کلیات

تکفیر اهل قبله یا تکفیر مسلمانان به معنای نسبت کُفر دادن به فرد یا گروهی از مسلمانان توسط برخی دیگر از آنان است که پیامدهایی همچون جواز قتل و مصادره اموال تکفیرشدگان را در پی دارد. وهابیان در آموزه‌هایی همچون توحید، زیارت و تَوَسُّل برداشت خاصی دارند و به همین دلیل مسلمانانِ مخالف اندیشه‌های خود، به‌ویژه شیعیان را تکفیر می‌کنند.

بیشتر عالمان اسلامی مرز اسلام و کفر را جاری کردن شهادتین بر زبان می‌دانند و تکفیر پیروان مذاهب اسلامی را جایز نمی‌دانند. با این حال در طول تاریخ اسلام همواره برخی از مسلمانان، پیروان مذاهب مخالف خود را تکفیر نموده‌اند. تکفیر امام علی(ع) در ماجرای حکمیت توسط خوارج و تکفیر اهل رِدّه در زمان خلافت خلیفه اول از نخستین نمونه‌های تکفیر اهل قبله است. پس از آن نیز کم‌وبیش این تفکر میان پیروان مذاهب اسلامی وجود داشت و افراد بسیاری به همین دلیل کشته شدند. البته تکفیر منحصر در دایره مذاهب نبود بلکه گاهی برخی از فقها، فلاسفه و عرفای هم‌مذهب خود را نیز تکفیر می‌کردند. همچنین در فتنه خلق قرآن، طرفداران هر کدام از نظریات خلق و قدم قرآن که هر دو از اهل‌سنت بودند طرفداران نظریه دیگر را تکفیر کردند.

پس از شکل‌گیری وهابیت، تکفیر اهل قبله رواج بیشتری یافته است. همچنین تحت تأثیر افکار وهابی‌ها و با حمایت آنها گروه‌هایی همچون داعش شکل گرفته است که مسلمانان به‌ویژه شیعیان را تکفیر می‌کنند.

درباره تکفیر آثار متعددی وجود دارد که بیشتر آنها با محوریت نقد این اندیشه تألیف شده است. همچنین همایش‌هایی در نقد تکفیر و جریان‌های تکفیری برگزار شده است.

اهمیت و جایگاه

تکفیر موضوعی فقهی و کلامی است که در تاریخ اسلام همواره به خاطر انتساب آن به فرد یا گروهی از مسلمانان، خون و مال آنان مباح شمرده‌ شده است و در نتیجه آن جنگ‌هایی شکل گرفته و افراد بسیاری کشته و بی‌خانمان شده‌اند. همچنین در نتیجه انتساب تکفیر به برخی از پیروان مذاهب اسلامی، برخی از اماکن و بناهای مورد احترام آنها نیز تخریب شده است. در قرن‌های اخیر با رواج اندیشه‌های تکفیری و تکفیر مسلمانان توسط پیروان این اندیشه‌ها، بحث از تکفیر رونق بیشتری گرفته است و آثاری در این باره نوشته و همایش‌هایی برگزار شده است.