کلیات
گاو شیری یا Dairy cattle ماده گاوی است که بخاطر شیردهی زیاد جهت تولید فراوردههای لبنی پرورش میدهند. در مقابل بعضی گاوها گاو گوشتی هستند و این حیوان را برای استفاده پروتئین گوشت آنها پرورش میدهند. بیست نکته مهم در مدیریت پرورش گاو شیری شاید بیش از داشتن یک گله با نژاد خالص و عالی و همچنین امکانات بالا، وجود یک مدیر قوی و آگاه بتواند یک دامداری را به یک دامداری نمونه و با تولید و رکورد بالا تبدیل کند. مدیری که علاوه بر تجربه از علم روز نیز مطلع بوده و آن را به خوبی بکار ببرد. اما گاهی توجه به نکات کوچک اما مهم و کاربردی که گاهی به آن توجه نمیشود، میتواند راه حل بسیاری از مشکلات به وجود آمده در گله باشد و در نتیجه راندمان و رکورد گله را تا حد زیادی بهبود بخشد. در ادامه به تعدادی از این نکات اشاره میکنیم:
- بزرگترین نیاز گاو انرژی و بعد از آن پروتئین است.
- اثر تغذیه در پروتئین شیر، کمتر از چربی شیر است.
- جیرههای کم انرژی، پروتئین شیر را بین ۱/۰ تا ۳/۰ واحد کاهش میدهند.
- در جیرههایی که مواد خشبی زیادی دارند، پروتئین شیر کاهش مییابد.
- استفاده از منابع پروتئینی مختلف در جیره گاوهای شیری، باعث بهتر شدن کیفیت جیره میشود.
- حداقل میزان توصیه شده علوفه در ماده خشک جیرههای غذایی ۴۰ تا ۶۰ درصد میباشد.
- مصرف ماده خشک دام، مقداری است که حیوان در طی روز میخورد، نه آن مقداری که در آخور ریخته میشود.
- گاوها به ازای هر ۴۵۰ گرم ماده خشک مصرفی ، حدود ۹۰۰ گرم شیر تولید میکنند.
توجه عوامل کاهش مصرف ماده خشک در گاوها که خود شامل موارد ذیل است؛
- کاهش ماده خشک جیره
- خالی بودن آخورها و گرسنگی گاوها
- کمبود فضای آخور و تراکم زیاد در جایگاه
- بالا بودن مواد خشبی جیره
- کم بودن آبشخور وعدم دسترسی به آب
- کپک زدگی خوراک
- استرس گرمایی و عدم تهویه مناسب
- خوشخوراکی پایین خوراک و استفاده از علوفه بیکیفیت
یکی از موثرترین روشها برای تغذیه گاوها براساس توان تولیدی، دستهبندی آنها است. دامها را میتوان براساس سطح تولید شیردهی، روزهای شیردهی و وضعیت تولید مثلی دستهبندی نمود.
- همیشه باید آب و خوراک در اختیار دام باشد و آخورها تمیز نگه داشته شوند.
- اگر گاوها آب نخورند ، شیر تولید نمیکنند و اگر آب سالم و تازه مصرفکننده ، شیر بیشتری تولید خواهند کرد.
- حداقل هفتهای دو بار باید آبخوریها نظافت شوند تا از تجمع باکتریها جلوگیری شده و آلودگیهای آب کاهش یابد.
- تنش حرارتی در گاوهای شیری یکی از عوامل کاهش تولید شیر و باروری در تابستان است.
- دمای مناسب برای گاوهای شیری بین ۳ تا ۱۹درجه سانتیگراد است. در صورتی که دمای هوا از ۲۷ درجه سانتیگراد بالاتر رود، مصرف ماده خشک دامها کاهش مییابد و در دمای بالاتر از ۳۲ درجه، تولید شیر بین ۳ تا ۲۰ در صد کمتر میگردد.
- اگر نسبت کنسانتره به علوفه در جیرههای غذایی نامناسب باشد و بیش از ۶۰ درصد جیره غذایی کنسانتره بکار رود PH شکمبه کاهش یافته، دام دچار اختلالات متابولیکی شده و تولید شیر آن کم میشود و ممکن است بر تولید مثل اثر منفی بگذارد.
- برای جلوگیری از ایجاد گاوهای خشک چاق در گله باید از جیرههای کم انرژی در انتهای دوره شیردهی و در دوره خشک استفاده نمود.
- اگر تلیسهها در هنگام بلوغ چاق بوده باشند، پس از زایمان شیر قابل انتظار را تولید نخواهند کرد.
- گاوها را بلافاصله پس از شیر دوشی تغذیه نمایید تا حداکثر مصرف ماده خشک را داشته باشند.
- خوراک بسیار مرطوب تولید بزاق را کاهش داده و در نتیجه باعث افت PH شکمبه و اسیدی شدن آن میشود
نکات عمومی در تغذیه گاوهای شیری:
- گاوها را بر اساس مرحله ی شیرواری یا میزان تولید که دسته بندی نموده و و بر اساس نیازهایشان تغذیه نمایند.
- در طول سال از برنامه ی تغذیه ای که اقتصادی و متعادل شده باشد و بتواند نیازهای حیوان را برآورده نماید استفاده کنید.
- جهت مصرف حداکثر میزان خوراک اختصاصی که خوش خوراکی جیره مد نظر بوده و برای این منظور از اقلام خوراکی متنوع و با کیفیت خوب استفاده نمایید.
- دستگاه گوارش گاوها از قسمت های بسیار فعال بدن هستند برای کار بهتر این دستگاه از دادن مواد معین غافل نباشید.
- دفعات خوراکی دادن به گاوها را تنظیم نموده و مطابق برنامه عمل نمایید.
- گاوها علاقه خاصی به استفاده از علوفه های تازه و آب دار دارند که در صورت در دسترس و ارزان بودن در تغذیه ی آن را به کار ببرید.
- ترکیبات مواد مغذی اقلام خوراکی متنوع و متغییر است. با آنالیز آزمایشگاهی آنها از اجزای مواد مغذی جیره ی فرموله شده اطمینان حاصل نمایید.
- آب تمیز که سالم و گوارا به صورتی دائمی در اختیار گاوها قرار دهید
- شرایط محیطی مناسبی به خصوص در فصول تابستان