کلیات

به بخش آغازین دیوان‌ها و کتاب‌های نویسندگان که در حمد و ستایش خداوند است تحمیدیه می‌ گویند.

معنی تحمیدیه

تحمیدیه به معنای حمد و ستایش خداوند و در اصطلاح عبارت است از مقدمه ای که در آغاز کتاب ها در ستایش خدا و برشمردن نعمات و صفات او آورده می‌شود. تحمیدیه یکی از صفاتی است که یک انسان دارای دین، نسبت به خدا دارد یعنی ستایش خدا.

نمونه هایی از تحمیدیه در ادبیات فارسی ایران

«ای نام تو بهترین سرآغاز» نظامی، «به نام خداوند جان و خرد»فردوسی، «ملکا ذکر تو گویم،که تو پاکی و خدایی» سنایی، «آفرین جان آفرین پاک را»عطار، «ای خدا این وصل را هجران مکن»مولانا، «پشتم قوی به فضل خدایست و طاعتش»ناصرخسرو، «به نام خداوند جان آفرین،حکیم سخن در زبان آفرین» سعدی، «دلا بسوز که سوز تو کارها بکند» حافظ، «به نام چاشنی بخش زبان‌ها،حلاوت سنج معنی در بیان‌ها»وحشی بافقی، «تا کی به تمنای وصال تو یگانه» شیخ بهایی، «به نام آن که جان را فکرت آموخت»شیخ محمود شبستری، و«ای بر سریر مُلک ازل تا ابد خدا» شهریار از نمونه های تحمیدیه در ادبیات فارسی ایران است.

برجسته ترین تحمیدیه در ادب فارسی

از برجسته‌ترین نمونه‌های تحمیدیه در شعر و ادب فارسی، می‌توان به دیباچه گلستان سعدی اشاره کرد. در بین منظومه‌های معروف ادبیات فارسی مثنوی معنوی اثر مولوی بدون تحمیدیه است؛ گرچه مضامینش لبریز از حمد خداست.

کتب راجع به تحمیدیه

از جمله کتب نگارش یافته در این موضوع تحمیدیه در ادب فارسی از غلامرضا ستوده و نیز رساله دکتری حشمت اله آذرمکان با عنوان بررسی تطبیقی تحمیدیه‌ها در منظومه‌های برجسته تا قرن دهم است. هم چنین کتاب «تحمیدیه» مجموعه ای از بهترین و مشهورترین تحمیدیه‌های زبان و ادب فارسی است که توسط خانم «لیلا شیرینکام» گردآوری شده است.