کلیات
شهرستان سردشت یکی از شهرستان‌های مرزی و کردنشین استان آذربایجان غربی است که در جنوب غربی این استان و امتداد جنوبی ارومیه قرار دارد و با شمال کشور عراق و اقلیم کردستان عراق همسایه است. مرکز این شهرستان، شهر سردشت بوده و مردم این شهرستان کردزبان می‌باشند و با با لهجه سورانی موکریانی صحبت می کنند.
موقعیت جغرافیایی شهرستان سردشت
سردشت در مختصات جغرافیایی 45 درجه و 28 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 10 دقیقه عرض شمالی و ارتفاع 1500 متری از سطح دریا جای گرفته است. سردشت از شمال و شمال شرق با پیرانشهر و مهاباد، از شرق با بوکان و از جنوب شرق با بانه در استان کردستان همسایه است. هم چنین از غرب با شهرهای رانیه و قلعه دیزه و استان اربیل و از جنوب با شهر سلیمانیه و شهر شارباژیر و ماوت در استان سلیمانیه همسایه است. همچنین سردشت دارای ۱۰۰ کیلومتر مرز با کردستان عراق است.
جمعیت شهرستان سردشت
جمعیت این شهرستان براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۰۴۱۴۶ نفر بوده‌است که از این تعداد ۵۲۴۹۴ نفر آنان مرد و ۵۱۶۵۲ نفر آنان زن بوده‌اند. و در سال ۱۳۹۰ بالغ بر ۱۱۱٬۵۹۰ نفر بوده‌است.
پیشینه تاریخی سردشت
قبل از اسلام در ضلع شمال غربی شهر کنونی در کنار چشمه آبی بزرگ قرار داشته و مدتی به نام «نیزه رو» نامیده می‌شد و دارای پنج برج و با روی محکمی بوده که آثار آن هنوز پیداست. سردشت یکی از مناطق تاریخی و باستانی است که هنوز آثار متعددی از آن شناسایی نشده و دست نخورده مانده یا به غارت رفته‌است. در نزدیکی سردشت آثار قلعه‌ای مربوط به دوره اشکانیان به نام (وارش قاضی آوا) وجود دارد.
بمباران شیمیایی سردشت
بعد از ظهر هفتم تیرماه سال ۱۳۶۶این شهر مورد حمله شیمیایی جنگنده‌های عراقی قرار گرفت، هفت بمب شیمیایی به این شهر اصابت کرد که چهار عدد از آن‌ها به مرکز شهر و سه بمب دیگر در یک دره نزدیک روستاهای سردشت فرود آمد. در این بمباران ۱۰۹ نفر از ساکنان شهر کشته و ۸۰۰۰ تن دیگر نیز در معرض گازهای سمی قرار گرفته مسموم شدند.
شدند. همان سال وزارت امورخارجه در نامه‌ای به سازمان ملل تعداد کشته، مجروح و بازماندگان بمباران را چهار هزار و ۶۰۰ نفر اعلام کرد.
مکانهای گردشگری شهرستان سردشت
از امکان تاریخی و گردشگری سردشت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رودخانه زاب: رودخانه زاب به طول ۴۰۰ تا ۴۴۰ کیلومتر که از کوه‌های کردستان سرچشمه می‌گیرد و به طرف مغرب ایران خارج از مرز در کشور عراق به رود دیاله و سد دوکان و سپس به دجله می‌پیوندد. شاخه‌ای از زاب صغیر (که لوی) از کوه‌های شمال غرب پیرانشهر (سیاه کوه با ارتفاع ۳۵۷۸ متر) شروع شده و ضمن دریافت آب از شعباتی مانند لاوین، بادین وارد تنگ گرژال می‌شود آنگاه در دشت که لوی ۶ کیلومتری سردشت جریان پیدا می‌کند آنگاه از زیر پل فلزی (سردشت- مهاباد- بانه) عبور می‌کند و در پیچ وخم کوهستان جریان پیدا می‌کند و شعبات دیگری مانند چم شلماش و رزگه را دریافت می‌کند و آنگاه مرز بین ایران و عراق را در منطقه آلان تشکیل می‌دهد؛ و بعداً به نام چم تیت وارد خاک عراق شده و سپس با دریافت شعبات مهم دیگر به دریاچه دکان عراق می‌ریزد و به دجله می‌پیوندد.
-پل قلاتاسیان: یکی از پل‌های موجود بر رودخانه زاب صغیر پل قلا تاسی یا قلاتاسیان است که به مرور زمان و همچنین بالا آمدن آب موجب تخریب لایه‌های سست سطحی آن شده طول پل شمالی- جنوبی است و در حقیقت به استثنای یکی از ستون‌های شمالی سنگ چینی که ملاط ان تقریباً از پایه شروع شده بقیه ستون‌ها را نگ‌های طبیعی طرفین پل که ناشی از شیب تند کوهستانی و آخرین دامنه آن است با سه ستون سنگی نیمه تمام طبیعی که هر کدام با سنگ چینی محکم پایه‌های اصلی پل را تشکیل می‌دهند ساخته شده‌است. این پل بر سر راه قدیمی میر آباد به مهاباد در قسمت شمالی رودخانه زاب کوچک بنا شده نزدیکترین روستا به پل قلاتاسیان از سمت غربی روستاهای نبی آوا و موسالان است. احتمالاً این پل در اواسط قرن سیزدهم هجری و به دستور شیخ مولانا از مریدان شیخ یوسف الدین برهان بنا شده باشد و به گفته‌ای به پل مولانا نیز شهرت دارد.
گرمابه بیستون: حمام قدیمی (گرمابه بیستون) در داخل شهر که به دستور زمان عزیزخان مکری سیاستمدار کُرد در دوره قاجار ساخته شده‌است. محوطه‌های تاریخی متعدد که هنوز در سطح ناحیه شناسایی و کشف نشده‌اند، را می‌توان به عنوان بستر و زمینه‌ساز رشد و شکوفایی ناحیه در زمینه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی و توریستی دانست؛ با ذکر این اوصاف باید گفت که سردشت قابلیت تبدیل به منطقه نمونه گردشگری را دارد.
هم چنین دشتی شاییه، دشتی شوربی، ده شتی وه زنی، نیزه رو، ره زی جولا، مه لا پیره، به هری پانه ی، مه لا وه سوو، وه یس نازدار، شیخ برایمی بادام، خری دوو هه زرایی، هومل، ببیوران، بهر ده پان، دولی ده رماناوایی، شلماش، باژار، هه هواره بلینده، زمزیران، به ردوو که، گراوان، زه رکه، گرژال و... از مکان های سیاسحتی این شهرستان هستند.
آثار تاریخی شهرستان سردشت
پل قالاتاسیان، تپه قلای ربط(مربوط به قبل از اسلام)، حمام قدیمی سردشت، آتشکده لیلانه، قلعه ربط، گورستان گومان، تپه بشاسب، تپه بیوران سفلی، تپه گرد سنکدر، تپه قمطرو... از آثار تاریخی شهرستان سردشت هستند.
مکانهای زیارتی شهرستان سردشت
مقبره شیخ سور، ابن الحاج، پیربابا، شیخ ابراهیم در نیسکآباد، چاکه چوکله له، بشر و عون از اصحاب شهید اسلام و ... مکانهای زیارتی شهرستان سردشت محسوب میشوند.
در مورد شهرستان سردشت در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
