کلیات

گیوتین ( guillotine) نام دستگاهی است که برای اجرای مجازات اعدام از طریق قطع سر به کار می‌رفت. این دستگاه از یک چارچوب عمودی بلند و یک تیغهٔ معلق تشکیل شده‌است. تیغه به وسیلهٔ یک طناب بالا برده می‌شود و پس از رها شدن و سقوط روی گردن، سر را به‌سرعت از تن جدا می‌کند. شهرت این دستگاه بیشتر به خاطر استفادهٔ گسترده از آن در کشور فرانسه به‌ویژه در زمان انقلاب فرانسه است؛ گرچه استفاده از آن تا مدت‌ها پس از انقلاب فرانسه در چندین کشور ادامه یافت. آخرین نفری که در فرانسه با گیوتین اعدام شد، حمیده جندوبی نام داشت مهاجری تونسی الاصل که به جرم تجاوز و قتل زن جوانی به نام الیزابت بوسکِت (Elizabeth Bousquet) به مرگ محکوم شد و در سپتامبر 1977 در مارسی به زیر گیوتین رفت. با این اعدام، پروندهٔ اعدام با گیوتین و به‌طور خاص اعدام در اروپای غربی برای همیشه بسته شد و مجازات اعدام لغو گردید.

پیشینهٔ استفاده از دستگاه‌های مکانیکی -شبیه گیوتین- برای جدا کردن سر از بدن به قرون وسطی بازمی‌گردد و در ایتالیا، آلمان و انگلستان نمونه‌های گوناگونی وجود داشته‌است.

پیشینهٔ نام

نام «گیوتین» از نام خانوادگی پزشک فرانسوی، ژوزف گیوتَن، گرفته شده‌است. دکتر گیوتَن در تاریخ ۱۰ اکتبر ۱۷۸۹ با پشتیبانی جلاد پاریس، شارل-هانری سانسون، «که به مشکلات فراوانِ گردن زدن با شمشیر واقف بود»، پیشنهاد استفاده از دستگاه مکانیکی جدا کردن سر را مطرح کرد تا از اعدام‌های «وحشتناک» و «سلبِ آبرو کننده» جلوگیری شود.

نخستین گیوتینِ نوین

پیانوساز آلمانی، «توبیاس اشمیت» (Tobias Schmidt)، در سال ۱۷۹۲ به دستور جلاد، شارل سانسون، نخستین نمونه‌های کاربردیِ گیوتین را ساخت و کارایی این نمونه‌ها را که تیغه‌ای منحنی‌شکل داشتند، بر روی گوسفندان و جسد انسان‌ها آزمایش کرد و نتیجه گرفت که تیغهٔ منحنی گردن را کاملاً جدا نمی‌کند. اولین اعدام رسمی به وسیلهٔ دستگاه ثبت‌اختراع‌شدهٔ اشمیت در تاریخ ۲۵ آوریل ۱۷۹۲ اجرا شد. دکتر گیوتین، بابت حق‌الزحمه، اجرت هنگفتی معادل ۹۶۰ لیور فرانسه (Livre) به توبیاس اشمیت پرداخت.