کلیات
سرطان معده (gastric cancer) به شرایطی گفته میشود که سلولهای سرطان روی پوشش داخلی معده ایجاد شده باشند. این نوع از سرطان ممکن است گسترش یابد و از معده به دیگر بخشهای شکم، به خصوص کبد، ریهها، استخوان، دیواره شکم و گرههای لنفاوی سرایت کند.
علائم بیماری
بیماری در مراحل اولیه هیچ علامت بالینی ندارد
سوزش معده
درد در ناحیه بالای شکم و احساس سنگینی در ناحیه بالای شکم
دشواری در بلع (دیسفاژی) بویژه در تومورهای ناحیه ابتدایی معده
احساس پر بودن معده همراه با درد، قبل از سیر شدن در غذا خوردن
تهوع، بی اشتهایی، کاهش وزن و زردی پوست
وجود خون در مدفوع و مدفوع سیاه رنگ
استفراغ خونی بویژه هنگامی که تومور در ناحیه انتهایی معده قرار دارد
کشف توده شکمی قابل لمس که در اغلب موارد نشان دهنده رشد طولانی مدت و انتشار موضعی تومور است. شایعترین محل برای انتشار خونی تومور معده، کبد است.
کم خونی، فقر آهن در مردها و خون مخفی در مدفوع میتواند یکی از علائم احتمالی باشد.
شیوع بیماری
سرطان معده در فهرست پنجگانه شایعترین سرطانهای ایران قرار دارد. این سرطان همچنین کشندهترین سرطان در ایران است. طبق آمار حاصل از نتایج مطالعات در ایران، سهم سرطان معده از مجموع کل مرگهای ناشی از سرطان ۱۶ درصد است.
بر اساس نتایج «نخستین گزارش ثبت سرطان معده مبتنی بر کل جمعیت ایران» سالانه حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ مورد جدید سرطان معده در ایران بروز میکند و از هر ۱۰۰ هزار ایرانی، ۱۵۸ نفر مبتلا به این بیماری میشوند.
سهم مردان در سرطان معده بیش از زنان است؛ به طوری که از هر ۱۰ هزار و ۴۹۸ مورد «سرطان معده بروز یافته سالانه»، ۷ هزار و ۱۵۰ مورد در مردان و ۳ هزار و ۳۴۸ مورد در زنان رخ داده است. به عبارتی، ۲۱.۲۴ مرد از هر ۱۰۰ هزار مرد و ۹.۴۴ زن از هر ۱۰۰ هزار زن ایرانی مبتلا به این بیماری شده است.
از کل موارد ثبت شده سرطان معده در سال ۱۳۹۳، ۶۰ هزار و ۴۳۲ هزار (۵۳.۹ درصد) سهم مردان و ۵۱ هزار و ۶۲۸ مورد (۴۶.۱ درصد) سهم زنان بوده است.
شیوع سرطان معده در دنیا رو به کاهش است، اما در کشورهای در حال توسعه، شیوع سرطان معده، یا ثابت مانده یا در حال افزایش است.
مناطق دارای بیشترین شیوع سرطان معده
شمال غرب، پرخطرترین منطقه ایران در میزان بروز سرطان معده است و پس از آن مناطق شمال، غرب، شرق، جنوب و مرکز ایران دارای بیشترین تا کمترین میزان بروز سرطان معده هستند. اردبیل، زنجان، خراسان شمالی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و خراسان رضوی را میتوان شش منطقه بسیار پرخطر ایران در میزان بروز سرطان معده نام برد.
سن بروز سرطان معده
بروز سرطان معده عمدتا از ۵۰ سال به بالا آغاز میشود و زیر سن ۴۰ سال به ندرت رخ میدهد. سن شیوع و افزایش شیب بیماری، از ۶۰ سال به بالاست. بیشترین سنین بروز سرطان معده در مردان و زنان ایرانی به ترتیب «۶۰ – ۶۴» و «۶۵ – ۶۹» سال است. سن بروز سرطان معده در ایران ۱۰ سال جوانتر از دنیاست.
علل ابتلا به سرطان معده
هیپرتروفی شدید (رشد بیش از حد سلولها) در چینهای معده
عفونت میکروبی به نام هلیکوباکترپیلوری. نقش این میکروب در ابتلا به سرطان معده بسیار مهم است، اما ابتلا به این میکروب، برای بروز سرطان معده به تنهایی کافی نیست و باید عوامل خطر دیگری نیز وجود داشته باشند؛ با این حال میتوان گفت ۹۰ درصد افراد مبتلا به سرطان معده آلوده به میکروب هلیکوباکتر پیلوری بوده اند.
زخمهای معده و برخی پولیپها (پولیپهایی که استعداد بدخیمی دارند)
گاستریت آتروفیک (بیماری که در خلال آن جدار معده دچار تحلیل میشود)
جراحی معده در گذشته (برداشتن قسمت انتهای معده)
کاهش اسیدیته معده
مصرف طولانی غلظت بالایی از نیتراتها در غذاهای دودی، خشک و نمک سود
استفاده از رژیمهای غذایی پرنمک و شور
مصرف سیگار، قلیان، تریاک
مصرف زیاد گوشت قرمز بویژه گوشت کباب شده
مصرف زیاد خامه پرچرب
مصرف نوشیدنیهای داغ و از جمله چای داغ که در مناطق شمالی کشور بسیار رایج است
سابقه خانوادگی
روشهای تشخیص سرطان معده
آندوسکوپی و نمونه برداری (بیوپسی)
رادیوگرافی با ماده حاجب (باریوم)
درمان سرطان معده
جراحی و برداشتن تمام معده یا قسمتهای سرطانی. اگر بیماری در زمان تشخیص پیشرفت کرده باشد عمل جراحی، امکان پذیر نخواهد بود. در صورت عدم جراحی به علت پیشرفت سرطان، سایر درمانها شیمی درمانی به ندرت میتوانند باعث بهبودی بیمار شوند
سرطان معده مرگبارترین سرطان در ایران و بیشترین نقطه بروز آن در ناحیه کاردیای معده است و به سختی درمان میشود و ۸۰ درصد مبتلایان حداکثر ظرف دو سال پس از ابتلا فوت میکنند.
پیشگیری از بیماری
اصلاح سبک زندگی و پرهیز از عوامل خطر یاد شده در رژیم غذایی موثر در بروز سرطان معده
مصرف مداوم میوه و سبزیجات تازه در وعدههای چندگانه طی شبانه روز
تاثیر مصرف روزانه یک عدد قرص آسپرین ۸۰ میلی گرم با تجویز پزشک، برای مردان بالای ۴۰ سال و زنان بالای ۵۰ سال. تحقیقات مهم جهانی نشان داده است که مصرف این قرص نه تنها در پیشگیری از سرطان معده بلکه در پیشگیری از سایر سرطانها نیز بسیار موثر است و در آمریکا به عنوان کشوری که بروز سرطان معده در آن بسیار کاهش یافته، مصرف مستمر این قرص توصیه شده است. افرادی که مصرف روزانه قرص آسپرین ۸۰ میلی گرم را تحمل میکنند، آن را از سن ۵۰ سالگی، به صورت دائم و حداقل برای مدت ۱۰ سال استفاده کنند.
اندوسکوپی دورهای و ریشه کنی میکروب هلیکوباکتر پیلوری در افرادی که بستگان درجه اول آنها از سرطان معده فوت کرده اند.