست. هدف این طرح رفع کمبودِ آبِ آشامیدنی و صنعتیِ استانهای اصفهان، یزد و کرمان است. این طرح شامل احداث سد ذخیرهای-مخزنی به ارتفاع حدود ۱۸۰ متر در محل روستای بهشت آباد واقع در شهرستان اردل و استان چهارمحال و بختیاری است. حجم مخزن این سد حدود ۱میلیارد و ۸۰۰میلیون متر مکعب است. لازم است ذکر شود که سالیانه تنها نزدیک به ۲میلیارد و ۶۰۰میلیون مترمکعب آب از شهرستان سمیرم واقع در جنوب استان اصفهان پس از گذر از استانهای کهگیلویه و بویر احمد و چهارمحال بختیاری به رودخانه کارون میریزد.
اعتراضها به خشک شدن زاینده رود
در مخالفت با طرح های انتقال آب در غرب اصفهان و نیز خشک شدن پیاپی رود زاینده رود، همواره اعتراضات گسترده و دامنه داری در بخش های مختلف حوضه آبریز به ویژه شرق این حوضه شکل می گیرد که هیچگاه با اقدام موثر و سازنده ای از سوی مسئولان مربوطه همراه نبوده است.
روز نکوداشت زاینده رود
روز ۱۸ مهر ماه در سال ۱۳۸۲ از سوی تشکلهای زیستمحیطی استان اصفهان و استان چهارمحال و بختیاری به عنوان «روز نکوداشت زاینده رود» نامگذاری شد. نخستین تجمع و راهپیمایی به این مناسبت در ۱۸ مهر ماه همان سال توسط تشکلهای زیستمحیطی استان اصفهان در کنار بستر خشک زاینده رود در شهر اصفهان، که ۴ سال از شروع خشکیهای بلند مدت آن بر اثر انتقال تمام آب موجود به یزد گذشته بود، انجام شد. مهمترین شعار تجمع مذکور این بود: «زاینده رود را زنده، کامل و همیشه میخواهیم»
مسابقات رفتینگ قهرمانی کشور انتخابی رقابتهای قهرمانی جهان در فرانسه طی روزهای دوشنبه و سه شنبه در زاینده رود برگزار شد.
مسابقات رفتینگ قهرمانی کشور با حضور تیمهایی از استانهای چهارمحال و بختیاری، اصفهان، گیلان و مازندران در بخش مردان و اصفهان، البرز و چهارمحال و بختیاری در بخش بانوان طی روزهای دوشنبه و سه شنبه برگزار شد.
این مسابقات در رشتههای ماراتن، اسلالوم و RX در رودخانه زاینده رود شهرستان سامان چهارمحال و بختیاری برگزار شد و در بخش مردان با قهرمانی تیم چهارمحال و بختیاری و در بخش بانوان با قهرمانی تیم البرز پایان یافت.
منتخبین این مسابقات عازم رقابتهای قهرمانی جهان، فرانسه خواهند شد.
رودخانه زاینده رود در چهارمحال و بختیاری یکی از رودخانههای مهم این استان است و اصلی ترین پتانسیل این منطقه محسوب میشود؛ رودخانه زاینده رود در چهارمحال و بختیاری به دلیل دارا بودن شرایط و ویژگیهای مناسب برای انجام ورزشها و تفریحات رودخانهای در کنار طبیعت بی نظیری که دارد و همچنین اهالی مهربان و خونگرم تبدیل به یکی از بهترین مناطق گردشگری ایران با ظرفیت بالای اکوتوریسم و ایجاد اشتغال شده است./مهرداد صفرپور دهکردی
کد خبر: ۱۰۵۵۸۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۲
سد قوسی زاینده رود با ارتفاع ۲۰۳/۲۰ در ۱۱۰ کیلومتری غرب اصفهان بر روی رودخانه زاینده رود احداث شد. این سد به منظور ذخیره و تنظیم آب خروجی از سد برای مصارف مختلف حاشیه زایندهرود در سال ۱۳۵۰ ه. ش توسط شرکتهای فرانسوری سوگرا، کامپنون برنارد و بیار طراحی و اجرا شدهاست. میزان بارندگی در سر شاخه زاینده رود نسبت به متوسط بلند مدت ۳۳ درصد کاهش داشته و ( شنبه ۲۸ فروردین ماه) میزان ورودی سد ۵۷/۳متر مکعب بر ثانیه و خروجی آن ۱۸/۳ متر مکعب بر ثانیه و میزان حجم آن ۳۵۶/۳۱۰ ملیون متر مکعب آب دارد. با توجه به اینکه مخزن سد زایندهرود ۲۴/۵ درصد آب دارد، صرفهجویی در بخشهای شرب، بهداشت و صنعت ضروری است و همپنین اگر اگر بر مصرف بهینه در بخشهای شرب، بهداشت و صنعت تاکید نشود، تابستان سختی در انتظار خواهیم داشت.
کد خبر: ۱۰۴۶۷۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۲۹
یک اقلیم شناس گفت: خشکسالی به دلیل تداوم پدیده لالینا در غرب، جنوب، مرکز و شرق ایران و به ویژه حوضه زایندهرود همچنان ادامه دارد و بهار امسال بارشها به شدت کمتر از نرمال خواهد بود.
کد خبر: ۱۰۴۱۹۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۰۲
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان:
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان گفت: طرح انتقال آب خلیج فارس با هدف تامین آب پایدار صنایع است و امیدواریم با بهره برداری از این پروژه برداشت صنایع از حوضه زاینده رود به حداقل برسد و معادل این آب به بخش کشاورزی تخصیص یابد.
کد خبر: ۱۰۴۰۴۷۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۳
عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی:
عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی گفت: آغاز عملیات اجرایی طرح انتقال آب خلیج فارس به اصفهان می تواند علاوه بر تقویت آبخوانها به پایداری زاینده رود منجر شود.
کد خبر: ۱۰۴۰۳۳۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۲
مدیر انرژی و سیالات شرکت فولاد مبارکه:
مدیر انرژی و سیالات شرکت فولادمبارکه گفت: طرح انتقال آب خلیج فارس به اصفهان می تواند در تامین آب پایدار صنایع به ویژه شرکت فولاد مبارکه موثر باشد.
کد خبر: ۱۰۴۰۳۲۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۲
نماینده مردم اصفهان در مجلس یازدهم
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: سهم برداشت صنایع استان اصفهان از رودخانه زاینده رود بین ۵۵ تا ۶۰ میلیون مترمکعب است که در مقایسه با سایر بخش ها ناچیز است.
کد خبر: ۱۰۴۰۳۲۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۲
سطح رودخانه زایندهرود در محدوده شهر ورزنه در شرق شهرستان اصفهان بدلیل برودت هوا و دمای کمتر از صفر درجه، یخ زد.
کد خبر: ۱۰۲۷۲۷۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۲
سالهاست که پسزمینه قدیمیترین پل اصفهان با سازههای ناهمگون نمایشگاه بینالمللی مخدوش شده است با فراهم شدن امکان انتقال این نمایشگاه اکنون زمزمههایی برای تغییرکاربری آن به گوش میرسد که به تاکید کارشناسان امر باید این پل تاریخی را از بند این تاسیسات رهانید.
کد خبر: ۱۰۲۶۴۲۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۱۸
هر فصلی از سال یادآور رنگ و حس وحال خاص خود بوده اما فصل هزار رنگ پاییز یادآور رنگهای طلایی، زرد و نارنجی و برگریزانهای زیباست. طبیعت حاشیه زایندهرود از شهر باغ بهادران از توابع شهرستان لنجان استان اصفهان تا روستای بن و هوره در استان چهارمحال و بختیاری در فصل پاییز به یکی از زیباترین مناطق گردشگری ایران تبدیل میشود.
کد خبر: ۱۰۱۸۷۰۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۱۲
تالاب گاوخونی نام باتلاقی است در فلات مرکزی ایران که بخش بزرگی از آن در استان اصفهان و مابقی در استان یزد قرار دارد که زایندهرود به آنجا میریزد. کم آبیهای چند سال گذشته و قطع جریان زاینده رود از سال ۶۶ در پی کمبود آب، بارش و خشکسالی، احداث سد رودخانه ایزدخواست در سال ۷۷ و رها نکردن حقابه تالاب از این سد، تخریب گیاهی و چرای بی رویه شتر و بز و تردد ماشین آلات و موتور در این منطقه مشکلات زیست محیطی بسیاری را برای این تالاب بوجود آورده است. / باشگاه خبرنگاران
کد خبر: ۱۰۱۸۴۹۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۱۱
رودخانه زایندهرود در شهرستان باغبهادران اصفهان توسط تیم قایقرانی امداد و نجات سیلاب و رودخانه فدراسیون قایقرانی از زباله پاکسازی شد. با توجه به فرا رسیدن فصل پاییز و بارندگی شدید و احتمال وقوع سیل در این فصل، اعضای تیم امداد و نجات سیلاب و رودخانه فدراسیون قایقرانی ایران با حضور در این بخش در کنار تمرینات خود برای آمادگی بیشتر اقدام به پاکسازی حریم و بستر زاینده رود کردند. اعضای این تیم از استانهای مازندران، اصفهان، چهارمحال و بختیاری در این برنامه حضور داشتند.
کد خبر: ۱۰۱۳۳۴۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۱۶
معاون آب و آبفای وزیر نیرو آخرین وضعیت دریاچه ارومیه و زاینده رود را تشریح کرد و گفت: وضعیت دریاچه ارومیه نرمال است اما در زاینده رود بارندگی مناسبی را شاهد نیستیم.
کد خبر: ۱۰۱۰۶۴۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۲
زایندهرود صدها سال به مردمانش جان داد و با تبسمش زندگیها را طراوات بخشید تا این که از دو دهه اخیر در مواجهه با انبوه مشکلات و اکنون در آرزوی آب نشسته است که در غمش شعرها سرودهاند، کتابها نوشتهاند و اشکها ریختهاند و قصه غمبار این رود حیاتی فلات مرکزی ایران به مناسبت روز نکوداشت آن از سوی کارشناسان حاضر در میزگرد مجازی ایرنا مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
کد خبر: ۱۰۰۷۲۵۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۱۵
سالانه هزاران ماهی به علت باز و بسته شدنهای مقطعی آب زاینده رود تلف میشوند و این در حالی است که هنوز دغدغهای برای نجات آنها در بین مسئولان ذی ربط دیده نمیشود.این روزها شاهد تراژدی تکراری در زاینده رود اصفهان هستیم. با بسته شدن آب و خشک شدن کف رودخانه هر سال شاهد مرگ هزاران ماهی و به خطر افتادن موجودات زنده از جمله زندگی پرندگان در زاینده رود اصفهان هستیم.
کد خبر: ۱۰۰۶۴۵۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۱۱
همه ساله با بسته شدن رودخانه زاینده رود شاهد تلف شدن چندین هزار ماهی و بچه ماهی هستیم که در این رود به عنوان زیستگاه خود زندگی میکنند. به دنبال خشک شدن زاینده رود در چند روز گذشته، طرح جمع آوری ماهیان بستر رودخانه توسط شهرداری اصفهان در حال انجام است./عکاس : محمدرضا شریف
کد خبر: ۱۰۰۵۹۴۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۸
چند روزی است که با قطع شدن دوباره جریان آب زاینده رود ، تراژدی تکراری مرگ ماهیها و آبزیان در گودالهای کوچک و بزرگ اتفاق میافتد. زاینده رود ی که هر بار به بهانه کشت فصلی کشاورزان جاری میشود و با پایان جریانش لطمه شدیدی به گونههای جانوری و اکوسیستم رودخانه میزند./ایمنا
کد خبر: ۱۰۰۵۶۸۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۷
خروجی سد زایندهرود از بامداد ۲۸ شهریور کاهش پیداکرده و در حال حاضر حدود ۲۰ متر مکعب بر ثانیه و فقط برای مصارف شرب خارج میشود. امیدواریم بارندگیهایی که متأسفانه در مهر و آبان کمتر از نرمال نیز پیش بینی شده در آذر ماه و زمستان ظرفیت سد زایندهرود جبران کند.
کد خبر: ۱۰۰۴۹۰۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۴
کد خبر: ۹۹۸۲۹۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۶/۰۱
مدیرعامل شرکت آب منطقهای اصفهان گفت: پیشنیاز احیا تالاب بینالمللی گاوخونی، احیای رودخانه زایندهرود است که این نهاد همواره برای تحقق این مهم تلاش می کند.
کد خبر: ۹۹۷۹۴۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۳۱