کلیات

غَزوَه به جنگی گفته می‌شود که شخص پیامبر(ص) در آن شرکت داشته است، خواه پیکار کرده باشد یا نه. بدر، احد و خندق از مهم‌ترین غزوه‌های پیامبر(ص) است. درباره شمار غزوات میان تاریخ‌نگاران اختلاف است؛ برخی ۲۶ و برخی دیگر ۲۷ غزوه ذکر کرده‌اند.

معنای غزوه

غَزْوَه به فتح اول و سکون دوم جمع آن غَزْوات، از ماده «غ ز و» گرفته شده است. در لغت به معنای جنگیدن است، اسم فاعل آن «غازی» و جمع آن «غُزاة» و «غُزّی» آمده است؛ مانند قاضی، قضاة – سابق، سُبّق، به معنای رفتن به جنگ با دشمن و غارت او.

در اصطلاح به جنگ‌هایی که پیامبر در آن شرکت می‌کرد و امور فرماندهی را به طور مستقیم بر عهده داشت «غَزْوَه» و به جنگ‌هایی که در آن‌ها شرکت نداشت بلکه دست‌های را با تعیین فرمانده به منطقه‌ای اعزام می‌کرد «سَرِیه» گویند.

با این حال، مورخان، مواقعی که پیامبر فرماندهی سپاه اسلام را بر عهده داشته است ولی جنگی صورت نگرفته را نیز «غزوه» نامیده‌اند.

آغاز غزوه‌ها

ابن اسحاق نوشته است پیامبر(ص) از ۱۲ ربیع‌الاول سال اول که وارد مدینه شده تا صَفَر سال دوم، هیچ جنگی نداشته است؛ اما واقدی سریه‌های «حمزه» و «عبیده بن حارث» و «سریه سعد بن ابی وقاص» را در سال اول هجرت نوشته است.

تعداد غزوات

مسعودی تعداد غزوات رسول خدا(ص) را، ۲۶ غزوه ذکر کرده اما برخی تعداد آن را ۲۷ غزوه نوشته‌اند. جهت اختلاف آن است که دسته اول بازگشت رسول خدا را از «خیبر» به «وادی القری» با غزوه خیبر یکی دانسته‌اند اما دسته دوم، غزوه «خیبر» و غزوه «وادی القری» را دو غزوه شمرده‌اند. با این حال ابن اسحاق که نامی از «وادی القری» بعد از «خیبر» نمی‌برد، نیز غزوه‌های رسول خدا را ۲۷ غزوه می‌گوید و «عمرة القضاء» را جزء غزوات می‌شمارد.^[۶] با حساب دو غزوه‌ای که در شمارش آنها اختلاف وجود دارد مجموعا تعداد غزوه‌ها را ۲۸ مورد ذکر کرده‌اند.

نبرد موته

با آنکه پیامبر(ص) در نبرد موته شرکت نداشته اما آن را غزوه نامیده‌اند.

غزوه‌هایی که به جنگ انجامید

ابن اسحاق در سیره و طبرسی در اعلام الوری نوشته‌اند که کار رسول خدا در غزوه‌های بدر، أحد، خندق، قریظه، مصطلق، خیبر، فتح، حنین و طائف، به جنگ با دشمن کشید، اما مسعودی به جای «مصطلق»، «تبوک» را نوشته است.