کلیات

آسپیراسیون ریوی یک اصطلاح پزشکی در مورد موقعیتی است که در آن جسم یا عذا وارد نای و ریه های فرد شود.

این حالت می تواند منجر به سرفه، مشکلات تنفسی، ایجاد ناراحتی و گاهی خفگی شود.

اکثر افراد گاهی اوقات، وقتی چیزی که می خورند یا می نوشند “مسیر اشتباهی را پیش می رود”، آسپیراسیون ریوی را تجربه می کنند.

ممکن است آسپیراسیون یک مشکل دائمی ناشی از یک اختلال اساسی در بدن یا ناشی از اختلال بلع باشد.

اصطلاح آسپیراسیون همچنین می تواند به یک روش پزشکی اطلاق شود که طی آن پزشک از یک لوله مکش یا سرنگ برای خارج کردن مایعات غیر ضروری از بخشی از بدن فرد استفاده می کند.

در این مقاله، در مورد معانی مختلف aspiration صحبت می کنیم و علل، عوامل خطر و عوارض آن را شرح می دهیم.

همچنین به بررسی راهکارهای درمانی و استراتژی های لازم جهت پیشگیری، تأثیر این بیماری بر روی افراد و زمان مراجعه به پزشک می پردازیم.

آسپیراسیون چیست؟

آسپیراسیون دو معنای مرتبط با سلامت دارد.

یکی به معنای یک اختلال پزشکی و دیگری یک روش است، بنابراین درک تفاوت این دو مفید خواهد بود.

آسپیراسیون ریوی

آسپیراسیون ریوی وضعیتی است که فرد به هنگام استنشاق یا بلع، یک جسم خارجی را به داخل نای و ریه های خود می کشد و اغلب در حالتی اتفاق می افتد که چیزی که فرد در حال خوردن یا نوشیدن آن است، وارد مسیر اشتباهی در بدن می شود.

همچنین ممکن است به هنگام تنفس شخص در آب، هنگام شنا یا بازی در استخر یا رودخانه، این اختلال رخ دهد.

بزاق، محتویات معده، از جمله استفراغ، دود یا گرد و غبار نیز می توانند مسیر تنفسی را تا حدی مسدود کرده و ریه ها را تحریک کنند و منجر به سرفه، مشکلات تنفسی و سایر علائم شود.

روش پزشکی آسپیراسیون

آسپیراسیون می تواند به یک روش پزشکی نیز اطلاق شود که طی آن یک متخصص از لوله مکش یا سوزن برای خارج کردن مایعات مضر از ریه ها، مفاصل، آبسه ها یا سایر ارگان ها یا بافت ها استفاده می کند.

همچنین پزشک می تواند از اسپیراسیون جهت نمونه برداری از مایعات و انجام آزمایشات لازم برای بررسی علائم عفونت، سلول های سرطانی یا وجود برخی از مواد استفاده کند.

علائم آسپیراسیون

هنگامی که یک ماده خارجی (اعم از آب، بزاق، غذا، گاز و …) وارد ریه فرد شود، ممکن است علائم آشکاری مانند سرفه و ایجاد خفگی نشود که به این حالت آسپیراسیون خاموش یا سایلنت آسپیریشن (silent aspiration) می گویند.

با این حال اگر این ماده حتی بخشی از نای را مسدود کرده یا ریه ها را تحریک کند، می تواند منجر به علائم زیر شود:

• سرفه
• احساس گیر کردن چیزی در گلو
• بلع دردناک
• خس خس
• تنفس سخت
• صدایی مرطوب و خشن

علت آسپیراسیون

معمولاً زمانی که شخصی غذا می خورد یا می نوشد، غذا یا مایع از دهان به داخل گلو رفته و سپس از طریق مری یا لوله غذایی به سمت معده حرکت می کند.

آسپیراسیون ریوی زمانی اتفاق می افتد که ماده به طور تصادفی به جای مری به داخل نای و ریه ها می رود. این اختلال به طور معمول ناشی از مشکلی در عمل بلع است.

دیسفاژی یک اصطلاح پزشکی به معنی اختلال بلع است.

همچنین این بیماری ممکن است در شرایطی که فرد جهت عمل جراحی تحت بیهوشی قرار دارد رخ دهد و محتویات معده آن می تواند تا دهان برگردد و سپس وارد نای و ریه ها شود.

بیهوشی، سطح هوشیاری فرد و توانایی محافظت از مجاری تنفسی را کاهش می دهد و این شرایط باعث افزایش خطر آسپیراسیون می شود.

به همین دلیل است که پزشکان معمولاً قبل از انجام عمل جراحی از مردم می خواهند که تا چند ساعت از خوردن غذا پرهیز کنند.

متخصصان بیهوشی نیز برای جلوگیری از این مشکل اقدامات احتیاطی مانند محافظت از مجاری تنفسی با لوله گذاری بعد از انجام بی حسی را انجام می دهند.

برخی از شرایط جسمانی و سلامتی فرد نیز می تواند خطر ابتلا به آسپیراسیون ریوی را افزایش دهد.

عوامل خطر

بیشتر افراد گاهی اوقات چیزی را به درون ریه های خود استنشاق می کنند و موارد خاصی از آن می تواند خطر این اختلال را افزایش دهد.

یک مطالعه مقطعی در سال ۲۰۱۵ ، عوامل خطر ابتلا به آسپیراسیون را در ۱۰۵ نفر که حداقل یک سکته مغزی را تجربه کرده بودند، مورد بررسی قرار داد.

این تحقیق نشان داد که شرکت کنندگان با هر یک از شرایط زیر، هفت برابر بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به آسپیراسیون هستند:

• نقص در رفلکس گگ یا فقدان آن
• کاهش تحرک بدنی
• اختلالات عصبی، مانند بیماری پارکینسون، سکته مغزی، ALS، MS و …
• مسمومیت با دارو یا الکل، که می تواند منجر به اختلال در سطح هوشیاری و واکنش های بدن شود
• آلزایمر
• بیماری رفلاکس اسید معده به مری (GERD)

عوارض آسپیراسیون

آسپیراسیون می تواند مواد خارجی مضر را وارد ریه ها کند و موجب بروز مشکلات دیگری شود.

به عنوان مثال، هنگامی که فرد موادی حاوی باکتری های مضر را به داخل ریه استنشاق کند یا اینکه غذا وارد ریه اش می شود می تواند منجر به عفونت و التهاب شود که این وضعیت تحت عنوان اختلال پنومونی آسپیراسیون (ذات الریه) معرفی می شود.

علائم پنومونی آسپیراسیون می تواند شامل موارد زیر باشد:

• سرفه مزمن
• سرفه به همراه خون یا خلط سبز
• تب
• خواب آلودگی
• درد قفسه سینه
• خستگی
• مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس یا خس خس سینه

هنگامی که آسپیراسیون شامل دود سمی باشد، پنومونی شیمیایی ممکن است ایجاد شود.

اگرچه عفونتی وجود ندارد اما پنومونی شیمیایی باعث التهاب و علائمی شبیه به پنومونی آسپیراسیون می شود.

آسپیراسیون در کودکان

طبق گفته بیمارستان کودکان کلرادو، آسپیراسیون یک مشکل شایع در کودکان است و ممکن است والدین یا اطرافیان او تا زمانی که کودک دچار خفگی یا سرفه مزمن نشده، متوجه آن نشوند.

یک مطالعه در سال ۲۰۱۶، سوابق پزشکی ۱۰۲ کودک را که پس از بروز علائم آسپیراسیون تحت آندوسکوپی قرار گرفتند، مورد بررسی قرار داد.

محققان دریافتند که ۴۹ نفر از این کودکان به دلیل بلع اشتباه ذرات آجیل یا دانه های خوراکی به درون ریه های خود دچار آسپیراسیون شدند.

علائم آسپیراسیون در کودکان ممکن است با علائم بزرگسالان یکسان نباشد و شامل موارد زیر باشد:

• حالات عجیب در چهره
• ضعف در مکیدن غذا
• ریزش بیش از حد بزاق دهان
• مشکلات تغذیه یا مشکل در تنفس به هنگام تغذیه
• خس خس
• عفونت های مکرر قفسه سینه
• عوامل خطر ابتلا به آسپیراسیون در کودکان می تواند شامل موارد زیر باشد:
• بیماری رفلاکس اسید معده به مری (GERD)
• شکاف کام
• اختلالات عصبی مانند فلج مغزی
• تولد زودرس
• بیماری قلبی مزمن

گزینه های درمانی برای کودکان مبتلا به آسپیراسیون مزمن می تواند شامل مصرف داروهای GERD یا گفتاردرمانی و جراحی باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید

آسپیراسیون همیشه به معالجه پزشکی نیازی ندارد. اما در صورت بروز هر یک از علائم زیر، سریعا با اورژانس تماس بگیرید و یا در صورت عدم موقعیت اورژانس، به یک متخخص اختلال بلع مراجعه کنید:

• خفگی یا انسداد در مجرای تنفسی
• تنفس پر سر و صدا
• کبودی پوست یا ناخن ها
• درد قفسه سینه
• خس خس

علائم آسپیراسیون همواره بلافاصله آشکار نمی شود و ممکن است بروز علائم آن ساعت ها یا روزها طول بکشد.

درمان آسپیراسیون

درمان آسپیراسیون بستگی به شدت علائم فرد و ماده ای که به درون ریه های خود استنشاق کرده است دارد. در بعضی موارد، درمان آسپیراسیون ضروری نیست.

اگر همچنان جسمی مانند یک تکه غذا هنوز در ریه ها باشد، پزشک ممکن است برونکوسکوپی را توصیه کند.

در طی این روش، یک متخصص لوله ای را با دوربین از راه گلو و نای وارد ریه ها کرده و مواد خارجی را خارج کند.

برای افراد مبتلا به پنومونی آسپیراسیون، پزشک ممکن است مصرف آنتی بیوتیک ها را جهت رفع عفونت تجویز کند.

هنگامی که آسپیراسیون ناشی از یک اختلال پزشکی مانند سکته مغزی باشد، گفتاردرمانی حتما به بهبود عملکرد بلع شخص کمک کند و خطر ابتلا به آسپیراسیون را کاهش دهد.

تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی نیز می تواند به درمان آسپیراسیون مزمن کمک کند. در صورت عدم پاسخگویی به این روش ها، ممکن است فرد جهت رفع نیازهای غذایی خود، نیاز به لوله تغذیه ای (NG tube – PEG) داشته باشد.

پیشگیری

افراد می توانند جهت کاهش احتمال ابتلا به آسپیراسیون ریوی نکات زیر را رعایت کنند:

• خوردن غذا با اندازه های کوچکتر و جویدن آهسته غذا
• اجتناب از غذاهایی که جویدن آنها دشوار است، مانند گوشت سفت.
• خودداری از خوردن و آشامیدن در هنگام دراز کشیدن
• خودداری از دادن غذاهایی به کودکان که امکان خفگی وجود دارد، مانند آجیل، دانه، هات داگ و انگور
• مراجعه به یک کتخصص گفتاردرمانی جهت بهبود وضعیت بلع
• پیروی از دستورالعمل پزشک جهت ناشتایی قبل از عمل جراحی
• مشورت با پزشک در مورد داروهای تاثیرگذار بر بلع