کلیات 

منظور از دایره کنترل کیفیت یک گروه کاری هشت تا ده نفره است که از کارکنان و سرپرستان تشکیل شده می‌شود و افراد گروه در آن مسئولیت مشترک می‌پذیرند.

افراد گروه به صورت مرتب گرد هم می‌آیند (معمولا“ هفته‌ای یکبار) و درباره مسائل کیفیت صحبت می‌کنند و به دنبال علت‌های مسائل موجود بر می‌آیند، راه حل‌هایی را توصیه می‌نمایند و اقدامات اصلاحی به عمل می‌آورند.

 آن‌ها مسئولیت حل مسائل مربوط به کیفیت را بر عهده می‌گیرند و نتایج کار را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. ولی در مورد اجرای راه حل‌های نهایی که توصیه شده است، مسئولیت آن‌ها برعهده مدیریت است.
البته تشکیل، کارایی و اثربخشی این گروه‌ها، در گرو مسائل مختلفی است که نقش فرهنگ جامعه در این رابطه مهم و قابل توجه می‌باشد



تاریخچه پیدایش دوایر کنترل کیفیت

ژاپن پیش از جنگ جهانی دوم، به‌واسطه عدم به‌کارگیری روش‌های کنترل کیفیت، به‌تولیدکننده کالا‌های ارزان و نامرغوب شهرت داشت. این کشور برای ورود به‌بازار‌های جهانی تلاش زیادی را مصروف داشت.
از سال ۱۹۷۰ صحنه رقابت‌ها تغییر کرد و از آن به‌بعد ژاپن توانست اطمینان بازار‌های جهانی را به‌خاطر کیفیت مطلوب کالاهایش جلب کند و بازار‌های جهانی را به‌دست گیرد.
این انتقال تسلط بر بازار‌های کشور‌های پیشرفته غربی، تاثیر زیادی گذاشت، تا آنجا که غربی‌ها، دلایل متعددی را برای موفقیت ژاپنی‌ها تراشیدند. یکی از دلایل معروف که غربی‌ها برآن تکیه می‌کنند این است که، این سیستم‌ها، فقط با فرهنگ ژاپنی‌ها قابل اجراست و ژاپنی‌ها جز کار کردن، به‌چیزی نمی‌اندیشیدند. ولی اگر از نزدیک مسائل را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه می‌شویم که دلایل رشد ژاپن، به‌راز و رمز شرق یا خاور دور مربوط نمی‌شود، بلکه این تغییر و تحول به‌دنبال پاره‌ای از تصمیمات اساسی، که از جانب دولت و شرکت‌های بزرگ ژاپنی، در چگونگی اداره و هدایت کارکنان خود اتخاذ شد، به‌دست آمد. این تصمیمات اساسی در این جمله خلاصه می‌شود:
«از آنجایی‌که، اکثریت کارکنان ما مستعد و توانمند هستند، لازم است فرصتی در اختیار آن‌ها قرار گیرد تا، از فکرشان همانند جسم خود استفاده کنند»

ظهور جنبش دایره کیفیت نتیجه چنین فلسفه‌ای بود و بسیاری از افراد معتقد بودند که دوایر کیفیت و ابزار‌های مرتبط با مطلب فوق، یکی از مهمترین عوامل مؤثر در پیشرفت ژاپن، درطی سی سال گذشته، بوده است.
به‌واسطه موفقیت‌های فوق‌العاده‌ای که شرکت‌های ژاپنی در به‌کارگیری این گروه‌ها در زمینه کنترل کیفیت محصولات و بهره‌وری به‌دست آوردند، سایر کشور‌ها از جمله کشور‌های آمریکایی، اروپایی وآسیایی در مورد به‌کارگیری این گروه‌ها در شرکت‌های خود ترغیب شدند، به‌طوریکه در آمریکا از سال ۱۹۷۳ تا سال ۱۹۸۲ بیش از ۵۰۰۰ سازمان، دوایر کنترل کیفی را به‌کار گرفتند که نیروی هوایی آمریکا، شرکت‌های تولیدی، بانک‌های ملی و خطوط هوایی آمریکا را شامل می‌شود. بر اساس آمار سال ۱۹۸۴ در چین، ۴۸۰۰۰۰ دایره کنترل کیفی با بیش از چهار میلیون کارگر به‌عنوان عضو تشکیل شد در حالی‌که براساس آمار سال ۱۹۸۸ در خود ژاپن یک میلیون دایره کنترل کیفی با بیش از ده میلیون کارگر به‌عنوان عضو فعالیت می‌کردند. جالب اینکه رئیس جمهور چین، سالیانه جوائز بهترین‌ها را شخصاً اهدا می‌کند.
در ابتدا، موضوع تشکیل دوایر کنترل کیفی در ژاپن، تنها مسائل مرتبط با کنترل کیفی بود ولی در حال حاضر به‌نحو وسیع‌تری به‌موضوع کار این گروه‌ها توجه می‌شود. این گروه‌ها علاوه بر مسائل کیفی، در زمینه افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه و افزایش ایمنی و به‌سازی در محیط کار فعالیت می‌کنند؛ لذا در میان ملل مختلف به‌گروه‌های بهبود، دوایر کیفیت، گروه‌های بهروه‌وری، و امثال آن مشهور هستند.